231-2025

13 NGUYỆT NHI Buổi sáng ghé tiệm bánh mì chay quen thuộc, Nguyễn Thanh Thư (26 tuổi) không chỉ trả tiền cho phần của mình mà còn nhờ chủ quán treo lại một phần cho người xa lạ. Ở TP.HCM, người ta đã quen với cách sẻ chia giản dị mà nghĩa tình ấy. Khi ai đó mua một phần ăn cho mình, họ có thể trả thêm một phần nữa để treo lại cho người đến sau và khi ai đó cần, chỉ việc ghé qua nhận, mà chẳng cần xin xỏ hay lời cảm ơn. Cách cho đi ấy từng bắt đầu bằng “cơm treo”, “bún treo”, giờ lại được tiếp nối bằng những ổ bánh mì, hộp xôi, ly sữa… “Ai cần xin mời nhận, ai có lòng xin mời treo thêm” 9 giờ, bà Năm (80 tuổi) cầm nắp thùng xốp làm khay nẹp vé số dừng lại trước tiệm bánh mì chay trên đường Lý Thường Kiệt, phường Minh Phụng. Thay vì bước vào quán, bà rẽ sang chiếc quầy nhỏ đặt phía trước. Ở đó, những ổ bánh chay được chuẩn bị sẵn cho người lao động nghèo như bà. Từ trong túi, bà lấy ra chai nhựa, rót ly trà đá rồi nhận ổ bánh được gói cẩn thận cho hành trình bán vé số dọc phố hôm nay của bà. Tầm gần trưa, ông Lê Văn Bảo (63 tuổi, bán vé số) ghé xe vào tiệm bánh mì. Đây là điểm dừng chân của ông trong suốt mấy tháng qua. Ông kể có hôm đông khách, ông ngồi chờ một chút rồi phụ xếp lại thùng trà đá. “Ổ bánh chay thôi mà ngon lắm, có rau, có bì chay, ăn vừa miệng. Người ta sao tốt quá!” - ông Bảo hào hứng nói. Người dựng nên góc quầy đặc biệt ấy là anh Lê Hiếu Nghĩa (35 tuổi), chủ tiệm bánh mì chay Khôi. Hơn ba tháng nay, anh vẫn lặng lẽ vừa bán vừa nhận treo lại những phần bánh mì và xôi chay cho người khó khăn. Anh Nghĩa kể tháng 12-2022, vợ chồng anh mở chuỗi cửa hàng bánh mì chay, đến tháng 8 vừa qua, họ bắt đầu triển khai mô hình “bánh mì treo, xôi treo”. Mỗi sáng khách ghé mua bánh mì thường nhờ anh treo lại 1-2 phần cho người khó khăn. Có hôm một sư thầy ghé gửi hẳn 1 triệu đồng để làm bánh mì và xôi tặng người nghèo. Tính đến nay, vợ chồng anh đã có năm mô hình vừa bán vừa nhận treo như thế. Trung bình mỗi ngày mỗi quầy nhận được khoảng 30-40 bánh mì treo. Để minh bạch, anh Nghĩa sáng kiến xuất bill ký gửi cho khách và in bill lên từng bánh mì để người cho được yên tâm. “Bánh mì dễ ăn, tiện đường, ai lấy bao nhiêu mình cũng cho. Mình đâu biết đằng sau họ có lý do gì. Nhiều người lấy về còn chia lại cho cả xóm trọ nghèo. Với mình, khi đủ đầy thì thấy bánh mì cũng bình thường. Nhưng với người lao động, một ổ bánh mì lúc khó khăn sẽ quý lắm. Nhặt biết bao cái chai mới đổi được một phần ăn như thế” - anh cười hiền. Có hôm đang đứng quầy, mấy cô chú bán vé số ghé lại, nhận bánh mì rồi mỉm cười cảm ơn, nụ cười ấy khiến anh thấy