14
THỨBA
24-5-2016
Điểmnhấn trongquanhệViệt-Mỹ
Nhữngchuyến thămcấpcaocủa lãnhđạohai nước.
HiệpđịnhthươngmạiViệt-MỹBTAnăm2000 làmbệphóng
cho tăng trưởng thươngmại songphương.
Quanhệvănhóa, giáodục.
Mỹ tuyênbốchínhsáchxoay trụcsangchâuÁnăm2010.
Camkếtchính trịđạtđượcnăm2013khiMỹ tuyênbố tôn
trọngđộc lập, toànvẹn lãnhthổvàchếđộchínhtrịViệtNam.
•Việt-Mỹhoàn tấtđàmphánTPPnăm2015.
NGHĨANHÂN
thựchiện
Ô
ngObama là đời tổng thống thứ
ba liên tiếp thăm nước ta trong
20 năm sau bình thường hóa
quanhệViệt-Mỹ.Phân tíchcácsựkiện
này, ông
TrầnViệt Thái
(ảnh),
Phó
Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến
lược ngoại giao,
nói: “Chuyến thăm
của ông Obama lần này bối cảnh đã
khác nhiều”.
Hoàn cảnh và vị thếđã thayđổi
.
Phóng viên:
Cụ thể là khác như thế nào, thưa ông?
+Ông
TrầnViệtThái
:Chuyến thămViệtNamcủaTổng
thốngBillClintonnăm2000có tínhchấtđộtphá,mởđường.
Hai nướcdùđã thiết lậpquanhệngoại giaochính thứcnăm
1995nhưngnội bộ từngnướccònkháphức tạp.Ta thì đang
nỗ lựcphábaovây, cấmvận,mở rộngquanhệquốc tế.Mỹ
thì đang ngạo nghễ trong thắng lợi Chiến tranh lạnh với sự
sụp đổ củaĐôngÂu vàLiênXô cũ.
Tiếp theo là ông Buss GeorgeW. Bush, thăm đồng thời
dựHội nghịAPECmà tađăng cai tổ chứcnăm2006.Nước
Mỹ bấy giờ dồn lực chống khủng bố, mở rộng liênminh
chomục tiêunàyvàbắt đầudấn sâuvàocuộcchiếnởTrung
Đông do họ phát động.
Chuyến thăm của ôngObama lần này bối cảnh đã khác
nhiều.Vị thếcủaMỹ thayđổikhimàNgaphụchồi sứcmạnh
vàTrungQuốc vươn lên thành cườngquốc, bộc lộ rõ tham
vọng không chỉ ở biểnĐông - ĐôngNamÁmà vươn ra ở
những vùng xa xôi khác. NướcMỹ ngày naymềmmỏng,
khéo léo hơn trong các quan hệ quốc tế, giảm dần vai trò
can thiệp trực tiếp và chuyểnmạnh sang xây dựng các liên
minh nhằm tiếp tục theo đuổi chiến lược toàn cầu.
. Về phíaViệt Nam thì sao, thưaông?
+ Thành quả của đổi mới cho chúng ta vị thế cao hơn,
vữngchắchơn trong trườngquốc tế,mở rộngvà làmsâusắc
hơnnhiềumối quanhệvới cácnước lớn.Quanhệhai nước
không chỉ là kinh tế, thươngmại nữa, mà đi vào chiều sâu
với lòng tin chính trị được củng cố. Số lượngdự án, cơ chế
hợp tác; số lượng đoàn trao đổi ngày càng đa dạng, nhiều
hơn, với cấp thamdựngàycàngcao.Đôi bênđều thấyđược
lợi ích từ quá trình tăng cườnghợp tác này.
Bối cảnhquốc tếvàkhuvựcdẫn tới nhận thứcmới củacả
hai bên về hợp tác đa phương để giải quyết các vấn đề của
riêngmình, trong đó có những giá trị chung cùng chia sẻ.
Nhữngmô hình hợp tác trong khuôn khổASEAN vớiMỹ
và các đối tác khác làmặt biểu hiện của nó.
Thực lực và sự tươngđồng
. Chủ tịchHồChíMinh nói: “Thực lực như cái chuông,
ngoại giaonhư tiếngchuông.Chuôngcó to, tiếngmới lớn”.
Vậy đến lúc này, ta có gì để “chơi” vớiMỹ?
