7 Pháp luật & cuộc sống - Thứ Hai 12-5-2025 Hoạt động sản xuất may mặc tại một công ty ở huyện Bình Chánh, TP.HCM. Ảnh: NGUYỆT NHI phapluat@phapluattp.vn mạng thúc đẩy Luật và đời Tinh thần Nghị quyết 68: Không phải cứ sai phạm là tội phạm! Định hướng của Tổng Bí thư Tô Lâm và Trung ương trong xây dựng và thi hành luật pháp là luật chỉ quy định nguyên tắc, còn những gì cụ thể, chi tiết thì giao cho Chính phủ để ứng biến linh hoạt, phù hợp với diễn biến thực tiễn. Đây không phải là quay lại thời “luật khung, luật ống” mà chính là trở về những nguyên lý căn bản phân biệt giữa vai trò của lập pháp, hành pháp và tư pháp, là việc sửa sai sự nhầm tưởng xa rời thực tế. Chúng ta đã từng được xây dựng theo hướng luật cần quy định chi tiết để khi được Quốc hội thông qua thì có thể thi hành, đi vào cuộc sống được ngay. Trong một thời gian dài, BLHS luôn cố gắng định lượng tất cả hành vi vi phạm, tất cả yếu tố cấu thành tội phạm. Chẳng hạn, đánh bạc, trộm cướp, tham ô, lãng phí bao nhiêu tiền thì bị tù 3 năm, 5 năm, 20 năm, chung thân, tử hình. Thực tiễn quá trình điều tra, truy tố, xét xử nhiều năm qua cho thấy có những trường hợp không đáng bị bắt, kết án tù tội nhưng vì BLHS đã chốt cứng mức tiền cấu thành tội phạm nên các cơ quan điều tra, truy tố và xét xử không thể không buộc tội. Có nhiều trường hợp không đáng bị xử tội hình sự nhưng không bắt, không xử thì hóa ra lại làm trái luật. BLHS quy định cụ thể đến từng đồng thì còn đâu vai trò của các cơ quan pháp luật, ngoài việc cứ phải thật khớp, thật đúng với từng khung khoản, điểm, tiết. Có thẩm phán đã từng phải bật khóc khi xét theo bản chất vụ án thì có thể tuyên một bị cáo không phạm tội; hoặc tuyên một mức án nhân văn, phù hợp, chỉ đáng phạt cảnh cáo, cải tại không giam giữ hoặc án treo. Thế nhưng, dù có vận dụng mọi tình tiết giảm nhẹ để xử dưới khung thì “luật là luật”, thẩm phán đành bó tay. Đôi khi xét về tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi và hậu quả thì trộm cắp 50 triệu đồng có khi không nặng tội, không đáng chịu hình phạt bằng việc ăn cắp chỉ 1 triệu đồng. Xử tội một người thì số tiền chiếm đoạt hay thiệt hại chỉ là một yếu tố phụ, còn cái chính mang tính quyết định tội phạm và hình phạt phải là ý thức, thái độ, mục đích và hành vi của họ. Lâu nay luật quy định chi ly kiểu thế này: Người có hành vi trộm cắp một cái túi giống hệt nhau, nếu cái túi đó chứa 1,9 triệu đồng thì không phạm tội, nếu chứa 2 triệu đồng thì phạm tội ở mức độ nhẹ nhưng nếu chứa 50 triệu đồng thì tội nặng gấp đôi so với chứa… 49 triệu đồng. Vậy thì đạo lý, triết lý kết tội là gì? Tội trộm cắp là hiện tượng ngàn xưa, tương đối đơn giản, rõ ràng còn thế, huống chi với các tội phạm về kinh tế - vốn dĩ vô cùng phức tạp - mới thấy khó có thể xử lý một cách thấu lý, đạt tình như thế nào. Nhiều chuyên gia đầu ngành về pháp luật đã từng than thở rằng: BLHS đã biến thẩm phán thành robot. Vì xử nhẹ, xử khoan hồng vượt quá chỉ tiêu thì vừa có nguy cơ sai luật, vừa bị kiểm điểm, nghi ngờ vì tiêu cực hay có gì đó sai trái bất thường. Vì vậy, công lý, đạo lý, nhân đạo, công bằng, lẽ phải và kể cả nguyên tắc suy đoán vô tội, không thể nào vượt qua được yêu cầu thượng tôn pháp luật đã bị gắn chặt vào những con số vô hồn như số tiền, số phần trăm, số mét vuông, số gam, số ngày, số người và nhiều nhiều con số khác. Số phận pháp lý và mức hình phạt của mỗi con người được quyết định chủ yếu dựa vào từng con số, chứ không phải bằng yếu tố chính là hành vi nguy hiểm của họ gây ra cho xã hội. Nghị quyết 66 và Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị mới đây đã mở ra một hướng cải tổ hệ thống luật pháp vì con người, theo đúng bản chất, mục tiêu, chứ không máy móc dựa vào hình thức và những con số kiểu trên. Quan trọng nhất là định hướng nhấn mạnh dứt khoát không hình sự hóa những quan hệ dân sự - kinh tế - hành chính. BLHS quy định tội phạm là hành vi phạm pháp “nguy hiểm cho xã hội”. Còn Luật Xử lý vi phạm hành chính quy định vi phạm hành chính cũng là hành vi phạm pháp “mà không phải là tội phạm”. Như vậy, để phân biệt tội phạm và hành vi vi phạm hành chính thì mấu chốt là phải đánh giá sự nguy hiểm trong từng vụ việc cụ thể, chứ không phải nâng lên đặt xuống mấy con số thì trở thành tội phạm và ngược lại. Hầu hết sai phạm liên quan đến kinh tế trong BLHS hiện hành đều có thể xử lý bằng xử phạt hành chính thay vì hình sự mà không làm giảm