6 Pháp luật & cuộc sống - Thứ Hai 26-5-2025 phapluat@phapluattp.vn NGUYỄN THẢO thực hiện Sáng mai (27-5), theo nghị trình, kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV sẽ dành trọn thời gian làm việc để thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS. Liên quan đến dự luật này, một trong những nội dung được các đại biểu quan tâm, thảo luận là đề xuất bỏ tử hình với 8 tội danh. Ông Đỗ Đức Hiển, Ủy viên Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, đã có những trao đổi với Pháp Luật TP.HCM về vấn đề này. Tỉ lệ áp dụng án tử hình giảm dần . Phóng viên: Thưa ông, BLHS 1985 quy định 44 tội danh có khung hình phạt cao nhất là tử hình, đến BLHS 1999 giảm còn 29 tội và đến BLHS 2017 giảm còn 18 tội. Sửa đổi BLHS lần này, cơ quan chủ trì soạn thảo là Bộ Công an tiếp tục đề xuất bỏ hình phạt tử hình tại 8/18 tội danh. Ông bình luận gì về những con số này? + Ông Đỗ Đức Hiển (ảnh): Nếu nhìn vào những con số thống kê nêu trên có thể thấy từ năm 1985 đến nay, số tội có pháp nhằm hạn chế áp dụng hình phạt tử hình theo hướng quy định rõ ràng, chặt chẽ, cụ thể các điều kiện áp dụng để tòa án cân nhắc, áp dụng trong từng trường hợp cụ thể... Tại lần sửa đổi này, Chính phủ tiếp tục đề xuất bỏ hình phạt tử hình với một số tội danh và bổ sung một số trường hợp không thi hành án tử hình. Tôi cho rằng điều này phản ánh chủ trương của Đảng, Nhà nước trong giai đoạn hiện nay tranh chống tội phạm; mặt khác cũng thể hiện chính sách của Đảng, Nhà nước trong xử lý người phạm tội, thể hiện mục tiêu hướng đến hệ thống pháp luật hình sự nhân đạo hơn. Bỏ hẳn án tử hình - cân nhắc, thận trọng . Nhưng vì sao chúng ta chưa thể bỏ hẳn án tử hình? + Tử hình là chế tài nghiêm khắc nhất, là hình phạt tước đi quyền sống - quyền cơ bản, quan trọng nhất của con người, tước bỏ cơ hội tái hòa nhập cộng đồng và phục thiện của người bị kết án. Do đó, xu hướng chung của thế giới là hạn chế dần và tiến tới bãi bỏ hoàn toàn hình phạt tử hình. Tuy nhiên, việc loại bỏ hoàn toàn hình phạt tử hình ra khỏi hệ thống hình phạt nói chung và bỏ hình phạt tử hình đối với từng tội phạm cụ thể nói riêng là một vấn đề hết sức hệ trọng. Vì vậy, mỗi quốc gia xuất phát từ thực tiễn của mình sẽ áp dụng chính sách phù hợp liên quan đến hình phạt tử hình. Điều này lý giải tại sao ở nhiều nước hiện nay, thậm chí có trình độ phát triển cao nhưng vẫn tiếp tục duy trì hình phạt tử hình, chẳng hạn như Trung Quốc, Nhật Bản. Có những nước tái quy định hoặc mở rộng phạm vi việc áp dụng hình phạt tử hình, chẳng hạn Ấn Độ ban hành Luật Hình sự (sửa đổi) năm 2013 quy định việc áp dụng hình phạt tử hình đối với người phạm tội hiếp dâm nhiều lần hoặc Bỏ tử hình với 8 tội danh: Cân đối, để bảo vệ quyền con người khung hình phạt cao nhất là tử hình trong BLHS có xu hướng giảm dần. Tuy nhiên, nếu xét theo từng lần sửa đổi, bổ sung BLHS thì thực tế số lượng các tội danh có hình phạt tử hình có lúc giảm, lúc tăng. Đáng lưu ý, qua ba lần sửa đổi, bổ sung gần đây nhất, số lượng tội danh cũng như tỉ lệ các tội có quy định hình phạt tử hình đã giảm đáng kể. Cụ thể, năm 1999 còn 29/263 tội danh, trên 11%; năm 2009 còn 22/272 tội danh, trên 8% và năm 2017 còn 18/314 tội danh, gần 6%. Bên cạnh đó, BLHS qua các thời kỳ này còn được sửa đổi theo hướng mở rộng hơn đối tượng không áp dụng hình phạt tử hình, không thi hành án tử hình, bãi bỏ quy định liên quan đến việc thi hành án tử hình ngay sau khi xét xử. Đồng