7 Pháp luật & cuộc sống - Thứ Năm 29-5-2025 phapluat@phapluattp.vn Bị can Nguyễn Thị Ngọc Lan bị bắt tạm giam. Ảnh: PN nhóm yếu thế như trẻ em, người già, người khuyết tật, phụ nữ mang thai, dân tộc thiểu số… thường thiếu kiến thức pháp luật, các kỹ năng cần thiết để tự bảo vệ mình. Mặc dù theo Điều 4 (quyền yêu cầu tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp) và Điều 187 (quyền khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác, lợi ích công cộng và lợi ích của Nhà nước) của BLTTDS 2015, chúng ta đã có cơ chế để chính bản thân các chủ thể này đứng ra khởi kiện hoặc các cơ quan, tổ chức khác đứng ra khởi kiện thay. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp các chủ thể này lại không thực hiện đúng vai trò, dẫn đến việc chưa bảo vệ tốt nhất các lợi ích công và các nhóm dễ bị tổn thương. Do đó, đề xuất thí điểm VKS khởi kiện nêu trên là cần thiết, tiến bộ trong bối cảnh pháp lý hiện nay và phù hợp với tinh thần bảo vệ quyền con người, các quyền cơ bản của công dân. “Đây là đề xuất hoàn toàn phù hợp, đúng đắn với tinh thần quan điểm của Đảng về xây dựng nhà nước pháp quyền, với mục đích hướng đến việc bảo vệ lợi ích của công dân, lợi ích công cộng” - ThS Nam nói. Bên cạnh đó, đề xuất VKS khởi kiện vụ án để bảo vệ lợi ích công, nhóm dễ tổn thương thể hiện đúng tinh thần chủ động trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của VKS, theo Điều 2 Luật Tổ chức VKSND, là “bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ lợi ích của Nhà nước”. Còn theo ThS Nguyễn Đức Hiếu, ĐH Quốc tế - ĐH Quốc gia TP.HCM, trong giai đoạn đầu thực hiện đề xuất cần xác định rõ phạm vi áp dụng và ở những lĩnh vực có nhiều vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng như môi trường, tài sản công và quyền lợi của trẻ em, người khuyết tật... Thí điểm thi hành tại một số tỉnh, TP lớn; xây dựng hướng dẫn chi tiết về trình tự, thủ tục để bảo đảm tính thống nhất khi áp dụng. Cần làm rõ vai trò của VKS Dù đều đồng tình về việc cần thiết thực hiện thí điểm, tuy nhiên cả hai vị chuyên gia cùng bày tỏ băn khoăn về vai trò của VKS trong vụ án do chính cơ quan này khởi kiện. Theo ThS Nguyễn Đức Hiếu, theo nguyên tắc tố tụng dân sự, VKS có thể tham gia với tư cách là người bảo vệ pháp chế nhưng khi được trao quyền khởi kiện, VKS còn đồng thời là người khởi kiện - tức là một bên trong vụ án. “Điều này có thể dẫn đến xung đột vai trò và ảnh hưởng đến tính khách quan của VKS. Chúng ta có thể tham khảo mô hình của Pháp, khi phân biệt giữa VKS tham gia tố tụng với tư cách là bên chính (partie principale) và bên tham gia (partie jointe)” - ThS Hiếu gợi ý. Cũng theo ông, ranh giới của lợi ích công và nhóm dễ bị tổn thương còn khá mơ hồ. Cần có hướng dẫn cụ thể khi nào VKS nên can thiệp và khi nào nên để các chủ thể tự bảo vệ quyền lợi của mình. Tránh việc lạm dụng quyền khởi kiện SONG MAI Vừa qua, Quốc hội đã nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm VKS khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công. Theo đề xuất này, VKS sẽ thí điểm khởi kiện dân sự tại một số địa phương, gồm Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh và Đắk Lắk, trong thời gian ba năm, bắt đầu từ quý II-2025. Đề xuất phù hợp, bảo vệ quyền công dân ThS Lê Hoài Nam, giảng viên khoa Luật, Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐH Quốc gia TP.HCM, cho biết thực tiễn xét xử cho thấy các THÍ ĐIỂM VKS KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ: Phù hợp nhưng cần làm rõ vai trò của VKS hoặc can thiệp quá mức vào các quan hệ dân sự. Còn theo ThS Lê Hoài Nam, hiện nay, quy định tại Điều 68 BLTTDS nếu VKS khởi kiện bảo vệ lợi ích công sẽ là tư cách nguyên đơn; khởi kiện để bảo vệ quyền lợi nhóm dễ tổn thương sẽ là người đại diện. “Vậy lúc này, vai trò “kiểm sát tư pháp” của VKS có còn được đặt ra theo quy định của Luật Tổ chức VKSND hay không? Nếu VKS không còn tư cách “kiểm sát” hoạt động tố tụng thì sẽ không phù hợp với nguyên tắc kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự quy định tại Điều 21 BLTTDS. Trường hợp VKS vừa có tư cách “kiểm sát” vừa là “nguyên đơn” hoặc “người đại diện” thì lại chồng chéo, xung đột về quyền lợi giữa chủ thể tiến hành tố tụng và chủ thể tham gia tố tụng” - ThS Nam phân tích. Do đó, ThS Nam cho rằng cần quy định rõ về vai trò “nguyên đơn”, “người đại diện” hay “kiểm sát tư pháp” của VKS.