ấm lòng. “Sài Gòn là vậy đó, làm giàu không dễ nhưng để tìm một bữa no bụng thì không khó. Đi đâu cũng dễ gặp người tốt. Trên đường đâu đâu cũng có thùng trà đá miễn phí, có bạn trẻ phát cơm đêm, có những mạnh thường quân thường xuyên phát gạo, mì gói cho người nghèo. Nhờ biết san sẻ, TP này trở nên dễ sống hơn nhiều” - anh Nghĩa trải lòng. “Trạm trung chuyển yêu thương” của vợ chồng trẻ Không chỉ anh Nghĩa, tinh thần “treo lại điều lành” còn được tiếp nối bởi những con người bình dị khác ở TP.HCM như chị Trương Thị Thảo Ly (44 tuổi), chủ một xe bánh mì chay nhỏ ở phường Hòa Hưng. Mỗi sáng chị vẫn đều đặn gói vài chục ổ bánh mì dành cho người lao động nghèo có dịp ghé ngang. Xe bánh mì của vợ chồng chị Ly nằm trong hẻm nhỏ yên bình 283 đường Cách Mạng Tháng Tám. Trên xe đặt một tấm bảng viết tay ghi dòng chữ giản dị: “Trạm yêu thương - nơi khách gửi lại Anh Lê Hiếu Nghĩa tặng “bánh mì treo” và “xôi treo” cho ông Lê Quốc Bảo. Ảnh: NGUYỆT NHI Họ đã nói Hình thức biếu tặng ẩn danh tinh tế Mô hình từ thiện như“bánh mì treo”phổ biến ởTP.HCM và một số tỉnh, TP ở Việt Nam là một hình thức biếu tặng ẩn danh tinh tế. Từ góc độ nhân học, mô hình này vượt trội hơn từ thiện truyền thống vì nó giải quyết được cơ chế “ba nghĩa vụ” (cho - nhận - trả) mà nhà nhân học Marcel Mauss phân tích. Theo Mauss, mọi hành vi biếu tặng hay cho đi đều tạo ra nghĩa vụ phải đáp trả, biến người nhận thành con nợ xã hội. Điều này cũng tương tự trong tục ngữ Việt Nam có câu “Của biếu là của lo, của cho là của nợ”. Không thể đáp trả tương xứng đồng nghĩa với việc chấp nhận vị trí thấp hơn, thậm chí có thể làm tổn thương phẩm giá của người nhận. Bằng cách loại bỏ tương tác trực tiếp, mô hình treo làm cho người nhận không biết danh tính người cho, họ thoát khỏi tâm lý “hàm ơn và mắc nợ”, được bảo vệ phẩm giá và không phải mang gánh nặng đáp trả. Chính nhờ tôn trọng sự tự tôn của người nhận mà mô hình này bền vững và có tiềm năng lan tỏa. ThS PHAN TRƯƠNG HƯNG THỊNH, nhà nghiên cứu nhân học Đời sống xã hội - Thứ Ba 14-10-2025 doisongxahoi@phapluattp.vn Nghĩa tình bánh mì, sữa treo giữa lòng Thành phố Từ quán nhỏ trong con hẻm bình dị đến góc phố đông người, những ổ bánh mì, hộp xôi hay ly sữa treo đang nối dài mạch sẻ chia âm thầm của người dân Sài Gòn. bánh mì treo tặng miễn phí cho bà con khó khăn”. Suốt hai năm qua, dòng thông báo ấy đã trở nên quen thuộc với người dân quanh khu phố. Mỗi ngày từ 6 giờ đến 11 giờ, quán thường chào đón những vị khách đặc biệt là cô chú bán vé số, nhặt ve chai, bác bảo vệ già… lặng lẽ đến nhận “bánh mì treo” - phần quà nhỏ từ tấm lòng của