14
THỨ TƯ
6-7-2016
Phóng sự - Chuyên đề
Quá trìnhđiều tra tổng
kết có 15 người chết, 69
người phải nhập viện và
hơn108.000ngườicầnđược
chămsócy tế.Báocáonày
cũngghinhậnthốngkêcủa
BộYtếvàVệsinhcôngcộng
BờBiểnNgà với 63.296 ca
cótriệuchứngphơinhiễm
và34.408cađượcxácnhận
bị phơi nhiễm chất thải từ
ProboKoala.
HỒNGTHẠCH
G
ần 10 năm trôi qua nhưng hàng ngàn người dân Bờ
Biển Ngà bị ảnh hưởng bởi chất thải từ chiếc tàu
Probo Koala vẫn chưa nhận được một khoản bồi
thường thỏa đáng.
Bị đưa ra tòa vì cố ý xả thải
TheobáocáocủaTổchứcÂnxáQuốc
tế, tập đoàn thươngmại nhiên liệu Hà
LanTrafigura năm 2005 đã quyết định
mua một loại xăng thô tên là coker
naphtha để sử dụng nhưmột hợp chất
tinh luyện nhiên liệu rẻ. Tuy vậy, loại
nguyên nhiên liệu này trước tiên cần
được lọc. Quá trình này đã được thực
hiện trêncon tàumang tênProboKoala
do tậpđoànnày thuê. Saunhiềunỗ lực
dọndẹpchất thải không thànhcông, tàu
Probo Koala đã phải liên hệ với Công
ty dịch vụ cảngAmsterdam (APS) củaHà Lan để tẩy rửa
tàu. Phát hiệnmức độ ô nhiễm cao hơn dự tính,APS yêu
cầunânggiádịchvụ từ30USD/m
3
lênhơn1.100USD/m
3
.
Giaokèo thất bại,Trafigura liênhệvớiCông tyTommy tại
BờBiểnNgà lúc bấy giờmới thành lập được vài ngày để
thực hiện dịch vụ vệ sinh giá rẻ.
Theo thỏa thuận ban đầu, chất thải sẽ được rửa bỏ tại
một bãi rác thuộc TPAbidjan, Bờ Biển Ngà. Tuy nhiên
một lầnnữa, sauđánhgiá vềmức độônhiễm, bãi rác này
đã quyết định không tiếp nhận chất thải. Kết quả là vào
ngày 19-8-2006, lượng chất thải này được “vứt bừa” tại
18 địa điểm khác nhau trong TPAbidjan. Theo báo cáo,
chỉmột ngày sau, hàngngànngười dânBờBiểnNgà sinh
sống tại các khuvực nàyđã đến trạmy tế
với triệu chứng đau đầu, đau bụng, nôn
mửa, dị ứng da, hô hấp và một số được
cấp cứu khẩn.
Chính quyền Bờ Biển Ngà đã cố ngăn
tàuProboKoala “biến khỏi” cảng nhưng
không thành công. Đến ngày 26-9-2006,
các nhà hoạt động của tổ chức Hòa bình
Xanh đã khóa chân được con tàu này tại
Paldiski (Estonia)đểđiều tra.Tổchứcnày
cũng nộp báo cáo lên Hội đồng Công tố
viên của Hà Lan, yêu cầu điều tra tội xả
thải của Trafigura. Đến tháng 10-2006,
30.000nguyênđơnđãnộpđơnkiện công
ty này lên Tòa án Tối caoAnh và xứWales. Ngày 13-2-
2007, Trafigura và chính quyền Bờ Biển Ngà đạt được
thỏa thuận. Công ty này sẽ chi 195 triệu USD trong nỗ
lực làm sạchmôi trường.
Tháng 4-2008, Trafigura tuyên bố đã hoàn thành quá
trình tẩy độcmôi trường. Đến tháng 9-2009, công ty này
cũng đạt được thỏa thuận với các nạn nhân với mức bồi
thường vào khoảng 1.300 USD/người. Tuy vậy, những
thư điện tử trao đổi vào năm 2005 cho thấy trước khi xả
thải, cácnhà lãnhđạoTrafigurahiểu rõmứcđộnguyhiểm
của các chất thải và vẫn quyết tâm xả thải. Phát hiện này
đã khiến tổ chức Hòa bình Xanh tiếp tục lên tiếng kêu
gọi tòa án Hà Lan đưa Trafigura ra tòa vì đã cố tình xả
thải độc hại ramôi trường cũng như xuất khẩu trái phép
những chất thải này.Vàongày23-12-2011, tòaphúc thẩm
Hà Lan sau đó đã phạt công ty này 1,1 triệu USD vì hai
tội danh trên.
Tưởng chừng saungần ấy thời gian,mọi vấnđềđãđược
giải quyết. Songvẫncònhơn6.000nạnnhâncủavụxả thải
vẫnchưanhậnđược tiềnbồi thường.Nguyênnhân làdo số
tiềnbồi thườngđượcủyquyềnchoNhómhợp tácquốcgia
vì nạn nhân của vụ xả thải tại BờBiểnNgà (CNVDT-CI)
vào tháng 10-2009 bị Claude Gohourou, người tự nhận
đại diện nhóm này, đóng băng tài khoản. Luật sư đại diện
nạn nhân đã kiện lên tòa ánAbidjan về sự việc này. Đến
giữa tháng 2-2010, các bên đã đạt được thỏa thuận về quá
trình bồi thường. Nhưng đến nay vẫn còn một số người
chưa được nhận tiền bồi thường. Đến tháng 6-2016, Tòa
ánTối caoBờBiểnNgà yêu cầuCông ty luật LeighDay,
đại diện pháp lý của các nạn nhân phải bồi hoàn tiền cho
các nạn nhân còn lại...
