6 Pháp luật & cuộc sống - Thứ Năm 14-8-2025 phapluat@phapluattp.vn ThS TRƯƠNG THỊ TÚ MỸ (*) Nghị quyết 66-NQ/TW ngày 30-4-2025 của Bộ Chính trị đề cao yêu cầu tập trung xây dựng văn hóa xây dựng pháp luật, bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội. Thượng tôn pháp luật là nguyên lý cốt lõi của một nhà nước pháp quyền hiện đại. Tại Việt Nam, chủ trương xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân đã được khẳng định trong các văn kiện chính trị và Hiến pháp năm 2013. Để tinh thần thượng tôn pháp luật thực sự trở thành thực tiễn sống động, công tác thi hành pháp luật phải được nâng cao về cả hiệu lực lẫn hiệu quả. Tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu Tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu trong thi hành pháp luật là then chốt để phá vỡ vòng luẩn quẩn “trách nhiệm tập thể”. Một trong những điểm nghẽn cố hữu của công tác thi hành lời chất vấn từ cơ quan giám sát hoặc đại diện nhân dân. Cơ chế này không chỉ nâng cao trách nhiệm giải trình mà còn tạo áp lực buộc người đứng đầu hành động thực chất, thay vì báo cáo thành tích hình thức. Hoàn thiện cơ chế bảo vệ lợi ích công cộng Xét xử các vụ án hành chính là cơ chế để TAND thẩm tra hoạt động thực thi pháp luật của các cơ quan quản lý nhà thực thi đúng nhiệm vụ, công vụ được giao. Tuy nhiên, đây là quyền mang tính chất thụ động của tòa án và cần được khởi xướng bằng cơ chế khởi kiện hành chính của người dân. Hiện thực hóa Nghị quyết 66: Thiết bảo vệ sự liêm chính trong thi hành pháp luật tại Việt Nam hiện nay là trách nhiệm của người đứng đầu còn mang tính hình thức, dễ bị “hòa tan” trong cơ chế tập thể, dẫn đến tình trạng sai phạm không ai chịu trách nhiệm cụ thể. Trong khi đó, nguyên tắc “cá thể hóa trách nhiệm” là nền tảng trong quản trị công hiện đại, nhất là trong bộ máy hành chính nhà nước. Chính vì vậy, cần ban hành văn bản quy phạm pháp luật chuyên biệt về trách nhiệm thi hành pháp luật của người đứng đầu trong từng lĩnh vực quản lý. Quy định này phải xác lập rõ nghĩa vụ pháp lý, chế tài vi phạm và giới hạn trách nhiệm ủy quyền, tránh tình trạng người đứng đầu né tránh trách nhiệm bằng cách đẩy cho cấp dưới. Bên cạnh đó, cần thiết lập cơ chế kiểm điểm định kỳ và đối thoại công khai về kết quả thực thi pháp luật, đặc biệt trong các lĩnh vực dễ phát sinh khiếu nại, tiêu cực hoặc liên quan đến quyền lợi của người dân. Mỗi quý, người đứng đầu phải có báo cáo đánh giá kết quả thi hành pháp luật trong phạm vi phụ trách, công khai rộng rãi và chịu trách nhiệm trả nước, qua đó loại bỏ các quyết định quản lý sai trái, buộc cơ quan, người có thẩm quyền Kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng và lãng phí có vai trò quan trọng, góp phần đảm bảo hiệu lực và hiệu quả của việc thi hành pháp luật. