11 Kinh tế - Thứ Ba 12-8-2025 kinhtedothi@phapluattp.vn Gạo Việt Nam lên ngôi “á quân thế giới” nhưng vẫn nhiều điểm nghẽn Để ngôi vị á quân không chỉ mang tính thời điểm, gạo Việt Nam cần những giải pháp chiến lược về thương hiệu, chất lượng và hạ tầng để củng cố vị thế. QUANG HUY - THU HÀ Hiệp hội Các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan (TREA) mới đây cho biết nửa đầu năm 2025, gạo Việt Nam chính thức vượt qua Thái Lan, giữ vị trí là nhà xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Ấn Độ. Cụ thể từ tháng 1 đến tháng 6-2025, Ấn Độ xuất khẩu 11,68 triệu tấn gạo, tăng 36,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Tiếp sau là Việt Nam với 4,72 triệu tấn, tăng 3,5% và Thái Lan đứng thứ ba với khối lượng xuất khẩu là 3,73 triệu tấn, giảm 27,3%. Thành quả ấn tượng này đến từ sự chuyển đổi mạnh mẽ về chất lượng và khả năng nắm bắt thời cơ thị trường, dù toàn ngành vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức nội tại cần được tháo gỡ. Cú bứt phá ngoạn mục của ngành gạo Việt Nam Cú bứt phá ngoạn mục của ngành gạo Việt Nam không phải là một thành công ngẫu nhiên, mà là kết tinh của cả một quá trình dài nỗ lực tái cơ cấu và sự nhạy bén với thời cuộc. Như chia sẻ của ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, vị thế top 3 thế giới (hiện là top 2), trong nhiều năm về xuất khẩu gạo của Việt Nam là kết quả của việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Quá trình này là một sự chuyển dịch chiến lược, từ bỏ tư duy chạy theo sản lượng với các giống lúa cũ, năng suất cao nhưng giá trị thấp sang tập trung vào các giống lúa thơm, chất lượng cao đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe và thị hiếu đa dạng của người tiêu dùng toàn cầu. “Trọng tâm là các doanh nghiệp đã chủ động đa dạng hóa thị trường, đa dạng hóa giống và quan trọng nhất là tập trung nâng cao chất lượng gạo, không còn chạy theo số lượng” - ông Bình nhấn mạnh. Sự chuyển đổi từ “lượng” sang “chất” này đã được đền đáp. Ông Nguyễn Vĩnh Trọng, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Đồng Tháp), cho biết dù giá gạo năm nay thấp hơn so với mức đỉnh bất thường của năm 2024 do ảnh hưởng lệnh cấm của Ấn Độ nhưng nhìn chung giá gạo Việt Nam đang ở mức rất tốt trên thế giới. “Với mức trung bình đạt hơn 500 USD/tấn, giá của chúng ta đang cao hơn mặt bằng chung. Ngay cả khi có nhiều quốc gia có giá thấp hơn, gạo Việt vẫn được ưu tiên nhập khẩu vì chúng ta đáp ứng được khẩu vị, hương vị của người dân các nước” - ông Trọng nhận định. Việc đáp ứng khẩu vị này không chỉ là lời nói chung chung, nó thể hiện sự am hiểu thị trường sâu sắc: Từ loại gạo dẻo, mềm cho thị trường Philippines đến các loại gạo hạt dài, khô cơm hơn cho thị trường châu Phi và các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật cho thị trường châu Âu. Một trong những cú hích quan trọng tạo nên bước ngoặt, theo ông Trọng, đến từ sự nhạy bén nắm bắt thời cơ thị trường. Sự năng động của doanh nghiệp gạo Việt Nam còn thể hiện ở việc mạnh dạn đầu tư vào các thị trường ngách có yêu cầu cao hơn như Trung Đông, châu Âu... cùng với đó là việc thay đổi tư duy tiếp cận, sử dụng bao bì nhỏ gọn thân thiện với môi trường. Rõ ràng vị trí á quân là một thành quả xứng đáng, đến từ sự cộng hưởng của chiến lược chuyển đổi chất lượng từ bên trong và khả năng chớp thời cơ linh hoạt từ bên ngoài. Còn những “nút thắt” cần tháo gỡ Tuy nhiên, để con đường phát triển thực sự bằng phẳng, đằng sau vinh quang của những con số là rất nhiều nỗi lo và “nút thắt” mà các doanh nghiệp đang ngày đêm đối mặt. Ở một góc nhìn thẳng thắn, ông Phan Văn Có, Giám đốc marketing của Công ty TNHH Gạo Vrice, cho biết “nút thắt” lớn nhất và cấp bách nhất hiện nay là dòng vốn và thủ tục hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT). Đây không còn là khó khăn đơn lẻ mà đã trở thành một căn bệnh mạn tính kìm hãm sức cạnh tranh của doanh nghiệp gạo Việt Nam. Ông Có cho