+Giá trị lớnnhất chính làvị trí địa lý rất quan trọngởkhu
vực châuÁ-Thái BìnhDương. Nếu lấyHuế làm tâm, quay
một vòng bán kính 1.000 km thì ta là trung tâm củaĐông
NamÁ; làkết nối giữaĐôngNamÁhải đạovớiĐôngNam
Á lụcđịa,giữaTrungQuốcvàĐôngBắcÁvớiĐôngNamÁ,
NamÁ; lànơi giao thoahai nềnvănhóa lớnẤnĐộ -Trung
Hoa; lànơimà các tuyếnhàng
hải, hàng không trọng yếu đi
quamà lực lượng tácchiếnđặt
tạiĐàNẵng,CamRanhcó thể
khống chế dễ dàng.
Chúng tacó thị trường - dân
số lớn, nềnkinh tế tăng trưởng
khá,vớichínhphủmạnh,xãhội
đoànkết, tươngđối thuầnvàcó
chínhsáchhộinhậpđượccộng
đồngquốc tế thừanhậnrộngrãi.
PhíaMỹ thấyởViệtNamnhiều tiềmnănghợp tác, chiasẻ
thịnhvượngvới nhiều lợi ích từkinh tế, thươngmại đến an
ninh, quốcphòng, chính trị trongcáckhuônkhổđaphương,
song phương, ở tầm khu vực và trên thế giới.
TPP làmột cơ hội để ta tái cơ cấu nền kinh tế theo chiều
hướngphát triển tích cựcnhưng cũng là cáchđểMỹ chứng
minh sứcmạnhcủamình.NếuViệtNam thànhcông thìMỹ
có thể lấy ra nhưmộtmô hình hấp dẫn về hợp tác giữa các
cựu thùđể thuyếtphụcTriềuTiên,Myanmarcũngnhưnhiều
nước châuPhi,MỹLatin.
. Các nước trong khu vực quan tâm thế nào tới quan hệ
Việt-Mỹ?
+Việt Nam là nhân tố tương đối lớn trong khu vực, nhất
là về chính trị và an ninh-quốc phòng. Chúng ta từng đóng
vai trò quan trọng trong quá khứ và nay thì biết chơi và xử
lýkhá tốtquanhệvới cácnước lớn.Vàingày trướckhiTổng
thốngMỹ tới thăm,Thủ tướng tavẫnsang thămNgavà tham
dự tíchcựchội nghịNga -ASEAN.CácnướcASEANđánh
giácaoviệc tacùng lúcchơivới cảhainước lớn.Nga,Mỹcó
mâu thuẫnvới nhaunhưng tavẫnbiết chơi, khai tháccó lợi.
ASEANđều lànhữngnướcvừavànhỏ.Khi takhônghận
thùvìquákhứmàcònchơi tốtvớiMỹ thìcóýnghĩa tácđộng
đến lựa chọn chính sách đối ngoại của các nước khác lắm.
Khi cácnướckháccùngchia sẻkinhnghiệmấyđể rồi cùng
chơi tốt được với các nước lớn thì sẽ tạo được thế đan cài
lợi íchởkhuvực. Các nước khác nhaumà chia sẻ suynghĩ
giốngnhau, hànhđộnggiốngnhau thì lợi íchsẽ tươngđồng.
. Vậy tương quanmối quan hệ giữa Việt với Mỹ, Trung,
Nga thế nào?
+Đây là quanhệ cânbằngđộng.Mỗi động thái chúng ta
trong quan hệ với Mỹ hay Trung thì các nước kia đều rất
quan tâmnên tacàngphải giữđượcchủđộng, độc lập trong
hành động và chính sách, củng cố được được thế cân bằng
chiến lược. Các cặpTrung-Mỹ, Nga-Mỹ, kể cảNga-Trung
đều cómâu thuẫn.Quanhệ tốt với từngnướcnhưngkhông
lệch pha thì sẽ thuận lợi trong tranh thủ các nguồn lực xây
dựngđất nước.
VấnđềnàyChủ tịchHồChíMinhđãnhìn thấy từnhững
năm 1940 khi tuyên bốmuốn làm bạn với tất cả các nước.
Nhưng rồi hoàn cảnh quốc tế, rồi nhiệm vụ đấu tranh giải
phóng dân tộc chi phối các lựa chọn. Lựa chọn ấy giúp ta
thắng lợi trong cuộc cáchmạng dân tộc nhưng cũng để lại
những hậu quảmà đến giờ, độc lập, thống nhất đã 40 năm
nhưngvẫn chưa khắc phục được...
