6
THỨHAI
11-7-2016
Phóng sự - Chuyên đề
Nămnướcđượcchophép l
quans t viên
Báo
Inquirer
(Philippines)đưatinngày7-7(giờđịaphương),
TòaTrọngtàithườngtrực(PCA)củaLiênHiệpQuốcởLaHaye
(HàLan)đãbắtđầumởphiêntòavềđơnkiệncủachínhphủ
Philippines. Phiên tòadự kiến sẽ kéodài đến cuối tuần và
khôngđượccôngkhai.
PCA thôngbáo“sau khi nhậnđượcnhữngđềnghị bằng
vănbản của các nước và tham khảo ý kiến từ các bên, tòa
chophép cácnướcMalaysia, Indonesia, ViệtNam, Thái Lan
vàNhật Bản cửphái đoànnhỏđến thamdự với tư cách là
quan sát viên”.
Nhìn lại dòngsựkiện
•
Ngày 22-1-2013, Philippines đã nộpbản thôngbáo và
tuyênbố khởi kiệnđể khởi kiệnTQ theo các quyđịnh của
Phụ lụcVIIUNCLOS;
•
Ngày19-2-2013,TQđưaracônghàmcónộidungtừchối
vụkiệncủaPhilippines,tuyênbốTQsẽkhôngthamgiavụkiện;
•
29-10-2015:VìTQvàPhilippinesđềukhôngchọncơchế
giải quyết nênHĐTT theoPhụ lụcVII UNCLOSmặcđịnh sẽ
giải quyết. HĐTT đã ra phánquyết về thẩmquyền và khả
năng thụ lý vụ kiện, quyết định xem xét giải quyết đối với
7/15đệ trìnhcủaPhilippines;
•
12-7-2016: Sau thời gian tranh tụng, HĐTTđưa raphán
quyết cuối cùng.
ĐẠITHẮNG
T
heo thông tin t T aTrọng t i thư ng trực (PCA),Hội
đ ngTrọng t i (HĐTT) th nh lập theoPhụ lụcVII của
Công ư c Liên Hiệp Qu c v Luật Biển (UNCLOS)
1982 sẽ công b ph n quy t cu i cùng v vụ Philippines
khởi kiện Trung Qu c (TQ) v vấn đ tranh chấp ở biển
Đông v o ng ymai (12-7).
Cuộc chiếnph p lý kéod i hơn3năm
Cuộc chi n ph p lý gi a Philippines v TQ vẫn di n ra
trong su t hơnbanămqua, bất chấp sựvắngm t t i t acủa
TQ. Ph aPhilippineskỳvọngHĐTT sẽphủnhận t nhph p
lýcủac cyêu s chm TQdựav o“quy n l ch sử”nhưyêu
s ch “đư ng ch n đo n” ở biểnĐông; buộc TQ ph i tuân
theo quy n v nghĩa vụ củamột th nh viênUNCLOS; x c
đ nh 10 thực thể b TQ chi m trên biển Đông l đ o, đ ,
bãi nửa chìm nửa nổi hay bãi chìm - v n quy t đ nh quy n
đư c hưởng th m lục đ a, vùng đ c quy n kinh t (EEZ).
Manila c n kiệnTQ can thiệp v o việc thực thi c c quy n
chủ quy n v quy n tự do h p ph p của Philippines ởmột
s đ ađiểm thuộcbiểnĐông; c nh ngh nhđộngvi ph m
nghĩavụv môi trư ngbiển, v dụhút c t, b i lấp, xây căn
c lưỡngdụng (dân sựv quân sự) t i qu nđ oTrư ngSa.
Tr i l i, TQ cho rằng nư c n y ho n to n c quy n t
ch i bất kỳph nquy t n o t HĐTT liênquanđệ trình của
Philippines.Th nhất,TQgi i th ch rằngvấnđ “quy n l ch
sử”m Philippines khởi kiện thuộc ph mvi B o lưu2006,
nghĩa l lo i tr c c tranh chấp v danh nghĩa l ch sử, v nh
l ch sử rakhỏi thẩmquy n củaHĐTT.M t kh c,BắcKinh
một mực cho rằng đây l vụ kiện v tranh chấp chủ quy n
lãnh thổ, sẽ trực ti pho cgi n ti pdẫnđ nviệcphânđ nhai
c chủquy n t imột s thực thểởbiểnĐông.Vì th ,HĐTT
khôngc thẩmquy nxétxử.TQc n t c oviệcPhilippines
tự ý đưa vấn đ tranh chấp biểnĐông ra t a qu c t l vi
ph mTuyênb v ngxửcủac cbênởbiểnĐông (DOC).
