CHỦNHẬT 16-10-2016
2
TUẦN THỜI SỰ
Thếgiớibútchiến
việcBobDylan
ẵmNobel
Nobel Văn học được trao chomột huyền thoại âm nhạc, câu chuyện
khó tin đang gây ra những tranh cãi không hồi kết trên văn đàn.
một xã hội mà văn hóa đọc đang
ngàycàngbịmaimột. “BobDylan
khôngcầnđếnmột giảiNobelVăn
họcnhưngvănhọccầncómột giải
Nobel.Nămnay, điềuđóđãkhông
xảyra”-
NewYorkTimes
nhậnđịnh.
Cây bút phê bình nghệ thuật
StephenMetcalf của tạp chí
Slate
nhìn nhận ởmột góc độ chỉ trích
nặng nề hơn nhiều. Ông không
phủ nhận những tác động to lớn
vàđángngưỡngmộmànhữngbài
hát củaBobDylanđã để lại trong
nghệ thuật, xãhội vàchính trịMỹ.
Tuynhiên,Metcalfcho rằngnhững
ngôn từ trong các bài hát củaBob
Dylan không xứng đáng để được
gọi là thơ ca, mà chỉ đơn thuần là
lờibàihátmà thôi. “Bạnkhông tới
cửa hàng điện đểmua cam, cũng
nhưkhi bạnmuốn tìm thơ ca, bạn
khôngtìmđếnBobDylan”-Metcalf
bình luận đầymỉamai.
Vẽ lại ranhgiới vănhọc
Cuộc bút chiến trên hiện vẫn
tiếp diễnmà chưa ai thấy hồi kết.
Tuynhiên, vớiquyếtđịnh traogiải
Nobel lầnnàycủamình,ViệnHàn
lâm Thụy Điển dường như đang
muốn vẽ lại ranh giới định nghĩa
thế nào là văn học, theo
TheNew
YorkTimes
.Cáchọcgiảvềvănhọc
từ lâu đã tranh cãi với nhau liệu
những lời bài hát của Bob Dylan
cóđượcxem làmộtdòng thơ riêng
haykhông.Oxfordđã táobạođưa
bài hát
Desolation Row
của ông
vào tuyển tập các bài thơ của văn
họcMỹ, ấn hành năm 2006. Nhà
xuất bảnĐHCambridge vàonăm
2009cũngcangợiBobDylannhư
một nhà thơ. Bill Collins, nhà thơ
nổi tiếng củaMỹ, cho rằng Bob
Dylan nằm trong 2% những nhạc
sĩ hiếm hoi có thể sáng tác những
lời ca đủ hấp dẫn đếnmức chẳng
cầnnhạcvẫnđậmchất nghệ thuật.
Tờ
TheNewYorkTimes
nhậnđịnh
với quyết định lần này củamình,
ViệnHàn lâm đang cố nhìn nhận
sự thuhẹpkhoảngcáchgiữa“nghệ
thuật báchọc”vànhữnghình thức
sáng tạomang tính thươngmạiđại
chúng. Một bài bình luận của tạp
chí
TheNation
nhậnđịnh: “Những
cáchphân loạixưacũvềnghệ thuật
bác học và bình dân, chúng đã bị
sụpđổ từ lâu rồi.Nhưngđây là lần
đầu tiênnóđược chính thứchóa”.
Người chiến thắng
im lặng
Chođếnnayhuyền thoạiâmnhạc
Mỹvẫn chưa chính thức lên tiếng
vềviệcmìnhđược traogiải thưởng
caoquýnày. Theo tạp chí
Quartz,
ViệnHàn lâmThụyĐiểnđếnnay
vẫnchưacócơhội nói chuyệnvới
người nhạc sĩ 75 tuổi này.
Odd Zschiedrich, đại diện của
Viện Hàn lâmThụy Điển, trả lời
hãng tinAFP rằng ban tổ chức đã
traođổivớiđạidiệnvàngườiquản
lý tour lưu diễn của Bob Dylan.
