16
Họ đã nói
Quốc tế -
ThứBảy20-6-2020
Đối đầu Mỹ - Trung: Thế giới
chia hai phe
ViệcMỹ và Trung Quốc gấp rút xây dựng hệ thống đồngminh, đối tác riêng dấy lên lo ngại về tương lai
những nước còn lại phải chọn giữa hai phe đối đầu.
BiểnĐông: TrungQuốc yếuhẳnvề pháp lý
456.791
ngườiđãchếtvìCOVID-19
trong8.602.020 ca nhiễm
trên toàn cầu tính đến
chiều19-6 (giờViệt Nam),
theosốliệutừtrangthống
kê
Worldometter
. Nước
có dịch nghiêm trọng
nhất thế giới vẫn là Mỹ
với 120.688 người chết
trong2.263.756canhiễm.
Nghiêm trọng thứ hai là
Brazil với 47.689 người
chết trong 983.359 ca
nhiễm.
ĐĂNG KHOA
Chủ tịch TrungQuốc Tập Cận Bình
(trái)
đón tiếp Tổng thốngMỹ Donald Trump
(phải)
đến thăm
Bắc Kinh tháng 11-2017. Ảnh: AP
Ngoại giao “chiến lang” của
Trung Quốc gây lo ngại
Bên cạnh đẩy mạnh dự án Vành đai - Con đường, Bắc Kinh
cũng ngày càng quyết liệt theo đuổi chiến lược ngoại giao
“chiến lang”: Hung hăng bảo vệ tới cùng lợi ích quốc gia TQ
trên mọi phương diện tranh chấp với các nước khác, từ mâu
thuẫn thương mại đến tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông.
Tờ
The Nikkei
cảnh báo cách hành xử này của TQ đang cản trở
tiến trình toàn cầu hóa và đi ngược lại các tuyên bố thúc đẩy
đa phương hóamà nước này đưa ra. Chiến lược cũng đặt dấu
chấm hỏi lớn về các cam kết hỗ trợ cùng nhau phát triển với
các nước khác khi Bắc Kinh sẵn sàng bất chấp tất cả để theo
đuổi lợi ích riêng.
Một trongnhữngbài học lớn
mà chúng ta cần chú ý là nên
thiết lập một loạt cơ chế được
chứngminh là hiệu quả từ thời
Chiến tranh lạnh để đề phòng
khủng hoảngMỹ -Trung bùng
phát ngoài tầm kiểm soát.
Ông
ZHANG TUOSHENG
,
QuỹNghiêncứuchiến lượcvàquốctếTQ
Nếu tình trạng đối
đầu giữa hai cường
quốc kéo dài, trật
tự thế giới trong
tương lai gần nhiều
khả năng sẽ bị chia
thành hai vùng ảnh
hưởng tương ứng
với hai hệ thống
đồng minh, đối tác
của mỗi bên.
VĨ CƯỜNG
H
ôm 18-6, Ngoại trưởng
Mỹ Mi ke Pompeo
hội đàm trực tiếp với
Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ
nhiệm Văn phòng Ủy ban
Đối ngoại Trung ương Đảng
Cộng sản Trung Quốc (TQ)
Dương Khiết Trì tại bang
Hawaii (Mỹ).
Theo
Hoàn Cầu Thời Báo,
ông Pompeo và ôngDương đã
trao đổi thẳng thắn về nhiều
vấn đề nhạy cảm như Hong
Kong, Đài Loan, đại dịch
COVID-19 nhưng cuối cùng
không đạt được bất kỳ sự đồng
thuận nào. Cuộc hội đàmdiễn
ra trong bối cảnh căng thẳng
Mỹ - Trung đang có dấu hiệu
biến thành một cuộc chiến
tranh lạnh kiểu mới.
Hai chiến tuyến
Mỹ, Trung
Tờ
South China Morning
Post
dẫn nhận định của một
số chuyên gia cảnh báo nếu
tình trạng đối đầu giữa hai
cường quốc kéo dài, trật tự
thế giới trong tương lai có
thể sẽ bị chia thành hai vùng
ảnh hưởng tương ứng với hai
hệ thống đồng minh, đối tác
của mỗi bên.