• Pháp: Hệ thống pháp luật Pháp quy định vai trò của Viện Công tố (Ministère public) trong việc bảo vệ lợi ích công, có thể can thiệp trong tố tụng dân sự nhằm bảo vệ trật tự công cộng và lợi ích chung của xã hội. BLTTDS Pháp (Code de procédure civile) cho phép Viện Công tố tham gia với tư cách bên thứ ba trong một số vụ án dân sự khi cần thiết để bảo vệ lợi ích công nhưng quyền khởi kiện độc lập trong lĩnh vực dân sự của Viện Công tố bị giới hạn và không phổ biến rộng rãi (Điều 422, 423, 429 BLTTDS Pháp). Phạm vi thẩm quyền của Viện Công tố bao gồm bảo vệ môi trường, quyền lợi người tiêu dùng, người thiếu năng lực hành vi dân sự và lợi ích kinh tế của Nhà nước. Đức: Viện Công tố (Staatsanwaltschaft) chủ yếu đảm nhận vai trò trong tố tụng hình sự. Viện Công tố có thể can thiệp trong tố tụng dân sự trong một số trường hợp theo quy định của BLTTDS (Zivilprozessordnung - ZPO) (Điều 66) nhưng không có quyền khởi kiện dân sự độc lập rộng rãi như trong tố tụng hình sự. Thẩm quyền này thường được áp dụng trong các vụ việc liên quan đến bảo vệ quyền sở hữu công, tài sản công và các trường hợp đặc biệt có yếu tố lợi ích công. ThS NGUYỄN ĐỨC HIẾU, ĐH Quốc tế - ĐH Quốc gia TP.HCM Một số mô hình trên thế giới Trường hợp VKS vừa có tư cách “kiểm sát” vừa là “nguyên đơn” hoặc “người đại diện” thì lại chồng chéo, xung đột về quyền lợi giữa chủ thể tiến hành tố tụng và chủ thể tham gia tố tụng. Lý do hoãn phiên tòa xét xử các thành viên tà đạo “Thiên triều Nam Quốc” Ngày 28-5, TAND TP Phan Thiết (Bình Thuận) đã ra quyết định hoãn phiên tòa sơ thẩm xét xử đối với các thành viên tà đạo “Thiên triều Nam Quốc”. Lý do hoãn phiên tòa là do hai luật sư của các bị cáo vắng mặt và có đơn xin hoãn phiên tòa. Theo quyết định hoãn phiên tòa, phiên tòa xét xử các thành viên tà đạo “Thiên triều Nam Quốc” sẽ được mở lại vào ngày 25-6-2025 tại TAND TP Phan Thiết. Như tin đã đưa, đây là vụ án rất được dư luận quan tâm do hành vi trực tiếp xâm phạm đến quyền tự do thân thể, tự do đi lại của người khác mà nguyên nhân là do các bị cáo cuồng tín tà đạo “Thiên triều Nam Quốc”. Bốn bị cáo bị VKSND TP Phan Thiết truy tố về tội giữ người trái pháp luật, quy định tại khoản 2 Điều 157 BLHS gồm: Nguyễn Thị Ngọc Lan, Nguyễn Thị Hoài Diễm, Nguyễn Hồng Tâm, Trần Hữu Tình đều ngụ TP Phan Thiết. Từ ngày 4-12-2023 đến 15-4-2024, những người này do cuồng tín tà đạo “Thiên triều Nam Quốc” nên cho rằng chị TTBD bị nhiễm tà ma, nếu để chị D ra ngoài sẽ hại những người trong gia đình nên trực tiếp và thuê người canh giữ nhằm mục đích không cho chị D ra khỏi nhà. Theo cáo trạng, ngoài việc bị giữ trái pháp luật, chị D khai từ khoảng tháng 3-2024 đến ngày 15-4-2024, chị D còn bị chồng cũ và ba người chị chồng, trong đó có Lan và Diễm dùng tay chân, chai nước, chày gỗ, cối gỗ... đánh nhiều lần vào người, bộ phận sinh dục của chị D để giải trừ tà ma, gây ra thương tích 20%. Cơ quan CSĐT Công an TP Phan Thiết đã ra quyết định tách vụ án cố ý gây thương tích để tiếp tục điều tra, xác minh làm rõ. Đối với đồ vật, tài liệu thu giữ trong quá trình khám xét tại ba căn nhà ở TP Phan Thiết, xét liên quan đến hoạt động tà giáo của gia đình các bị can nên cơ quan điều tra tiếp tục tạm giữ các đồ vật, tài liệu này để xác minh xử lý. PHƯƠNG NAM Theo các chuyên gia, đề xuất thí điểm VKS khởi kiện vụ án dân sự là đề xuất tiến bộ nhưng cần có quy định rõ để tránh chồng chéo vai trò của VKS. Một phiên tòa xét xử dân sự ở TAND TP.HCM. Ảnh: NGUYỄN TIẾN
RkJQdWJsaXNoZXIy Mjg2ODExMg==