Tuy nhiên, họ chưa nghe một lời
nào từngười nghệ sĩ. Theo tờ
The
Guardian
, vào đêm diễn tại Los
Angeles sau khi có thông tin đoạt
giải, Bob Dylan vẫn trình diễn
“nhiệt” như bình thường và cũng
không đả động gì đến giải Nobel.
Còn theo
The Washington Post
,
ngaycảngười bạnchí cốt lâunăm
củaBobDylan làBobNeuwwirth
cũngkhôngngheông chia sẻ chút
hào hứng nào.
Vào năm 2007, nhà văn Doris
Lessing cũng đã khôngmảymay
đoáihoàigìđếngiảiNobelVănhọc
màbàđược tuyênbố“đoạt được”.
Theo tạp chí
Quartz,
khi PV tiếp
cận bà và thông báo bà đoạt giải,
bà chỉ lẩmbẩm “Chúaơi!”, rồi cố
xuađuổiPVđiđểđượcyên thân.
AiđềcửgiảiNobelchoBobDylan?
Viết trên tờ
TheWashingtonPost
, ôngGordonBall, giảngviên thỉnh
giảngngànhNgữvănAnh tạiĐHWashington&Lee, tiết lộông là
ngườiđãmiệtmàiđềcửcasĩ/nhạcsĩBobDylanchogiảiNobelVăn
họccaoquýsuốtmột thậpniênqua.GordonBallđanggiảngdạy
về thơca, khảnăngviết láchsáng tạovàvănhọchậuThếchiến
thứ II.
Vào tháng8-1996,GordonBall lầnđầuviết thưđềcửBobDylan
chogiảiNobelVănhọc.Vài thángsau, nhiềugiáosưchuyênngành
ngônngữvàvănhọckháccùngchấpbútvớiGordonBall, như
StephenScobie,DanielKarlinvàBetsyBowden.GiảngviênĐH
Washington&Leechiasẻôngđãmiệtmàiđềcửsuốtmột thập
niênquavàcuối cùngđãđược toạinguyện.
THANHDANH
G
ầnnửa thếkỷ trước,
BobDylanđãkhiến
cả thế giới bất ngờ
khi dùng guitar
điện để hát dân ca.
Trong suốt gần 60 năm ca hát
đã qua, ông tiếp tục là người
tiên phong đổi mới dòng nhạc
country và rock. Ông không
ngừng khiến khán giả bất ngờ,
bán hàng triệu đĩa hát, với
những ca từ thấm đẫm tính triết
lý và cả sự ray rứt đến ám ảnh.
Những tác phẩm của ông trở
thành tiếng nói của nhiều thế hệ
người Mỹ.
Giờ đây huyền thoại ngườiMỹ
một lần nữa làm chấn động thế
giới khi trở thành ca sĩ, nhạc sĩ
đầu tiên trong lịch sử đoạt giải
thưởngNobelVănhọc, sánhngang
với những đại văn hào Gabriel
García Márquez, Toni Morrison
hay Samuel Beckett...
“Khi bạnmuốn tìm thơ
ca, bạnkhông tìmđến
BobDylan”
Ngay saukhi thông tinnàyđược
côngbố, cả thếgiới đãbắt đầumột
cuộctranhcãinảylửaxoayquanhcâu
hỏi:NobelVănhọcchoBobDylan
làxứngđánghaykhôngxứngđáng?
Trongmột bài viết trên tờ
The
WashingtonPost,
GSĐHWashington
&Lee - ôngGordonBall cho rằng:
Các giá trị văn họcmàBobDylan
mang lại làđộcnhấtvônhị, lý tưởng
đậmchấtnghệ thuật trongsựnghiệp
củaôngđãgópphần thayđổimạnh
mẽxãhội, thayđổivà làmgiàucuộc
sốngcủahàng triệungười cảvềvăn
hóa,chínhtrịvàthẩmmỹ.Giảithưởng
Nobel caoquý làmột hình thứcghi
nhậnthànhtựuxứngđángchonhững
gìmàBobDylanđãđónggóp.