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, việc ứng dụng công nghệ số vào thi hành pháp luật không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc nếu muốn nâng cao hiệu lực, hiệu quả và tính minh bạch trong thực thi pháp luật. Một điển hình là hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính cấp quốc gia (cổng dịch vụ công quốc gia) bước đầu đã mang lại sự minh bạch và tiết kiệm thời gian, chi phí cho người dân. Tuy nhiên, hệ thống này vẫn chưa được tích hợp sâu với các cơ sở dữ liệu chuyên ngành và chưa phát huy hết tiềm năng giám sát hành vi công vụ. Giải pháp ở đây là phát triển một nền tảng pháp lý số thống nhất, tích hợp toàn bộ quy trình xây dựng - áp dụng - giám sát - xử lý vi phạm pháp luật, được vận hành trên hạ tầng số và có sự tham gia tương tác của người dân. Phát triển nền tảng pháp lý số thống nhất Ứng dụng công nghệ giúp xây dựng chính sách phù hợp với thực tiễn Nghị quyết 66 là một bước đột phá, nhằm tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch và công bằng. Nghị quyết này đặt ra bốn điểm mấu chốt cần đổi mới, trong đó có việc ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) vào thực thi pháp luật. Việc ứng dụng công nghệ trong ngành tư pháp, đặc biệt là tại tòa án, là một xu thế tất yếu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Thứ nhất, tăng tính công khai, minh bạch và tiếp cận pháp luật: Công nghệ số giúp số hóa và hệ thống hóa toàn bộ văn bản pháp luật, tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp dễ dàng tra cứu, áp dụng. Việc xây dựng một cổng thông tin pháp luật quốc gia và công khai dữ liệu bản án sẽ tăng cường sự giám sát của xã hội đối với hoạt động tư pháp, đồng thời nâng cao nhận thức pháp luật. Khi nguồn luật được số hóa và hệ thống hóa chặt chẽ, việc áp dụng pháp luật sẽ trở nên thống nhất, tránh tình trạng mỗi nơi một khác, giảm thiểu tình trạng án bị hủy, sửa và kéo dài, giúp nâng cao niềm tin vào sự công bằng của hệ thống tư pháp. Thứ hai, nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan tư pháp: Thực tế cho thấy tòa án áp dụng AI (chẳng hạn TAND khu vực 1 TP.HCM) đã giải quyết được các vụ án rút gọn, đảm bảo tính nhanh chóng, gọn nhẹ. Phần mềm quản lý hồ sơ và phân tích dữ liệu sẽ hỗ trợ thẩm phán và thư ký trong việc tổng hợp, phân loại vụ án, thậm chí đưa ra gợi ý về mức án, khung hình phạt. Điều này không chỉ giảm bớt công việc hành chính thủ công mà còn giúp thống nhất đường lối xét xử; giảm thiểu án oan sai và án bị hủy, sửa tùy tiện. Thứ ba, hỗ trợ xây dựng và hoàn thiện pháp luật: K hi hệ thống pháp luật được công khai, việc lấy ý kiến đóng góp cho các dự thảo luật sẽ được thực hiện hiệu quả hơn thông qua các hệ thống tổng hợp ý kiến trực tuyến có sử dụng AI. AI có thể hỗ trợ đánh giá rủi ro pháp lý, từ đó giúp các nhà làm luật xây dựng chính sách và văn bản pháp luật phù hợp hơn với thực tiễn, giải quyết các bất cập và chồng chéo hiện có. Thực tế cho thấy tòa án áp dụng AI đã giải quyết được các vụ án rút gọn, đảm bảo tính nhanh chóng, gọn nhẹ. Trong ảnh: Ông Nguyễn Cao Trí, Tổ số hóa TAND khu vực I (TP.HCM), đang làm việc trên hệ thống công nghệ AI nội bộ. Ảnh: NGUYỄN CHÍNH Tham nhũng là một trong những nguy cơ lớn nhất dẫn đến sự tha hóa quyền lực, làm suy yếu toàn diện việc thi hành pháp luật. Trong ảnh: Các bị cáo trong phiên xét xử sơ thẩm vụ án xảy ra tại Công ty Xuyên Việt Oil và các đơn vị liên quan. Ảnh: THUẬN VĂN
RkJQdWJsaXNoZXIy Mjg2ODExMg==