biết việc hoàn thuế VAT 5% kéo dài đang gây rất nhiều khó khăn về dòng vốn. Một doanh nghiệp khi bị đọng vốn sẽ mất khả năng thu mua lúa kịp thời vụ của nông dân, bỏ lỡ các hợp đồng xuất khẩu tốt. Nhiều doanh nghiệp buộc phải quay sang bán hàng ở thị trường nội địa để có dòng tiền nhanh hơn, chấp nhận lợi nhuận thấp hơn. “Vòng xoáy này không chỉ làm doanh nghiệp suy yếu mà còn vô hình trung làm chậm lại tốc độ xuất khẩu chung” - ông Có nói. Bên cạnh vốn, hạ tầng logistics cũng là một điểm nghẽn lớn. Chi phí vận chuyển cao, hệ thống cảng biển, đặc biệt là ở ĐBSCL vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu, làm tăng chi phí và giảm sức cạnh tranh của hạt gạo. Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cũng cho biết trong công văn gửi Thủ tướng Chính phủ đã nêu rõ những vướng mắc của ngành lúa gạo khi áp dụng thuế VAT 5% theo luật mới. Ông phân tích rằng quy định này làm gia tăng áp lực tài “Chìa khóa” nằm ở gạo chất lượng cao Thị trường lúa gạo sẽ còn nhiều cơ hội, các thị trường truyền thống như Philippines, châu Phi và sự trở lại của thị trường Trung Quốc vẫn đang tăng đều lượng nhập khẩu. Sự ổn định từ các thị trường lớn này tạo ra một “vùng đệm” an toàn, cho phép doanh nghiệp mạnh dạn hơn trong việc chinh phục các thị trường khó tính. Do đó, giá trị xuất khẩu gạo Việt Nam từ đây đến cuối năm dự kiến sẽ còn tăng trưởng, ngay cả khi Philippines mới đây có lệnh tạm dừng nhập khẩu trong 60 ngày. Sự tự tin này cho thấy sức chống chịu của ngành gạo đã tốt hơn, sự phụ thuộc vào một thị trường duy nhất đã giảm đi đáng kể. Để giữ được vị thế như hiện tại, trong thời gian tới, các doanh nghiệp cần tiếp tục giữ vững kế hoạch gieo trồng và khai thác các thị trường tiềm năng gạo chất lượng cao, nhất là thị trường khó tính với giống gạo Việt Nam phát thải thấp. Ông NGUYỄN VĨNH TRỌNG, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Đồng Tháp) chính và chi phí sản xuất cho doanh nghiệp, đồng thời có nguy cơ tạo kẽ hở cho việc chiếm dụng thuế, gây thất thoát ngân sách nhà nước và làm ách tắc quá trình hoàn thuế của các đơn vị xuất khẩu. VFA đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét đưa mặt hàng gạo vào danh mục hàng hóa không chịu thuế VAT. Mục tiêu của kiến nghị này là để kịp thời tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp trong ngành lương thực, giúp ổn định hoạt động thu mua, chế biến, xuất khẩu và duy trì năng lực cạnh tranh cho hạt gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế. Một “điểm nghẽn” chiến lược khác được ông Phạm Thái Bình, Tổng Giám đốc Công ty Trung An, chỉ ra nằm ở chính sách triển khai đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Dù nhu cầu cho loại gạo này trên thế giới là cầu vượt cung với mức giá có thể lên tới 700-800 USD/tấn, đề án vẫn đang vướng ở khâu phê duyệt của địa phương khiến doanh nghiệp không thể nhân rộng. Sự chậm trễ này là một sự lãng phí cơ hội to lớn.• Ngành gạo Việt Nam cần nhanh chóng triển khai đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Ảnh: QH “Nút thắt” lớn nhất và cấp bách nhất hiện nay là dòng vốn và thủ tục hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT). Đây không còn là khó khăn đơn lẻ mà đã trở thành một căn bệnh mạn tính kìm hãm sức cạnh tranh của doanh nghiệp gạo Việt Nam. Theo các chuyên gia, cần tạo môi trường thủ tục hành chính thuận lợi giúp gạo Việt Nam cũng như các ngành khác xuất khẩu ổn định. Ảnh: QH Tiêu điểm Riêng tháng 7-2025, xuất khẩu gạo ước tính đạt 750.000 tấn với giá trị hơn 366 triệu USD. Lũy kế bảy tháng đầu năm, tổng khối lượng gạo xuất khẩu đạt 5,5 triệu tấn, thu về trên 2,8 tỉ USD. So với cùng kỳ năm 2024, khối lượng tăng nhẹ 3% nhưng giá trị giảm 16%. Nguyên nhân do giá gạo xuất khẩu bình quân bảy tháng giảm hơn 18%, chỉ còn 514 USD/tấn. Philippines là thị trường lớn nhất của gạo Việt Nam (hơn 42% thị phần), tiếp đến là Ghana (11%) và Bờ Biển Ngà (10%).
RkJQdWJsaXNoZXIy Mjg2ODExMg==