người xa lạ. Bà Thái Thị Ngọc (75 tuổi) là “mối ruột” của xe bánh mì chay chị Ly. Mỗi sáng trước khi bắt đầu buổi bán vé số, bà lại ghé nhận một ổ “bánh mì treo” vừa ra lò nóng hổi. “Ổ bánh mì giúp tôi có bữa sáng no bụng, đỡ tốn tiền. Có hôm tôi lấy thêm một ổ mang về cho đứa cháu. Cả nhà cùng ăn, ai cũng tấm tắc khen bánh mì ở đây vị vừa miệng, ngon lắm” - bà Ngọc nói, tay nhận ổ bánh mì được gói cẩn thận trong túi giấy. Vợ chồng chị Ly quen nhau nhờ chung niềm tin ăn chay trường. Sau khi kết hôn, anh mở salon tóc, chị làm nghề trang điểm. Vì ăn chay lâu năm, vài năm trước chị thử làm bánh mì chay bán thêm, không ngờ món bánh mì chay của chị được nhiều người ưa chuộng. Khi việc buôn bán ổn định, chị Ly nói với chồng: “Mình đủ rồi, giờ chia lại chút cho người khó”. Từ đó, những ổ “bánh mì treo” đầu tiên ra đời, trở thành nhịp cầu yêu thương nối những tấm lòng trong hẻm nhỏ Sài Gòn. Chị Ly cho biết dịp Vu lan vừa rồi, quán nhận được sự ủng hộ của các mạnh thường quân với gần 2.000 ổ “bánh mì treo”. Hiện quỹ của quán vẫn còn hơn 500 ổ, mỗi ngày chị đều phát dần cho người lao động nghèo ghé qua. Không chỉ treo tại quán, vợ chồng chị còn thường xuyên nhận lời nhờ của các mạnh thường quân để chuẩn bị bánh mì phát thiện nguyện ở nhiều nơi như Viện Tim, BV Nhi đồng...• Sài Gòn là vậy đó, làm giàu không dễ nhưng để tìm một bữa no bụng thì không khó. Đi đâu cũng dễ gặp người tốt. Mỗi ngày vợ chồng chị Trương Thị Thảo Ly vẫn đều đặn gửi đến cô chú khó khăn những phần “bánh mì treo” thơm nóng. Ảnh: NGUYỆT NHI Chị Ya Ly (28 tuổi) cùng người bạn bán sữa đậu ở góc đường Nguyễn Công Trứ (phường Nguyễn Thái Bình) hơn hai năm nay. Từ ngày khai trương, hai bạn trẻ đều đặn thực hiện chương trình “sữa treo”. Mỗi ngày quán trích 1-2 ly sữa đậu tặng cho cô chú lao động nghèo hoặc những em nhỏ có hoàn cảnh khó khăn. “Ban đầu tụi mình chỉ nghĩ đơn giản, bán được thì chia lại một chút cho người khác. Nhưng rồi thấy các cô chú quen mặt, sáng nào cũng ghé nhìn vào bảng “sữa treo”, thấy còn số là mừng, tụi mình mới hiểu hoạt động nhỏ này ý nghĩa hơn mình tưởng”- Ly chia sẻ. Thỉnh thoảng nhóm lại gom 30-50 ly mang tặng các mái ấm nuôi trẻ mồ côi. Nhiều người quanh khu phố cũng chung tay đóng góp và quỹ “sữa treo” mỗi ngày một ly, có doanh nghiệp đăng ký đều đặn 10 ly/tháng. “Giữa Sài Gòn, điều khiến mình vui nhất là khi thấy người nhận ly sữa nở nụ cười. Mỗi lần như vậy, mình lại thấy TP này thật dễ thương, vì lòng tốt vẫn được lan tỏa” - chị Ly nói. Bà con nhận “sữa treo” từ quán của chị Ya Ly. Ảnh: NVCC “Sữa treo” đổi lấy… nụ cười

RkJQdWJsaXNoZXIy Mjg2ODExMg==