Dù tuyênb b cbỏvụkiệnnhưng thực t TQđãkêugọi
tập h p c c chuyên gia luật h ng đ u để tìm c c gi i ph p
ph p lýkh dĩ nhưngg nnhưc cchuyêngiaTQc ng th a
nhậnkh năng thắng (n u thamgiavụkiện) l rất thấp.Trong
khiTQkhông thamgiavụkiệnnêng nnhưnư cn ykhông
c khônggianđểc thểgi i quy t vụkiệnbằngc chb ovệ
mình trư cHĐTTv UNCLOS.
Chiến lược “bamặt trận”ph hoại vụ kiện
Thất b i trênm t trậnph p lý,TQ ti nh nhđ ngbộh nh
động trênm t trậnngo i giao, thông tinv trên thực đ a để
ph ho i ph n quy t của HĐTT. Ngo i việc công k ch vai
tr HĐTT, TQ ti n h nh c c ho t độngmua chuộcmột v i
nư c c n n kinh t y u kém bằng ch nh s ch “ngo i giao
nhândân tệ” - sửdụng ti nv c c g i đ u tư, viện tr .M t
kh c, BắcKinh đe dọa r i khỏi UNCLOS n u ph n quy t
HĐTTgâybất l i chonư c n y. Dùvậy, c c phân t ch cho
thấyviệc r iUNCLOSc ngđưaTQv o sựb tắc, thiệt h i
c v uy t n lẫn t i ch nh, kinh t .Nênđây chỉ l một “m n
k ch”TQ dựng nên.
Trên m t trận thông tin, TQ sử dụng chi n lư c tuyên
truy n thông tin o. BộNgo i giao TQ trư c th mHĐTT
đưa raph nquy tph t thôngb ohiệnnayc tnhất60qu c
gia ủng hộ quan điểm củaTQ - ch ng vụ kiện. Tuy nhiên,
theo tổ ch cS ngki nMinhb chH ngh i châuÁ, con s
thật sự chỉ c t m (c c c cqu cgiakhông c biểnv n n
kinh t vẫn c n kém ph t triển nhưAfghanistan v Niger).
S c n l i ho c l “ph nph o”TQ, ho cvẫn chưa thểhiện
rõ quan điểm của họ.
Trênm t trận thực đ a, TQ ti nh nh rất nhi uho t động
l mgia tăng căng thẳng t saukhiHĐTTquy t đ nh thụ lý
vụ kiện. Bắc Kinh tăng cư ng b i lấp, xây dựng, thay đổi
hiện tr ng c c thực thể; đi u động phương tiện quân sự ra
c c khu vực tranh chấpnhằm đe dọa nh ng bên liên quan.
Thượng tônph p luật lên tiếng
TQ v Philippines đ u l th nh viên củaUNCLOS - v n
đ cao t nh thư ng tônph p luật (ruleof law).Nhưvậy theo
UNCLOS,TQc nghĩavụ tuân thủnh ngquyđ nhcôngư c
n y,baog mviệc th anhậnph nquy t củaHĐTT theoPhụ
lụcVII. Sau khi xem xét đệ trình 15 điểm của Philippines,
quan điểm của TQ, l i ch c c bên th ba, HĐTT dựa v o
nh ng cơ sở ph p lý ch t chẽ theoUNCLOS đã ti n h nh
b c bỏ lập trư ng TQ đưa ra. HĐTT ph n quy t c thẩm
quy n xét xử đ i v i hai nh m vấn đ : i) X c đ nh tr ng
th i của 10 thực thể t i biểnĐông; v ii)Nghĩa vụ củaTQ
v imôi trư ng biển.
