CHỦNHẬT 16-10-2016
3
TUẦN THỜI SỰ
Lạicầnmộtngười
cấttiếnghỏi
“Aivô
tộihãynémtrướcđi”
Cácvị ởHàn lâmviệnNaUybàn thếnàokhó ai biết vì họ
không... cãi nhau cho bàn dân thiên hạ nghe lỏm. Theo bình
luận củaĐài phát thanhBBC, bài hát
RainyDayWomen
của
Bob Dylan với điệp khúc “ai cũng bị ném đá cả”, dẫn đến
nhữngcuộc tranh luậnnhiều thậpniênvềviệcđó làđề tài tôn
giáo trongCựuƯớchaychỉ làmô tảviệc…hút cần sa.Hoặc
cả hai? Trong bài
Rainy DayWomen
, BobDylan lặp đi lặp
lại động từ “cố” và điệpkhúc “ai cũngbị némđá cả”. Dylan
cho loài người túi bụi némđá lẫnnhaudùđangcố làmngười
tốt, đang chơi guitar, đang lái xe, đangngồi ăn sáng, cốkiếm
chút tiềncòm, đi bộdọc theođườngphố, thậmchí đangngồi
ởbàn rồi đi ra cửa trở về nhà cũngbị némđá.
Nỗi trăn trởnàyxuấthiện trongnhiềubàihátkháccùng thời.
Cóphải đó làdấuhiệu cảnhbáo rằng “dùvật vãvươn lên cỡ
nào thì guồngmáy xã hội cũng bổ xuống đầu bạn những cú
như trời giáng cho đến khi bạn chết thì giả bộ khóc thương
ném thêm cú chót?”. Nhưng “ném đá” theoKinh Thánh có
nghĩa khác:
- Hình phạt 2.000 năm trước là ném đá cho tới chết. Đám
đôngđangđịnhnémđámột phụnữbị kết ánngoại tình.Chúa
lại gần người đàn bà, cúi mình xuống, viết trên cát “Ai vô
tội hãyném trước đi”.Đámđôngdodự, cầmhònđá trên tay
nhưngkhông ai dámném cả.
-Ẩndụ thứhai, theongườiDoThái:Đánhdấungôimộbằng
nhữngđốngđáđểmaimốt trở lại thăm.Hònđághi nhận thời
điểmvànơi chốnchia tay, hònđácòn thì người chết vẫn sống
mãi trongkýức.Ngàynay,nhữngviênđáđẹp từJerusalemgửi
đikhắp thếgiớiđểđặtởmộphầngiúpngườisống tin tưởngrằng
người thânđangannghỉ trongsự thánh thiệncủađất Israel.Năm
2009, traoNobelHòabìnhchoTổng thốngObamadùôngmới
nhậm chức được đúngmột năm,Hàn lâmviện cóngụýngăn
cảnTổng thốngObamađừngnhưhai chaconcựuTổng thống
Bushmang quân làm cỏ khối Hồi giáo…mà sự thiệt hại cho
thế giới còn tới ngày nay. Không rõTổng thốngObama hiểu
thôngđiệp ấy thế nàonhưng trongnhiệmkỳ támnămôngđã
làmnhiều cử chỉ hòabìnhdùbịmang tiếnghènyếu.
Năm 2016, có lẽ thông điệp củaHàn lâm việnThụyĐiển
khi trao giải thưởng văn chương chomột người chỉmới viết
được ba cuốn sách nhưBobDylan là từ hàng ngàn năm rồi
chúng ta chưa thoát được trònémđá.Vậyhãy chọnđi:Ném
khi cònđangsống, némcho tới chết, ném tiễnxuốngmồ, ném
mang theokỷniệm.TừgiảiNobelHòabình tặngTổng thống
Obama tớigiảiNobelVănchương tặngBobDylan,phảichăng
thôngđiệpđầy tính ẩndụvàbímật củaHàn lâmviệnNaUy
là “Nhớ rằngChúađangđềnbù”.Nếuvậy lại cầnmột người
cất tiếng hỏi câu hỏi 2.000 năm trước: “Ai không có tội hãy
ném trước đi”.
QUỲNHVUI
TUẤNKHANH
tổnghợp
C
NNđãkhôngngoakhi
nhậnđịnhâmnhạccủa
BobDylanđãgópphần
tạo nên những khúc
ngoặt của lịch sử.