Buộc tráchnhiệmphải hết sức chặt chẽ
Trong nhiều trường hợp, vì những sai phạm, các doanh
nghiệp sẽbị các cơquanhữu trách “sờgáy”. Tuynhiên, vụ
kiệnCơ quanBảo vệmôi trườngHoaKỳ (EPA) của hàng
loạt công ty cùngmột sốbang làmộtminh chứng cho thấy
cuộc chiến giữa các cơ quan kiểm định và doanh nghiệp
căng thẳngđếnmức nào.
Vàonăm2007, trongmột vụkiệngiữacácbangvớiEPA,
Tòa án Tối cao đã trao cho EPA quyền quy địnhmức khí
thải nhà kính cho phép. Cơ quan này đã xác định được các
chấtkhí thảinàygâyảnhhưởngđếnsứckhỏeconngười.Cơ
quan này cũng đã đưa ra bằng chứng cho thấy “tăng lượng
khí nhà kính trong không khí” có thể tạo nênmột sự nguy
hiểm “cho thế hệ hiện tại và tương lai”. Từ đó, năm 2010,
EPA đưa ra một bảng danh
sáchmới yêu cầu kiểm soát
lượngCO
2
từchiếu sáng, các
phương tiệnvận tảihạngnặng,
máy phát điện cũng như các
nguồn công nghiệp và tiện
ích. Khi danh sách này được
công bố, một liênminh gồm
hơn 100 doanh nghiệp năng
lượngđã thách thức tínhpháp
lýcủacácquyđịnhnày.Liên
minh này cho rằng quy trình
khoa học được EPA sử dụng
để đưa ra quy chuẩn là thiếu
chính xác.
Năm 2012, Hội đồng Thẩm phán thuộc tòa án
Washington, D.C. đã bác bỏ đơn của liên minh này.
Nhưng đến năm 2013, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ lại
quyết định chấp nhận đơn kiện. Năm 2014, Tòa Tối
cao đưa ra phán quyết vẫn giữ cho EPA quyền quy
định hệ thống khí thải nhà kính, nhằm đảm bảo môi
trường trong các dự án năng lượng các nguồn có khả
năng gây ô nhiễm lớn. Tuy nhiên, tòa cũng kết luận
EPAđã lạm quyền khi áp dụng cả những quy định này
cho các cơ sở nhỏ, như trung tâmmua sắm, chung cư,
trường học, cũng như các cửa hàng kinh doanh độc
lập. Thẩm phán của vụ kiệnAntonin Scalia tuyên bố:
“Một cơ quan không có quyền “thiết kế” luật pháp
với các mục tiêu chính sách quan liêu bằng cách diễn
dịch lại các điều khoản luật định rõ ràng”.
Phánquyết nàyđã tạo sựvuimừngchocácnhómnguyên
đơn. Liênđoànquốcgiacủacácdoanhnghiệpđộc lậpcho
biết: “Nếu quy định này được cho phép tồn tại, các chủ
doanh nghiệp nhỏ như chủ trang trại, nông dân, các chủ
nhà hàng,… sẽ phải nhìn thấy nhiều thủ tục, giám sát và
xử phạt hơn”. Nhiều nhà quan sát lo ngại rằng phán quyết
này sẽ ảnh hưởng đến chính sách môi trường của chính
quyền ôngObama. Tuy nhiên, DavidDoniger, Giám đốc
của chương trình thay đổi môi trường và làm sạch không
khí với Hội đồng Bảo vệ các nguồn tài nguyên, cho rằng
vụ kiện này sẽ không ảnh hưởng đến dự luật kiểm soát
khí nhà kính của các dự án thanđá: “EPAvừa đề xuất tiêu
chuẩnnhằmgiảmkhí thải carbon từ các dự ánnăng lượng
và công việc nghiêm khắc này sẽ bảo vệ nướcMỹ trước
những hệ quả tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu”.■
Trốnchạyvẫn
khôngthoát
Nhữngvụkiệnmôitrườngmangtínhchấtxuyênquốcgialuônẩnchứa
nhiềuphứctạp.
Hồsơnhữngvụkiệnmôi trườngchấnđộng -Bài cuối
TổchứcHòabìnhXanhtiếptục
lêntiếngkêugọi tòaánHàLan
đưaTrafiguraratòavìđãxả
thảiđộchại ramôi trườngcũng
nhưxuấtkhẩutráiphépnhững
chấtthảinày.Vàongày23-12-
2011,TòaPhúcthẩmHàLan
sauđóđãphạtcôngtynày1,1
triệuUSDvìhai tộidanhtrên.
CácchấtthảiđộchạicủatàuProboKoalagâytổnhạinghiêmtrọngđếnmôi trườngTPAbidjan.Ảnh:THENEWYORKTIMES
ChánhThẩmphánAntoninScalia-mộttrong
nhữngthẩmpháncủavụkiệngiữa liênminhcác
doanhnghiệpnăng lượngvàEPA.Ảnh:AP
ProboKoalađãxảhàngtrămtấnthảigâyảnhhưởngsứckhỏengườidân
BờBiểnNgà.Ảnh:GREENPEACE