Về phía TQ, nước này đang
ra sức quảng bá về siêu dự
án xây dựng cơ sở hạ tầng
Vành đai - Con đường (BRI)
sau một thời gian đình trệ vì
COVID-19. Đối tượng Bắc
Kinh nhắm đến lần này là
các quốc gia đang cần một
giải pháp phục hồi nền kinh
tế bị đại dịch tàn phá. Bắc
Kinh nhiều khả năng sẽ tận
dụng sức bật nhanh chóng
của mình sau đại dịch để
chứng minh sự vượt trội của
Các diễn biến gần đây ở Biển Đông, đặc biệt từ
“Cuộc chiến công hàm” cho thấy sự chú ý đang tập
trung về tính pháp lý các yêu sách chủ quyền của
Trung Quốc (TQ).
Chuyện bắt đầu từ việc Malaysia ngày 12-12-
2019 gửi công hàm lên Ủy ban Ranh giới thềm lục
địa Liên Hợp Quốc (LHQ) một báo cáo ranh giới
thềm lục địa mở rộng ở Biển Đông. Trong ngày
này, TQ gửi công hàm lên LHQ bác báo cáo của
Malaysia, nhắc lại yêu sách chủ quyền ở Biển Đông.
Ngày 6-3, Philippines gửi hai công hàm lên
LHQ. Một công hàm nêu ý kiến về công hàm
của Malaysia. Công hàm thứ hai phản đối công
hàm của TQ, tuyên bố các yêu sách của TQ
không phù hợp với luật pháp quốc tế và Công
ước LHQ về Luật Biển 1982 (UNCLOS). Ngày
23-3, TQ gửi công hàm bác công hàm của
Philippines.
Ngày 30-3, Việt Nam gửi công hàm lên LHQ
bác các yêu sách của TQ trong hai công hàm trước
đó. Ngày 26-5, Indonesia gửi công hàm lên LHQ
phản đối công hàm ngày 12-12-2019 của TQ. Đến
ngày 1-6, Mỹ gửi công hàm lên LHQ phản đối yêu
sách TQ ở Biển Đông vì không phù hợp UNCLOS.
Trong một bài viết trên trang tin
Modern
Diplomacy
- chuyên phân tích các vấn đề pháp lý,
TSAhmad Almaududy Amri cho rằng việc các
nước trong khu vực và Mỹ không phản đối các yêu
sách của TQ bằng các tuyên bố hay thông cáo như
trước đó mà đồng loạt gửi công hàm lên LHQ là
diễn biến rất đáng lưu ý. TSAmri làm việc tại Cơ
quan Nghiên cứu và hoạch định chính sách thuộc
Bộ Ngoại giao Indonesia. Theo ông, động thái này
của các nước một phần lớn nhờ vào phán quyết
năm 2016 của Tòa Trọng tài bác yêu sách chủ
quyền đường chín đoạn của TQ ở Biển Đông.
Không chỉ các nước có tranh chấp Biển Đông,
Indonesia thời gian qua liên tục phản đối rằng yêu
sách đường chín đoạn của TQ thiếu nền tảng luật
pháp quốc tế và điều đó đã được xác nhận qua
phán quyết của Tòa Trọng tài. Theo TSArmi, sự
phản đối của hàng loạt nước sẽ làm suy yếu yêu
sách của TQ ở Biển Đông, trong đó có suy yếu về
mặt pháp lý. Lưu ý, phản đối của các nước dựa vào
phán quyết của Tòa Trọng tài vốn được thành lập
phù hợp với Điều 297 UNCLOS. Trong khi đó, TQ
một mình một đường với yêu sách dựa vào lịch sử
mà Tòa Trọng tài đã bác bỏ.
ĐĂNG KHOA
mô hình kinh tế TQ trước mô
hình phương Tây.
Ngày18-6,Ngoại trưởngTQ
VươngNghịtuyênbốthôngqua
Vành đai - Con đường, nước
này sẽ tăng cường các dự án
phát triển chung và thúc đẩy
đa phương hóa. Ông Vương
cũng khẳng định khối lượng
trao đổi thương mại giữa các
nước thành viên BRI và TQ
đã tăng 3,2% trong ba tháng
đầu năm nay, theo đài
CGTN
.