V i nội dung th nhất, HĐTT sẽ trao quy ch vùng biển
cho c c thực thể chỉ dựa trên tr ng th i tự nhiên của chúng
ch khôngph i tr ng th iđãb TQ thayđổi (th nhđ onhân
t o).Nhi uchuyêngianhậnđ nh rất c thểHĐTTsẽ raph n
quy t đa ph n c c thực thể (trong 10 thực thể) l bãi nửa
chìmnửanổi, t ckhôngđư chưởngquy ch th m lụcđ a,
EEZ hay vùng lãnh h i n o c . Ph n quy t n y quan trọng
vì sẽkhi n c c thực thểTQđangb i lấp, xâydựng sẽ “mất
đi”, đúng hơn l không đư c th a nhậnmột vùng th m lục
đ a hayEEZ n o, gi n ti p l m suy y u lập trư ng củaTQ
đ i v i c c yêu s chvô lýnhư “đư ng ch nđo n”.
V nội dung th hai, theo quy đ nh của UNCLOS,
việc
xây đ o nhân t o của TQ ở biểnĐông l tr i v i nghĩa vụ
v b o vệ v gi gìnmôi trư ng biển. Rất c thểHĐTT sẽ
tuyên b TQ đ ng ra nên ti n h nh đ nh gi t c độngmôi
trư ng đ i v i c c ho t động củamình. Áp dụng n lệ, c
thểHĐTTsẽph nquy tTQ trư cđ ph iph ih pv tham
vấn trư c v i c c qu c gia lân cận b nhhưởng.
Những “mũi tên”b t ngờđối với TQ
Một s chuyên gia nhận đ nh HĐTT sẽ không đưa ra
ph n quy t đ i v i vấn đ c c yêu s ch dựa trên “quy n
l ch sử”, t nh ph p lý của “đư ng ch n đo n”. Bởi vì ph a
TQchưac nh ngđ nhnghĩacụ thểv “quy n l ch sử”hay
yêu s ch “đư ng ch n đo n” để so s nh v i nội dungB o
lưu 2006 của TQ, t đ x c đ nh thẩm quy n của HĐTT.
TQ c ngkhông thamgia vụkiệnđể l m rõquanđiểm của
họ v c c nội dung nêu trên. Tuy nhiên, HĐTT sẽ thông
quaqu trình tranh tụngđểc thểx cđ nhýnghĩa thực sự
của c c yêu s ch của TQ. N u HĐTT x c đ nh đư c yêu
s ch“đư ngch nđo n”củaTQkhôngnằm trongph m trù
b B o lưu 2006 lo i khỏi thẩm quy n củaHĐTT thì t nh
ph p lý của c c yêu s ch n y sẽ b ph n quy t củaHĐTT
“tấn công” trực ti p.
N uHĐTT vì liên quan B o lưu 2006m không thể c
ph n quy t v t nh ph p lý yêu s ch đư ng lưỡi b thì qu
trình tranh tụng c ng cho th gi i thấy yêu s ch n y của
TQ rấtmậpm , không c nh nggi tr ph p lý. Liênquan
đ nnội dung t c oTQcan thiệpv oho t độngPhilippines
trên biển, HĐTT ph i xem xét b n chất c c ho t động của
TQ c ph i l quân sự hay không trư c khi ra ph n quy t.
Ở nội dung n y, c thểHĐTT yêu c uTQ ph i thận trọng
hơn khi sử dụng chi n lư c cưỡng ch trên biển trong khu
vực đang tranh chấp.■
Thamkhảovà tổnghợp từ:
websitePCA,Diplomat,
Nationalinterest, SMP,Daisukybiendong...
To ncảnh trướcph n
quyếtvụPhilippines
kiệnTrungQuốc
Hộiđ ngtrọngt isẽx cđnhtnhph plýcủamộts thựcthểởbiểnĐông,
c thểc tnhph plýcủayêus ch“đư ngchnđo n”.
PhánquyếtcủaHộiđồngtrọngtàivụkiệnPhilippinesvớiTQsẽ làmộtbướcngoặtmangtínhpháp lýquantrọng
liênquantranhchấpbiểnĐông.Ảnhminhhọa:AP