thời, chú trọng hơn về kỹ thuật lập là hoàn thiện chính sách hình sự theo hướng hạn chế áp dụng hình phạt tử hình, đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong xử lý người phạm tội. Đặc biệt, tôn trọng và bảo đảm thực thi đầy đủ các quyền con người, quyền cơ bản của công dân được ghi nhận trong Hiến pháp. Đây là định hướng cơ bản, một mặt yêu cầu BLHS phải là công cụ sắc bén trong quản lý xã hội, phòng ngừa và đấu Qua nghiên cứu pháp luật hình sự của các nước, việc giữ hay bỏ hình phạt tử hình đối với một tội phạm cụ thể cần được cân nhắc trên cơ sở đánh giá toàn diện năm tiêu chí cơ bản. Thứ nhất là tính chất, mức độ nghiêm trọng của tội phạm cũng như đặc điểm nhân thân của người phạm tội. Theo tôi, chỉ nên áp dụng hình phạt tử hình đối với một số ít tội đặc biệt nghiêm trọng thuộc trường hợp phạm tội có tổ chức với quy mô lớn, có sự câu kết chặt chẽ giữa các băng nhóm tội phạm trong việc thực hiện tội phạm. Hoặc trường hợp phạm tội đơn lẻ mà có tính chất chuyên nghiệp, gây thiệt hại đặc biệt lớn cho nhiều người hoặc hành vi phạm tội mang tính bạo lực, dã man, tàn bạo gây bất bình trong xã hội. Về đối tượng phạm tội thì chỉ nên áp dụng hình phạt tử hình đối với người tổ chức, người hoạt động đắc lực hoặc những đối tượng lưu manh, côn đồ, tái phạm nguy hiểm mà tòa án xét thấy khả năng cải tạo, giáo dục họ thấp. Thứ hai, xét về tầm quan trọng và yêu cầu bảo vệ khách thể bị xâm hại thì cần giữ lại hình phạt tử hình với một số tội đặc biệt nghiêm trọng có tính chất dã man, tàn bạo xâm phạm tính mạng con người; đe dọa sự ổn định, tồn vong của Nhà nước, xâm phạm an ninh quốc gia… Riêng với các tội phạm trong lĩnh vực kinh tế, xâm phạm sở hữu..., có thể từng bước bãi bỏ hình phạt tử hình. Thứ ba, hình phạt tử hình có ý nghĩa răn đe và phòng ngừa chung rất cao. Do vậy, những lĩnh vực có yêu cầu cao về đấu tranh phòng, chống tội phạm thì chưa nên bỏ hình phạt tử hình đối với các tội phạm trong lĩnh vực đó, mặc dù có thể trên thực tế tòa án chưa hoặc ít áp dụng hình phạt tử hình đối với loại tội phạm này. Thứ tư, khả năng trấn áp tội phạm bằng các biện pháp ngoài tử hình là yếu tố quan trọng cần phải được xem xét, cân nhắc kỹ khi lựa chọn phương án bỏ hay giữ lại hình phạt tử hình trong từng tội danh cụ thể. Điều này để bảo đảm rằng nếu bỏ hình phạt tử hình thì cũng đã có biện pháp khác thay thế nên không ảnh hưởng đến đấu tranh phòng, chống loại tội phạm đó. Thứ năm, thực tiễn áp dụng hình phạt tử hình cũng là một yếu tố hết sức quan trọng cần được tính đến trong quá trình xem xét bỏ hình phạt tử hình đối với từng tội danh cụ thể. Theo đó, một số tội danh tuy BLHS có quy định hình phạt tử hình nhưng trên thực tế đã nhiều năm không xảy ra, rất ít xảy ra hoặc tuy có xảy ra nhưng tòa án không áp dụng hình phạt tử hình thì cũng có thể nghiên cứu, cân nhắc để xem xét bỏ hình phạt tử hình. Ông ĐỖ ĐỨC HIỂN, Ủy viên Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Tử hình là chế tài nghiêm khắc nhất, vì vậy mỗi quốc gia xuất phát từ thực tiễn của mình sẽ áp dụng chính sách phù hợp liên quan đến hình phạt này. Xem xét 5 tiêu chí khi bỏ hoặc giữ án tử hình Bà Trương Mỹ Lan, chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát (hàng đầu thứ hai từ trái sang), là người bị tuyên án tử hình về tội tham ô tài sản. Ảnh: HOÀNG GIANG Bị cáo Vũ Hoàng Oanh, chủ mưu cầm đầu đường dây ma túy bị tuyên án tử hình. Ảnh: HOÀNG GIANG
RkJQdWJsaXNoZXIy Mjg2ODExMg==