Kiên trì theo đuổi chính sách đổi mới, đa dạng hóa, đa
phương hóa và nay nhấnmạnh chính sách cân bằng chính
làđểkhôngcòn“nhất biênđảo”với ai nữa.Từđó tạo thếcó
lợi nhất cho sựnghiệp xâydựngvà bảovệTổ quốc.
Vai trò thực sự của yếu tốbiểnĐông?
. Nhiềubình luậnhàm ý rằngnếubiểnĐông khôngnóng
lên, không thành vấn đề lớn thì không thể có quan hệViệt-
Mỹ nhưhiện nay?
+Không hẳn. Quan hệ với Mỹ được như bây giờ trước
hết vì chúng ta chủ trương hội nhập quốc tế, thành công
trong xóa đói, giảm nghèo và cải cách thể chế. Nhưng sẽ
thành cônghơnnữa nếu ta chia sẻ, tôn trọng các giá trị của
luật pháp quốc tế, các chuẩnmực thừa nhận rộng rãi. Đây
cũng lànhữngvấnđề tađang theođuổi, vì lợi íchcủachính
mìnhmà trước hết là phát triển để vănminh hơn, tiến bộ
hơn. Đấy cũng là điềumàMỹ và cộng đồng quốc tế đánh
giá cao, ủnghộ.
Nhân tố thứ hai là cấu trúc khu vực, trong đó có những
thách thức từTrungQuốc.
BiểnĐông làmộtphầncủakhuvựcnhưngvớichúng ta thì
cóýnghĩaquan trọngnênđượccoi lànhân tố thứba.Nhưng
không có ý nghĩa chi phối tuyệt đối với quan hệViệt-Mỹ
cũngnhư chính sách đối ngoại của chúng ta.
. Cuối nhiệm kỳ ông Obama mới sang thăm Việt Nam.
LiệuquanhệViệt-Mỹcóbị tùy thuộcnhiềuvàokết quảbầu
cửởMỹ?
+ Chính sách xoay trục củaMỹ được lưỡng đảng cầm
quyềnđồng tình.Chonênai thắngcử tổng thốngchính sách
đốingoại cũngchỉ có thayđổinhỏ theophongcáchcánhân,
mang tínhchiến thuật.Cònbướcđi chiến lượcvàquyết tâm
tái cânbằng là không thayđổi.
.VềviệcMỹdỡbỏhoàn toàncấmvậnvũkhí vớiViệtNam.
Ý kiến củaông thế nào?
+ÔngObama tới Việt Nam tại thời điểm này trước hết
vì lợi íchquốcgiacủaMỹ.Thúcđẩyquanhệhai nướcphát
triển cũng là để phục vụ chiến lược xoay trục, chiến lược
toàn cầu. Những gì ông ấy quyết định trong nhiệm kỳ cuối
củamình cho thấy ôngObama nỗ lực giải quyết các di sản
mà lịch sửđể lại.Trongdi sảnấy, vớiViệtNamđếnnaycòn
vấn đề cấm vậnvũkhí.
Bối cảnh khu vực cho ôngObama điều kiện thuận lợi để
xử lývấnđềnày.ViệcôngObama tuyênbốdỡbỏhoàn toàn
cấmvậnvũkhívớiViệtNamcũng làcáchđể tổng thốngmới
sắpđắc cử khỏi phải bận tâmvới nhữngvấn đề tranh cãi.
. Xin cámơn ông.
n
BiểnĐônglànhântốquantrọngnhưngkhôngcóýnghĩachiphốituyệtđối
vớiquanhệViệt-MỹvàchínhsáchđốingoạicủaViệtNam.
“Thờivà thế”,nhìn từ
chuyếnthămcủaObama
Phóng sự - Chuyên đề
“ÔngObamatớiViệt
Namtạithờiđiểmnày
trướchếtvì lợiíchquốc
giacủaMỹ.Thúcđẩy
quanhệhainướcphát
triểncũng làđểphục
vụchiến lượcxoaytrục,
chiến lượctoàncầu.”
ChủtịchnướcTrầnĐạiQuang
(phải)
vàTổngthốngBarackObamatạicuộchọpbáoởTrungtâmHộinghịquốctế(HàNội).Ảnh:TTXVN