tác dụng, hiệu quả răn đe và phòng ngừa vi phạm. Chỉ khi không thể xử lý được bằng hành chính thì mới buộc phải tính đến việc xử lý bằng hình sự. Đặc biệt, không nên coi mọi sai phạm kinh tế nghiêm trọng đều là tội phạm. Như vậy, luật sẽ thực sự hợp lý, công bằng, nhân văn, nhân đạo, vì con người; cơ quan điều tra sẽ giảm thiểu oan sai; cơ quan công tố sẽ chỉ buộc tội được những hành vi đúng, rõ là tội phạm; tòa án sẽ chỉ tuyên những bản án mà bị cáo cũng như công chúng phải tâm phục, khẩu phục. Luật sư TRƯƠNG THANH ĐỨC Ý Kiến Ông ĐẬU ANH TUẤN, Phó Tổng thư ký Liên đoàn Công nghiệp và thương mại Việt Nam: Trở thành động lực của chính quyền các cấp Để Nghị quyết 68 thực sự đi vào cuộc sống, điều cốt lõi là mức độ thực thi ở tất cả các cấp. Tôi kỳ vọng tinh thần chủ động, kiến tạo của nghị quyết sẽ trở thành động lực của chính quyền các cấp. Các bộ, ngành cần tự hỏi: Trong chức năng, nhiệm vụ của mình đã có chính sách nào thực sự thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của khu vực KTTN chưa. Các địa phương cũng cần chủ động thu hút DN tư nhân, tạo điều kiện thuận lợi nhất để DN tại địa phương phát triển bền vững. Quan trọng hơn, thành tích hỗ trợ, phát triển DN tư nhân cần được xem là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của chính quyền các cấp. Chỉ khi tư duy đổi mới ấy được biến thành hành động cụ thể và đồng bộ, Nghị quyết 68 mới thực sự trở thành bước ngoặt phát triển của khu vực KTTN - một động lực quan trọng của nền kinh tế đất nước. Đại biểu QH PHAN ĐỨC HIẾU, Ủy ban Kinh tế - Tài chính: Phải tinh giảm luật pháp Chính phủ đang tích cực chuẩn bị dự thảo Nghị quyết của QH về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt phát triển KTTN để thể chế hóa những quan điểm, chủ trương đột phá, phù hợp thông lệ trong Nghị quyết 68. Ủy ban Thường vụ QH cũng mới cho ý kiến bước đầu về dự án BLHS (sửa đổi) ngay trong chiều 10-5. Trong thể chế hóa chủ trương, đường lối của Nghị quyết 68 điều quan trọng nhất vẫn là “tinh giảm luật pháp”. Luật pháp rất đắt đỏ vì bản chất của luật pháp là điều chỉnh các quyền con người, quyền công dân, trong đó có quyền tự do kinh doanh. Một quy định được ban hành nếu chi phí xây dựng là một thì chi phí tuân thủ có thể gấp hàng trăm, hàng triệu lần. Ở nhiều nước, các thiết chế “cắt xén” luật pháp để tạo ra con đường thông thoáng nhất cho mọi người cùng đi, bảo vệ các chủ thể trong xã hội khỏi những rủi ro pháp lý là thường trực. Chẳng hạn ban hành một quy định mới thì phải bỏ hai quy định cũ. Ở Việt Nam, sửa đổi luật pháp cũng luôn được tiến hành. Nghị quyết 68 vừa ban hành, nhiều DN, chuyên gia, đại biểu QH đã kiến nghị bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, bỏ hoặc thu hẹp hơn nữa danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện trong Luật Đầu tư. Những đề xuất này là xác đáng và cần được QH xem xét. Luật pháp hiện nay cần được cắt xén vì Nghị quyết 68 đã rất rõ ràng, quyết liệt. Cùng với tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế thì tinh giảm luật pháp sẽ là yếu tố quyết định khơi thông mọi nguồn lực trong xã hội để phát triển kinh tế - xã hội, đưa đất nước trở nên thịnh vượng. Đại biểu QH HOÀNG MINH HIẾU, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp: Cần giám sát tối đa quá trình thể chế hóa Nghị quyết 68 Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển KTTN có rất nhiều tư tưởng rất đột phá, tiến bộ. Trọng tâm thể chế chủ trương này là cần cắt giảm thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh không cần thiết, chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”. Danh mục các ngành nghề kinh doanh có điều kiện được quy định tại Phụ lục IV của Luật Đầu tư trong thời gian gần đây đang có xu hướng tăng lên và chặt chẽ hơn. Tư duy quản lý này cần phải được thay đổi để phù hợp với tinh thần kiến tạo hơn là quản lý, tạo thuận lợi tối đa cho khu vực KTTN. Điều quan trọng nhất là cần giám sát tốt quá trình thực hiện khuôn khổ pháp lý phát triển KTTN để tạo niềm tin cho người dân, DN, từ đó họ yên tâm đầu tư vốn vào kinh doanh. QH nên có cơ chế để các DN gửi các kiến nghị trực tiếp về những điểm nghẽn thể chế để kịp thời điều chỉnh, đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc sống. Hai luật cần được nghiên cứu và sửa đổi tổng thể theo tinh thần của Nghị quyết 68 là Luật DN và Luật Đầu tư.• (Tiếp theo trang 1)
RkJQdWJsaXNoZXIy Mjg2ODExMg==