Trong khi đó, Mỹ thời gian
qua đã rút khỏi hàng loạt thiết
chế quốc tế mà Mỹ cho là
không có lợi cho mình hoặc
thân TQ. Vào tháng 5, Tổng
thống Donald Trump tuyên
bố cắt quan hệ với Tổ chức
Y tế Thế giới (WHO) và rút
toàn bộ viện trợ hằng năm
với cáo buộc Bắc Kinh kiểm
soát cơ quan này.
Đổi lại, Washington hỗ trợ
củng cố, thiết lập hàng loạt tổ
chức, liên minh khác để thay
thế. Một số ví dụ điển hình là
thúc đẩy nhóm tình báo Ngũ
Nhãn thành một liên minh
chống TQ, ủng hộ thành lập
liên minh D10 để đẩy mạnh
hợp tác nghiên cứu công nghệ
viễn thông 5G.
Một diễn biến đáng chú ý
khác, ngày 5-6, một nhóm
18 nghị sĩ từ tám quốc gia
phương Tây khác nhau cùng
thành lập liênminh hành động
chung có tên Liên minh Quốc
hội đa quốc gia về chính sách
đối phó TQ (IPAC) để “đưa
ra một lập trường cứng rắn
hơn với TQ”.
TheoPGSkhoahọc chính trị
Paul Poast thuộc ĐHChicago
(Mỹ), “những động thái trên
càng chứng tỏ hoàn toàn có
khả năng xảy ra việc trật tự
thế giới bị chia thành hai vùng
ảnh hưởng với một bên là hệ
thống BRI của TQ, bên còn
lại là trật tự của Mỹ”.
Khó có hợp tác
thực chất
Dù vậy, một số nhà quan sát
lại có quan điểm rằng kể cả
khi căng thẳngMỹ - Trung tới
cực điểm, kịch bản các quốc
gia còn lại sẽ chủ động xếp
thành hai chiến tuyến đối đầu
nhau theo sự dẫn đầu của hai
cường quốc này vẫn khó xảy
ra. Lý do, đơn giản vì không
nước nào muốn làm phật ý
hai siêu cường này.
“Các nước nhiều khả năng
sẽ duy trì một đường lối ngoại
giao mềm dẻo để tránh bị
Washington hay Bắc Kinh
chú ý, nhất là những nước
tham gia các liên minh với
mục tiêu chính trị quá rõ ràng
như IPAC. Bên cạnh đó, nhiều
nước vẫn còn nghi ngại về cam
kết duy trì thương mại tự do
của cả Mỹ và TQ khi cả hai
đều từng sử dụng chính sách
bảo hộmậu dịch để gây sức ép
lẫn nhau” - chuyên gia phân
tích Reva Goujon tại Công ty
tư vấn rủi ro Crumpton (Mỹ)
nhận định.
Ông Goujon kết luận: Nếu
không có động thái tăng cường
lòng tin, siết chặt hợp tác với
các đồng minh và đối tác,
cái gọi là “hai chiến tuyến
đối đầu” có thể sẽ chỉ là một
mạng lưới đa quốc gia lỏng
lẻo, không tạođược ảnhhưởng
thực chất.
Liên minh châu Âu (EU)
hiện là tổ chức đầu tiên tuyên
bố sẽ đứng ngoài, không chọn
phe trong đối đầuMỹ - Trung,
theo phát biểu Đại diện cấp
cao về an ninh và chính sách
đối ngoại EU Josep Borrell
hôm 14-6. Tuy nhiên, chỉ
một ngày sau đó, ông Borrell
khẳng định sẽ mở kênh liên
lạc chung EU - Mỹ do lo ngại
về “thamvọng và tiềm lực của
Bắc Kinh”. Đây được đánh
giá là bước đi cẩn trọng của
EU trong thế bị kẹt giữa một
bên là đối tác thươngmại quan
trọng (TQ), bên còn lại đồng
minh lâu năm (Mỹ).•
