CHỦNHẬT 20-12-2015
5
HỒSƠ TƯ LIỆU
ChùaVĩnhNghiêm
đượckhởi côngxâydựngnăm1964vàhoàn thành
năm1971với kiểukiến trúcchùamiềnBắcnhưngvật liệuxâydựngvà
nhiềuchi tiếthiệnđại.Ảnh:HTD
nhưngànhnghề truyền thống, sinh
hoạt truyền thống... thì mới đạt
được giá trị bảo tồn. Ví dụ ởHội
An, khuphốcổnàycó thểbảo tồn
được cũng nhờ vào việc giữ gìn
các nghề truyền thống, các hoạt
động truyền thống tại khuphốđó.
Hội An nằm trongmột loạt điểm
đến du lịch nên cũng đủ hấp dẫn
để thuhút du lịchvàngười dân có
thểsốngđượcnhờvàodu lịch,vào
nghề truyền thốngnênmới có thể
bảo tồn được.
Trong khi ở TP.HCM, những
con phố ở quận 5 không còn lại
baonhiêu cái nhà cổmàđã lốnhố
nhà xâymới, nhìn tổng quan kiến
trúc con phố đã không còn giữ
nguyên cái hồn cổ nữa. Thậm chí
người dân cũng đã bỏ nghề hoặc
chuyểnđổingànhnghềkinhdoanh
từ lâu. Ở đườngVõVăn Kiệt thì
cũngkhông cònbến, chỉ cònkho.
Khi đã không còn bến thì để kho
làm gì? Trong khi đường thì vừa
đượcmở rộng thênh thang, giá trị
nhà đất tăng lên, ai màmuốn giữ
cái kho tooànhởđấy! Liệuhọ có
chịu đánh đổi giá trị kinh tế của
mặt bằng để được xem là di tích,
di sản, chỉ làmnhàkho chứahàng
mãihaykhông?Nếucôngnhậnkhu
phố cổ, hoạt động “trên bến dưới
thuyền” truyền thống thì việc bảo
tồn nó sẽ ảnh hưởng thế nào đến
ngườidân,đó làđiềuphảiđánhgiá,
cân nhắc. Đặc biệt,
dù đánh giá,
cânnhắcnhư thếnàođi nữa thì
quyền quyết định thuộc về chủ
công trình, cơquanquản lýcông
trìnhcóđồngýđềnghịxếphạng
haykhông,
chuyêngianàychiasẻ.
Đadạngdi sản
Phòng Di sản văn hóa cho biết
di tíchphảnánhđượcnhiềugiá trị,
trongđócóvề lịchsử,kiến trúc,mỹ
thuật,vănhóa, tínngưỡng.Thờigian
dài vừa quaTP tập trung kiểm kê
các công trình có tuổi đời caoxây
dựng,hình thànhvào thếkỷ18,19,
đầu thếkỷ20, sauđóđãxếphạng
rấtnhiềucông trình.Giaiđoạnđến
năm2020sẽ tập trungkiểmkêcác
công trình xây dựng nửa sau thế
kỷ 20, nhiều công trình phản ánh
đượcgiá trị vềkiến trúc,mỹ thuật
thời điểmđó.
Ngoài ra cho đến nay thì TP đã
xếp hạng nhiều công trình về tín
ngưỡngnhưng tập trungởđạoPhật
BắcTông.Giaiđoạn2015-2020TP
sẽ tiếp tục kiểm kê các di tích tín
ngưỡng đạo Phật NamTông, đạo
Hindu, đạoHồi...Dựkiến có chùa
BàẤngiáoMariammam trênđường
TrươngĐịnh,chùaÔngSubramaniam
Swamy (Ấn giáo) đườngNamKỳ
Khởi Nghĩa, chùa theo phái Nam
tôngChantaransay...phảnánhđầyđủ
hơnđời sống tínngưỡngcủangười
dân trongsuốtquá trìnhhình thành,
phát triển củaTP.HCM.
Trongsốcáccôngtrìnhđượckiểm
kê có chùaVĩnh Nghiêm (đường
NamKỳKhởiNghĩa).
Theo quyển
Hành trình di sản
văn hóa
, nhiều đình và chùa cổ ở
TP.HCMcókiểukết cấu tứ trụvới
bốncột chính, từđócácxà, vì kèo,
kết cấuvới bốn cột và các đòn tay
tạo racácmáiởxungquanh.Trang
trí trênbờnóccủađình,chùa thường
gặp cặp rồng chầu, hay còn gọi là
lưỡng long chầu. Khi thì là lưỡng
long chầu nhật (cặp rồng chầu với
mặt trời), lưỡng long chầu nguyệt
(cặp rồng chầu với mặt trăng), có
khi là lưỡng long tranhchâu(ởgiữa
cặp rồng làhìnhquả châu).
Trongkhiđó,chùaVĩnhNghiêm
đượckhởicôngxâydựngnăm1964
và hoàn thành năm 1971 với kiểu
kiến trúcchùamiềnBắcnhưngvật
liệuxâydựngvànhiềuchi tiếthiện
đại.Thayvì cột, vì kèobằnggỗ thì
cột, rui mè, đỡmái ngói đều bằng
bê tông cốt sắt. Chínhgiữa nóc có
bánh xe Pháp luân và các góc có
hìnhđầuphượng.