Những hãng tin lớn như tờ
The
Guardian
(Anh) và CNN (Mỹ)
cũngđồngquanđiểmchorằngBob
Dylanđược tưởng thưởng làhoàn
toàn xứng đáng. Lời camượt mà,
sâu lắng, thấmđượm triết lýnhân
sinh của
Blowin’ in the wind
, ca
từ trong trẻo của
Forever young
...
đượcđánhgiánhưnhững tácphẩm
thơcađộcđáo.Tờ
TheWashington
Post
nhận định hiếm cómột cây
bút nào trong làng nghệ thuậtMỹ
tạo ranhữngcâunóiđượcsửdụng
rộngkhắp trongmọi khía cạnhxã
hội Mỹ nhưBobDylan. Ngay cả
Tổng thống Barack Obama cũng
lên tiếng chúcmừng.
Trongkhiđó,đạidiệnbanbiêntập
của tờ
TheNewYorkTimes
lại cho
rằngBobDylan không xứng đáng
nhậngiảiNobelVănhọc.Tờbáonói
rõ rằngBobDylanhoàn toànxứng
đángvớinhữnggiảithưởngvàthành
tựu trongâmnhạcmàông từngđoạt
được.Tuynhiên,bằngcáchtraotặng
mộtnhạcsĩ thayvìmộtnhàvăngiải
thưởngNobelVănhọc,ban tổchức
giảiNobelđãcómột lựachọnđáng
thấtvọngkhibỏquanhữngnhàvăn
thực thụcầnđượcvinhdanh.Điều
này đặc biệt quan trọng hơn trong
“BobDylankhôngcần
đếnmộtgiảiNobelVăn
họcnhưngvănhọc
cầncómộtgiảiNobel.
Nămnay,điềuđóđã
khôngxảyra”-
New
YorkTimes
nhậnđịnh.
Âmnhạcvà lờicacủaBobDylan làđốitượnggâytranhcãitrênvănđànsuốtnhiềuthậpniênqua.Ảnh:REDFERNS
.Chẳngbiết gọi tênnào:
Theo trangmạngcủaBảo tàng
QuốcgiaMỹSmithsonian,BobDylankhôngphải làcái tên
duynhất củanhạc sĩ-ca sĩ đa tài ngườiMỹ.Tên thật củaông
khi mới ra đời làRobertAllenZimmerman. Ông lớn lên ở
vùngDuluth, rồi sauđó làHibbingcủabangMinnesota.Chỉ
đến khi bước chân vào Trường ĐHMinnesota, chàng trai
Robertmới bắt đầubénduyênvới nghiệpcahát.Trongmột
thờigianngắnsaukhinhậphọc,ôngquyếtđịnhđổi tên thành
ElstonGunnvàđếnvớiNewYorkphồnhoavàonăm1961.
Vàonăm1962,ôngchính thứcđổi tênmình thànhBobDylan.
.Lùmxùmchuyệnđạovăn:
BobDylancũng từngbị cáo
buộcđạovăn.Ông từngbị so sánh làđã“vô tìnhmượn” lời
thơ của Henry Timrod chomột bài hát củamình vào năm
1965. Tuy nhiên, Bob Dylan biện hộ rằng danh tiếng của
HenryTimrod được “hồi sinh” là nhờ bản nhạc của ông và
việcdẫn lại lời thơcủangườikhác là truyền thống trongdòng
Nhạc đồng quê. Trong nhiều thập niên, bài hát
Blowin’ in
thewind
củaBobDylancũngbị cáobuộc làđạovăn từmột
bài thánhcacủamột học sinh trunghọc tênLorreWyatt.Ca
sĩ JoniMitchell, đối thủ “khôngđội trời chung” củaDylan,
cũng nhiều lần cáobuộc ông là “kẻ đạovăn”.
4điềubấtngờvềhuyềnthoạiBobDylan
Nhạc sĩ-ca sĩ huyền thoại của vùngMinnesota đã trải qua những gì suốt 75 năm cuộc đời mình, trước khi được giải Nobel
vinh danh là “nhà thơ vĩ đại nhất còn sống”.