Có lần, khi ca sĩ-nhạc sĩ Bruce
Springsteen trình bày diễn từ về
BobDylan, khi tên của ông được
đưavàovinhdanhởRockandRoll
Hall of Fame, Bruce Springsteen
nói: “Âm nhạc của Bob đem lại
sự tựdo trong tâm trí củabạn theo
cáchElvis (Presley)giải phóngcơ
thểcủabạn.BobDylanchochúng
ta thấy rằng chỉ vì âm nhạc tưởng
chừngnghiêngvề thể chất, không
cónghĩa là nó phi trí tuệ…”.
Ảnh hưởng của BobDylan với
âmnhạc trong thời đại tuổi trẻcủa
ông quả bất ngờ, trong thời đại
côngnghiệpvà bùngnổkhoa học
kỹ thuậtđầunăm1960,ngànhphát
thanhvới nhữngquy chế chặt chẽ
vềưu tiênđưacác tácphẩmcó tính
thươngmại lên“giờvàng” thìBob
Dylan với những ca khúc hết sức
chính trị củamìnhđã chứngminh
rằng âm nhạc nói về thời sự cũng
có thể trở thànhsựhấpdẫnbấtngờ.
Dưới đây làmột sốbài hát được
coi là đã tác động không ít đến
các chương lịch sử vào thập niên
1960-1970.
1.
Blowin’ in thewind
Nhữngngười cùng thời nóiBob
Dylanđãviết bài hát này trong10
phút tạimột quán cà phê.VàBob
Dylan không biết rằng trong các
phong trào cáchmạngdânquyền,
mọi người đã hát nhưmột bài hát
chủđềchínhcủa tranhđấu.Giờđây
nhắcvềnó,Bobnóikhiêm tốn:“À,
chỉ làmột bài hát thôimà”.
Blowin’in thewind
đãđượchát tại
một cuộc tuầnhànhởGreenwood,
Mississippi. Peter Yarrow hát nó
trong suốt cuộcbiểu tình từSelma
đếnMontgomery. Và bộ ba Peter
- Paul - Mary trình diễn gần đài
tưởng niệm Lincoln vào tháng 3
tạiWashington, trước khi Martin
Luther King Jr. đứng trước hàng
ngàn người và tuyên bố: “Tôi có
một giấcmơ”.
Blowin’inthewind
đứngđầutrong
các danh sách bài hát chống chiến
tranh.Năm1997,nólàchủđềcủamột
bàigiảngcủaĐứcGiáohoàngJohn
PaulII.Đây làcakhúcnhạcpopduy
nhấtđã trở thànhchủđềcủamộtbài
giảngnhưvậy.Trongđó,ĐứcGiáo
hoàngnói:“Bạnnói rằngcâu trả lời
làbay tronggió, người bạn của tôi.
Nhưngnókhôngphải làgió thổi đi
xamọi thứ.Nó làhơi thởvàsựsống
củaChúaThánhThần, làgiọngnói
của lời gọi vàđáp:Hãyđến!”.
2.
The times theyareachangin
Trong những bài hát kinh điển
vượt thời gian, bài hát này luôn ở
tốpđầu,đượcnhắc tới.Bàihátnhư
một tiếng gọi thức tỉnh để các bậc
chamẹ, các chính trị gia và công
chúng cùng chọn đứng phía đúng
của lịch sử trong phong trào dân
quyền. Bài hát nhắc conngười lựa
chọncanđảmvà lòng thấucảmhơn
làchỉbấtmãnhoặcchỉgópmặtmà
thụđộng.BobDylanđãviếtnó:“Tôi
biếtchínhxácnhữnggì tôimuốnnói
vànhữngngười tôimuốnnóiđến”.
Bài hát này đầy tính thi ca, tiên
tri,mạnhmẽ - vànóđã luônđược
hát lên bởi ca sĩ-nhạc sĩ từ Joan
Baez cho đếnBruce Springsteen.
People are crazy and times are
strange. I’m locked in tight, I’mout
of range. I used to care, but things
havechanged.
(Tạmdịch:Conngười
đã điên loạn và thời đại đã lạ lùng
lắm.Tôibị tróichặt trongchậtchội,
tôimuốn thoát ra.Tôi từngxaođộng
nghĩ suynhưngmọi thứđãđổi thay
ngoài kia rồi đó).
3.
Subterraneanhomesickblues
Đối với những người quá trẻ để
nhớ về thời kỳ sôi động của thập
niên1960-1970,cómột tổchứccực
đoan tên làWeatherUndergroundđã
tìm cách lật đổ chính phủHoaKỳ
và thựchiệnmột loạt vụđánhbom
vàogiữanhữngnăm1970, trongđó
cómộtvụxảy ra tạiBộNgoạigiao.