Theo các chuyên gia về bảo tồn
di sản,mỗi thời kỳ cómột thị hiếu
về kiến trúc, thẩmmỹ khác nhau.
Vì vậyviệc rà soát, khảo sát, đánh
giácáccông trìnhđãxâydựngởđủ
cácgiaiđoạnsẽphảnánhchínhxác
hơnquá trìnhphát triểncủaSàiGòn.
Lâu nay ta tập trung vào các công
trình“cổ”, tuổiđờikhoảng100năm
vàvô cùng tiếckhi cónhững công
trìnhxuốngcấp,khóphụcdựng, rất
tốnkém.
Đãđếnlúcxếphạngthêm
những công trình 50-60 tuổi đời
đểbảo tồnđúngcách,nếukhông
thìchỉvàibachụcnămnữa ta lại
vô cùng tiếc...
DI SẢNKIẾN TRÚC SÀI GÒN300NĂM
Mấtmát
kểsao
chohết...
Rất nhiều dấu xưa, tích cũ sẽmất đi,
có cái mất chầm chậm theo thời gian,
có cái chỉ trong naymai...
QUỲNHNHƯ
P
hòng Di sản văn hóa
(Sở Văn hóa và Thể
thaoTP.HCM) chobiết
khánhiềucông trìnhcó
giá trị vềkiến trúc, lịch
sử, văn hóa nhưng chưa có quyết
định xếp hạng di tích, trong đó
có những công trình biểu tượng
trong lòng người dânSài Gòn, ví
dụnhư chợBếnThành, Bưuđiện
TP.HCM...
Phải đềnghịmới được
xếphạng!
Một sốcông trìnhchưaxếphạng
là do chưa hoàn tất hồ sơ. Tuy
nhiên, PhòngDi sảnvănhóa cho
biết cũng cómột số công trình có
nguyênnhânkhác, chủyếu là do
chính đơn vị quản lý công trình
không làmhồ sơđềnghị xếphạng
di tích, như chợBếnThành, Bưu
điện TP, trụ sở UBND quận 1...
mặc dù các công trình này nằm
trong kiểm kê về di tích.
ÔngPhạmThànhNam,Trưởng
phòngDi sảnvănhóa (SởVănhóa
vàThể thaoTP.HCM),chobiết
việc
xếp hạng hay không xếp hạng
cũng có ảnh hưởng đến “tương
lai” của công trình.
Do đó cơ
quan chủ quản của các công trình
này cũngmuốnđánhgiáxemnhu
cầu thayđổi, phát triển công trình
như thế nào, nênbảo tồnhayphải
thay đổi... rồi mới quyết định đề
nghị xếphạng.Ví dụnhưchợBến
Thành có giá trị cao về kiến trúc,
mỹ thuật, văn hóa nhưng nếu giữ
nguyênhiện trạngmột trệtnhưxưa
nayđược lợi íchgìkhibảo tồn?Nếu
xây thành cao ốc để khai thác tối
đavị trí đắcđịa thì sẽđượcnhững
lợi ích gì? Đó là một bài tính rất
phức tạp.
Cái ănhằngngày giết
chết bảo tồnphố cổ
Ông Nam cũng cho biết
chính
vì sự cânnhắc giữabảo tồnhay
thayđổimà cókhánhiềudi sản
không thểđápứngđượcviệcbảo
tồn.
Nhiều người đặt vấn đề sao
khôngbảo tồnphốHảiThượngLãn
Ông (nghề thuốc, bán thuốc) hay
phốTriệuQuang Phục (nghề làm
lân - sư - rồng, bán lân - sư - rồng)
như kiểu bảo tồn phố cổHộiAn.
Hoặc làbảo tồn lối sinhhoạt “trên
bếndưới thuyền”ởbếnBìnhĐông
xưa (nay là đườngVõVăn Kiệt,
quận6),một bên làbến tàu thuyền
cậpvào lênhàng -xuốnghàng,một
bên làcáckho, cácchànhxe...Nói
thì nghedễnhưng làmđược thì rất
khó. Việc bảo tồn một khu phố,
một con đường, một làng nghề...
khôngchỉ làdi sảnvật thểnhưcái
nhà, con đường, cái cầu...mà còn
phải bảo tồn cả di sản phi vật thể
SắpxếphạngditíchvớitrụsởUBNDTP
TrụsởUBNDTP.HCM (86LêThánhTôn) sắpđượcxếphạngdi tích.
Công trìnhnàyđượcxâydựng từnăm1898đến1909,dokiến
trúcsưFemandGardès thiếtkếmôphỏng theokiểunhững lầu
chuôngởmiềnBắcnướcPháp,mang tênHôteldeville.
Công trìnhđược thiếtkế theodạng lầuchuôngđúccao.Giữa
mặt tiềncó trang tríđắpnổihìnhảnhmộtngườiphụnữmạnh
khỏecùngmộthìnhđứa trẻđangchếngự thúdữ.Cácchi tiết
như thápchuông, cột, trànghoa, huyhiệu... cóđộ tinhxảocao.
Đặcbiệtởcông trìnhnày là trang trínội thấtcầukỳ,đadạngkết
hợpgiữakiến trúc,điêukhắcvàhộihọa.
ChợBếnThànhvàBưuđiệnTP-haicôngtrìnhkiếntrúccógiátrịbiểutượngtrong
lòngngườidânSàiGònnhưngchưacóquyếtđịnhxếphạngditích.Ảnh:HTD
