5
Thời sự -
Thứ Tư 25-9-2024
khoản tiềnbất chính
viện dẫn bao gồmmôi trường
kinh doanh và xã hội có nhiều
thamnhũng trong lịch sử, hình
thành các thói quen “có đi, có
lại”, quyền lực không được
kiểm soát, ví dụ một số quan
chức lạmdụng quyềnmà ít có
cơ chế kiểm soát quyền lực,
thanh tra, giám sát chặt chẽ.
Trong trường hợp của câu
chuyệnVạnThịnhPhát, chúng
ta thấy người ta cũng “mua”
luôn cả một số nhân vật chủ
chốt trong các đoàn thanh tra.
Vì vậy, có thể thấy hai vấn
đề lớn: Một là lối suy nghĩ
chấp nhận hối lộ, “có đi, có
lại” tồn tại lâu trong xã hội.
Hai là vấn đề kiểm soát quyền
lực - đây là vấn đề cơ chế quản
lý và kiểm soát. Trong một
số trường hợp, dù không phổ
biến nhưng có ý kiến còn cho
rằng do thu nhập chính đáng
và hợp pháp của công chức
thấp, họ không sống bằng
lương nên “kiếm thêm”. Như
vậy, không có nguyên nhân
duy nhất nào, mà là tổng hợp
của nhiều nguyên nhân và dù
là nguyên nhân nào thì chúng
ta cũng cần quan tâm, mổ xẻ.
Có lợi ích sẽ có thể
nảy sinh “bắt tay”
.
Ở các nước phát triển
như nơi ông đang làm việc,
các mối quan hệ “bất bình
thường” giữa DN và quan
chức được thể hiện dưới các
dạng thức nào?
+Ởbất kỳ nước nào cũng sẽ
có. Phổ biến là những trường
hợp hối lộ để lấy được hợp
đồng của chính phủ hoặc dự
án do chính phủ chi phối. Ví
dụ, gần nhất mà tôi biết ở gần
nơi tôi sống là năm 2023 có
xử vụ việc một công ty xử lý
rác thải đã hối lộ quan chức
của Hội đồng TP Cardiff
để được tiếp tục hợp đồng.
Trường hợp này bị phát hiện
vì trong nội bộ của Hội đồng
TP phát hiện bất thường do
những báo cáo kết quả hoạt
động không trùng khớp và đã
tố cáo để tiến hành điều tra.
Có những trường hợp phức
tạp hơn như những tín hiệu bất
thường, gây sức ép cho đảng
chính trị phải tiến hành điều
tra nội bộ như những khoản
chi hỗ trợ học bổng cho con
cháu nghị sĩ, chi mời đi nghỉ
mát, thậm chí là những khoản
thù lao diễn thuyết 1 giờ lên
đến hơn 100.000 bảng Anh.
Không phải tất cả trường hợp
này đều có thể kết luận tham
nhũng nhưng nó là một dấu
hiệu cho thấy có những tín
hiệu “màu xám” ở đó cần
được quan tâm.
Tóm lại, có lợi ích thì sẽ
có thể xuất hiện những “cú
bắt tay” như vậy, để các bên
tham gia có thể “ăn gian”,
kiếm tiền mà bỏ ít công sức,
“rút ruột” tiền của chính phủ
và nguồn lực xã hội. DN nhờ
nhữngmối quan hệ bất thường
ấy mà làm ăn được sẽ lấy tài
sản, hợp đồng đi làm cơ sở
vay tiền ngân hàng mà bành
trướng lên, chèn ép các DN
làm ăn chân chính.
. Nếu các mối quan hệ “bất
bình thường” nói trên tồn
tại lâu dài, hệ lụy sẽ ra sao,
thưa ông?
+ Rõ ràng khi DN làm ăn
không chân chính chèn ép
DN làm ăn chân chính thì
môi trường kinh doanh sẽ
ngày một xấu đi. Và xã hội
sẽ vinh danh sai những “tấm
gương”. Nói cách khác là sẽ
xuất hiện thực trạng “vàng
thau lẫn lộn” khi đánh giá
năng lực, sự đóng góp, vị thế
của các DN trên thị trường.
Lấy ví dụ trước khi bà Trương
Mỹ Lan bị bắt, từ năm 2015
đến 2022, Ngân hàng SCB đã
được các tổ chức trong nước
và quốc tế trao tặng tới hơn
70 giải thưởng với những cụm
từ “hàng đầu”, “tốt nhất Việt
Nam”. Nhưng sau vụ án vừa
qua, những thông tin được
đưa ra ánh sáng thì chúng ta
sẽ nghĩ như thế nào về những
giải thưởng ấy?!