Nhóm này, với các thành viên là
Weathermen,đã lấyý từbàihátcủa
BobDylan,vớidòngSubterranean
homesick blues:You don’t need a
weatherman toknowwhichway the
wind blows (tạm dịch: Bạn chẳng
cầnaidựbáo thời tiếtđểbiếtgiósẽ
thổi phươngnào).
3bàihátgópphầnthayđổi
lịchsửthếgiớicủaBobDylan
Âm nhạc củaBobDylan gắn liền với một thế hệ nổi loạn, chống lại những trật
tự và khao khátmởmột đại lộ cho tuổi trẻ tự do. Trong những năm chiến
tranhViệt Nam, âm nhạc củaBobDylan trở thành thông điệp chung của
phong trào phản chiến tại HoaKỳ.
BobDylanvớinhững
cakhúchếtsứcchính
trịcủamìnhđãchứng
minhrằngâmnhạcnói
vềthờisựcũngcóthể
trởthànhsựhấpdẫn
bấtngờ.
Cáctiêuchuẩnbầuchọn
Theo tiêuchuẩncủaHàn lâmviệnNaUy thìđối tượng
củagiảiNobelVănchươngcónhững tiêuchí sau:
1.Mang lại lợi ích lớnnhấtchonhân loại.Đây là tiêu
chuẩncơbảnvàđầu tiên.
2.Cònđangsống.
3. Khôngxemxét tớiquốc tịch.
4.Đãcho rađời các tácphẩmxuất sắcnhất.
5. Sáng tác“theohướng lý tưởng”liênquan tớiđiều (1)
ở trên.
NgườiphụnữphạmtộingoạitìnhbịdânchúngdẫnđếnhỏiChúaGiê-su
xemxửsao.Chúaphán:“Aitrongcácngươivôtộithìhãynémđángười
nàytrướcđi”.
Gầnnửathếkỷsaukhigâychấnđộng
âmnhạcbằngchiếcguitarđiện,Bob
Dylan lạitrởthànhtâmđiểmcủanghệ
thuậtthếgiới.Ảnh:GETTY
Thưký thường trựccủaViệnHàn lâmThụyĐiển -bàSaraDanius
nóiBobDylan (nămnay75 tuổi) là“mộtnhà thơ lớn trong truyền
thốngngônngữ tiếngAnh”. BàSarađãsosánh tươngđồnggiữa
tácphẩmcủaDylanvới cácnhà thơHyLạpcổđại.“Nếubạnnhìn
trở lại, 2.500nămhoặc lâuhơn,bạnsẽkhámphá rằngHomervà
Sapphoviếtvănbản thơ, vớimụcđíchđểđượccôngchúng lắng
nghe,đểđược trìnhdiễn thườngxuyênvới cácnhạccụ thìđó là
cáchkhôngkhácgì vớiBobDylanhômnay”-bàSaranói.
Danius,mộtgiáosưvănchương tại StockholmUniversity, khuyến
nghịngườinghebằngalbum1966củaBobDylancó tên
Blondeon
Blonde
.GSDaniusnói rằngcácbàihát trongđóchứađựng“nhiều
vídụsángchói vềcáchBobDylan tạonênvầnđiệu trênnhịpâm
nhạc, kếthợpngônngữvàâmnhạcvới tưduybằnghìnhảnh.
. Không chỉ có âm nhạc:
BobDylan còn cómột
biệt tài nghệ thuật khácngoài âmnhạc.Không chỉ tự
sáng tạobìa chohai albumvàonhữngnăm1970 của
mình, Bob Dylan vào năm 2007 còn trình làng các
bứcvẽdomình tự sáng tácchocôngchúng.Kể từđó
ôngđãchoxuất bảnvài quyển sáchvềcácbứcvẽcủa
mình cùngmột số triển lãm lớn trên thế giới.
.Casĩđoạtgiải thưởng…nhàbáo:
Đâykhôngphải
là lầnđầu tiênngười tacảm thấysốcvềmộtgiải thưởng
“tráingành”củaBobDylan.TheoBảotàngSmithsonian,
vàonăm2008ban tổchứccủagiải thưởngcaoquýnhất
tronggiớibáochíMỹ-giải thưởngPulitzerđã trao tặng
choBobDylangiải đặc biệt “vì sức ảnhhưởng to lớn
củaôngđối với âmnhạcvàvănhóaMỹ”.Đây làhạng
mụcgiải thưởngdànhchocácnghệsĩ“phicổđiển”của
Mỹ, bắt đầu từnăm1997.
THANHDANH