Khi đánh giá sai, nguồn
lực của đất nước có thể được
dồn về phía những DN, cá
nhân có các mối quan hệ bất
thường với quan chức. Niềm
tin kinh doanh, niềm tin xã
hội sẽ bị bóp méo. Người
ta sẽ dần tin chỉ có làm sân
sau, người nhà mới có thể
làm ăn lớn được. Và người
ta sẽ không xây dựng DN
với tầm nhìn trường tồn hay
lớn mạnh, mà theo tầm nhìn
ngắn hạn vì họ không biết
khi nào sẽ bị chèn ép bởi một
DN có quan hệ bất thường.
Và ai muốn làm DN có quy
mô lớn thì lại sẽ chạy theo tạo
dựng những mối quan hệ bất
thường đó, hơn là xây dựng
năng lực kinh doanh cốt lõi,
đầu tư khoa học công nghệ,
con người thật tốt.
. Xin cảm ơn ông.•
ĐỖTHIỆN
B
ànvềmối quanhệ “không
bình thường” giữa một
bộ phận quan chức với
doanh nghiệp (DN), TS Hồ
Quốc Tuấn, giảng viên cao
cấp ĐH Bristol (Anh), cho
rằng chỗ nào có lợi ích thì
đều có thể nảy sinh quan hệ
“thân hữu” giữa người nắm
quyền và DN nhưng nếu
không chặn sớm thì các giá
trị kinh doanh chân chính có
thể bị chèn ép, niềm tin vào
làm ăn chân chính sẽ giảm.
Nước nào cũng xuất
hiện “thân hữu”
.
Phóng viên
:
Ông nghĩ đâu
là nguyên nhân dẫn đến hiện
tượng bất thường trong quan
hệ giữa một số DN và một bộ
phận cán bộ qua những vụ
án kinh tế ở Việt Nam hay ở
các nước khác mà ông quan
sát thấy?
+TS
HồQuốcTuấn
(ảnh)
:
Theo tôi thì ở nước nào cũng
vậy, khi có những lợi ích kinh
tế lớn thì sự kết hợp giữa quan
chức và DN sẽ có thể nảy
sinh. Ví dụ, “ngân hàng sân
sau, chứng khoán người nhà”
là một trong những biểu hiện
của tư bản “thân hữu” - chỉ
những công ty phát triển kinh
doanh dựa trên quan hệ thân
thiết với quan chức chính phủ
và chính trị gia quyền lực.
Nguyên nhân thường được
“Rõ ràng khi doanh
nghiệp làm ăn
không chân chính
chèn ép doanh
nghiệp làm ăn
chân chính thì môi
trường kinh doanh
sẽ ngày một xấu đi.
Và xã hội sẽ vinh
danh sai những
“tấm gương”.”
Cựu bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long
(ảnh trái)
nhận 2,2 triệuUSD từ bị cáo PhanQuốc Việt,
chủ tịch kiêmtổng giámđốc Công ty Việt Á
(ảnh phải)
. Ảnh: PHI HÙNG
“Vàng thau lẫn lộn”
Dùquanhệ“thânhữu”giữaquanchứcvàdoanhnghiệprấtkhóbị triệt tiêuhoàntoàn
nhưngnếukhônghạnchế tốiđahiệntượngnày,niềmtinxãhội cóthểbịbópméo.
bà Hạnh “tặng” ông Thọ ba
đồng hồ Patek Philippe với
tổng giá trị hơn 355.000USD.
Tìm đủ cách
xóa dấu vết,
tạo vỏ bọc giấu tội
Việc điều tra, phát hiện, xử
lý các mối quan hệ bất chính
giữa một số quan chức và DN
là không hề dễ dàng bởi hoạt
động đưa - nhận tiền, tài sản
hối lộ thường kín đáo, lòng
vòng dưới nhiều vỏ bọc. Thế
nhưng bằng nhiều biện pháp,
trong hơn 10 năm qua, các
cơ quan chức năng đã phát
hiện và tiến hành tố tụng đối
với nhiều vụ án liên quan đến
các quan chức từ địa phương
đến diện trung ương quản lý.
Nổi cộm nhất từ năm 2023
đến nay là các đại án Vạn
Thịnh Phát, Công ty kit test
Việt Á, Công ty AIC, vụ án
chuyến bay giải cứu, vụ án
Tập đoàn Phúc Sơn, Tập
đoàn Thuận An, vụ án Cục
Đăng kiểm VN… Trước
đó, có thể nhắc đến các vụ
án khác như vụ án Công ty
Nhật Cường; vụ án PhanVăn
Anh Vũ (tức Vũ “nhôm”);
vụ án bảo kê buôn lậu xăng
dầu xảy ra tại cảnh sát biển
và biên phòng; vụ án tại Bộ
Công Thương và Tổng Công
ty Bia - Rượu - Nước giải
khát Sài Gòn (Sabeco).
Chínhvìhoạtđộngđưa-nhận
hối lộ rất tinh vi, khó chứng
minh nên các cơ quan chức
năng phải dùng nhiều biện
pháp điều tra, tố tụng khác
nhau, từ trích xuất camera,
ghi âm, điều tra nguồn tiền
và dòng tiền… mới có thể
làm rõ quan hệ giữa các bị
cáo, đưa những giao dịch “đi
đêm” ra ánh sáng.
Như vụ án chuyến bay giải
cứu, tòa phải tổ chức đối
chất ba bên để làm rõ trong
valy bị cáo Hoàng Văn Hưng
nhận chứa tiền “chạy án” hay
rượu, thậm chí bị cáo Hưng
ban đầu còn thách cơ quan
chức năng chứng minh mình
nhận tiền. Trong vụ án Vạn
Thịnh Phát, đối tượng hối lộ
đã chất hàng triệu USD vào
thùng xốp để chuyển đến nhà
bà Đỗ Thị Nhàn, trong khi bị
cáo này trước tòa nói “không
biết bên trong có tiền”.
Đáng chú ý là vụ Công ty
kit test Việt Á, bị cáo Phan
Quốc Việt chỉ đạo chuyển
tiền một cách lòng vòng, qua
nhiều tài khoản để xóa dấu
vết, tránh bị phát hiện. Cụ
thể, tiền từ tài khoản chính
Công ty Việt Á được chuyển
sang tài khoản phụ, rồi sang
người nhà của Việt, tiếp tục
chuyển cho nhân viên công
ty trước khi được rút ra thành
tiền mặt để đưa hối lộ.
Tinh vi không kém, trong
vụ án bảo kê buôn lậu xăng
dầu xảy ra tại cảnh sát biển
và biên phòng, người đưa hối
lộ còn làm thẻ ATM, giao cả
thẻ ATM lẫn mật khẩu cho
người nhận; đồng thời, người
hối lộ nhờ người thân của
mình chuyển tiền cho người
thân của phía nhận hối lộ để
tạo ra “quan hệ riêng biệt”.
Một số chuyên gia lưu ý
thêm ở một số nước có tình
trạng DN “kết thân” với cán
bộ, lãnh đạo bằng cách tham
gia vào nhiều hoạt động
xã hội, thậm chí là thiện
nguyện như đóng góp quỹ,
ủng hộ, giúp đỡ công trình
công cộng hoặc tham gia
nhiều vào một số hoạt động,
phong trào kinh tế - xã hội
do quan chức địa phương
phát động. Phía ngược lại,
có những quan chức mong
nhờ vào sự giúp đỡ của DN
để “ghi điểm” tại địa phương,
vận động hành lang hoặc
có nguồn lực để tìm cách
cạnh tranh quyền lực, khi
thăng tiến rồi quay lại giúp
đỡ DN. Quan hệ “thân hữu”
kiểu này rất tinh vi và phức
tạp, khó phát hiện.•
Xử lý một vụ,
cảnh tỉnh cả vùng,
cả lĩnh vực
Thời gian tới, công tác xây
dựng và chỉnh đốn Đảng,
phòng, chống tham nhũng,
tiêu cực sẽ được Đảng, Nhà
nước tiếptục triểnkhaimạnh
mẽ...Đẩymạnhphòng,chống
tham nhũng, tiêu cực theo
phươngchâmkhôngngừng,
không nghỉ, không có vùng
cấm, không có ngoại lệ, bất
kể người đó là ai. Xử lý một
vụ, cảnh tỉnh cả vùng, cả lĩnh
vực. Về đối tượng và định
hướng, sẽ tập trung phòng,
chống thamnhũng, tiêu cực,
trướchếtlàtừnhữngcơquan
có chức năng phòng, chống
thamnhũng, tiêu cực, đẩy lùi
thamnhũng vặt bằng nhiều
giải pháp cụ thể; mở rộng
chống thamnhũng, tiêu cực
ngoài khuvựcnhànước, góp
phần làmtrongsạchĐảngvà
bộ máy nhà nước.
(Trích phát biểu của
TổngBí thư, Chủ tịchnước Tô Lâm
tại họp báo sau Hội nghị
BanChấphànhTrungươngĐảng
khóaXIIIvàođầutháng8-2024)
