8
Pháp luật & Cuộc sống
NGÔCƯỜNG,
VụtrưởngVụHợptác
quốctếTANDTốicao
K
hinóivềán lệ, chúng ta thường
nghe nói án lệ bao gồm án lệ
ràngbuộcvàán lệ thuyết phục
(hoặc án lệminh họa).
Các dạng án lệ
Án lệ ràngbuộcbaogồmán lệgiải
thích và án lệ quy phạm, là loại án
lệmà các thẩm phán cần phải tuân
theokhixétxửnhữngvụán tương tự.
Trongđó, án lệgiải thích lànhững
lập luận được nêu ra trong bản án
nhằm giải thích rõ một quy định
của điều luật vốn chưa rõ hoặc có
nhiều cách hiểu khác nhau. Ví dụ:
Khi quyết định khoản bồi thường
thiệt hại về tính mạng trong một
vụ án, hai cấp tòa sơ, phúc thẩm
đã không chấp nhận yêu cầu thanh
toánchi phí đi lại bằngphương tiện
máy bay của gia đình nạn nhân từ
HàNội vàoĐàLạt để tổ chức tang
lễ cho nạn nhân. Tuy nhiên, trong
quyết định giám đốc thẩm, Tòa án
Tối cao đã lập luận rằng chi phí đi
lại chogiađìnhnạnnhân (baogồm:
Vợ, chồng, cha mẹ ruột, con ruột,
anhchị em ruột củanạnnhân) tham
dự tang lễ cần được coi là “chi phí
hợp lý cho việc mai táng”. Trong
trường hợp cụ thể của vụ án này,
địa phương X ở Đà Lạt không có
điềukiệnbảoquản thi hài nênviệc
gia đình nạn nhân phải đimáy bay
vào để kịp tổ chức tang lễ cho nạn
nhân làhợp lý.Lập luậnnàyđãgiải
thích rõ“chiphíhợp lýchoviệcmai
táng” quy định tại điểm b khoản 1
Điều 610BLDS 2005.
Cònán lệquyphạm lànhững lập
luậnđượcnêu ra trongbảnánnhằm
đưa ra một quy định bổ sung cho
điều luật (trong trườnghợpđiều luật
chưaquyđịnh).Ví dụ:A lái xegây
tai nạn làmB chết. Sauđó, hai cấp
tòasơ, phúc thẩmxétxửAbêncạnh
phầnhìnhphạt thì đềubuộcAphải
cấpdưỡng chohai người con chưa
thànhniên củaBkể từngàyxét xử
sơ thẩm.Khigiámđốc thẩm,Tòaán
Tối cao đã lập luận rằng dù khoản
2Điều612BLDS2005khôngquy
định thời điểmA phải trả tiền trợ
cấp cho những ngườimà nạn nhân
phải nuôi dưỡngnhưng rõ ràngquy
định của điều luật là nhằm buộc bị
cáo phải thực hiện nghĩa vụ cấp
dưỡng từ thời điểmmànhucầucấp
dưỡng phát sinh. Trong vụ án này,
thời điểm phát sinh nhu cầu đó là
ngày nạn nhân bị chết chứ không
phải ngàyxét xử sơ thẩm.Nhưvậy,
án lệ này đã đưa ramột “quy định
bổ sung” cho quy định trong điều
luật:Thời điểm thực hiệnnghĩa vụ
cấpdưỡng là ngàymà nhu cầu cấp
dưỡng phát sinh.
Ngoài ra, một dạng khác của án
lệ là án lệ thuyết phục (hoặc án lệ
minh họa). Loại án lệ này chỉ có ý
nghĩa tham khảo, hướng dẫn các
tòa án cấp dưới áp dụng cho đúng
những điều luật đã rõ hoặc những
án lệgiải thích, án lệquyphạmchứ
không có tính ràngbuộckhi xét xử.
Án lệ,ápdụng thếnào?
Án lệ cầndễhiểu
Từđó, chúng tacó thểđưa ramột
địnhnghĩavềán lệnhưsau:Án lệ là
những lập luận, những nguyên tắc
pháp lýđượcnêu ra trongbảnáncủa
TòaánTối caonhằmgiải thíchmột
quyđịnhcủađiều luật (trong trường
hợpđiều luậtquyđịnhkhôngrõràng)
hoặc đưa ramột quy định bổ sung
cho quy định của điều luật (trong
trườnghợpđiều luậtchưaquyđịnh).
Án lệ được hình thành trong quá
trình giải quyết vụ án từ tòa cấp sơ
thẩm, tòacấpphúc thẩmđếnTòaán
Tốicao.TòaánTốicaovớivai tròvà
vị trí củamình sẽ sửa sai trongviệc
giải thích và áp dụng pháp luật của
các tòaáncấpdưới.Những lập luận
trong bản án củaTòa ánTối cao sẽ
tạo thành án lệ.Nhưởphần lớn các
quốc gia trên thế giới cho thấy bản
án củaTòa ánTối caođươngnhiên
là án lệ chỉ vì nó là bản án củaTòa
ánTốicaomàkhôngcầnphảicómột
thủ tục tuyên bố đó là án lệ.
Tuynhiên, đểhình thành án lệ thì
bản ánphải “viết ra” án lệbằngmột
ngôn ngữ dễ hiểu và ai cũng có thể
“đọc ra” án lệ.Nếukhông thựchiện
đượcđiềunày thì bảnáncủaTòaán
Tối cao không tạo ra án lệ mà chỉ
đơn thuần làhủyhoặcsửabảnáncủa
tòaáncấpdưới bị khiếunạimà thôi.
Trong thực tế không cónhữngvụ
ánhoàn toàngiốngnhau.Vì vậy, án
lệsẽđượccác thẩmphánápdụngcho
nhữngvụántươngtự.Trongcácvụán
tương tựnày, thẩmphánsẽphảiphân
tíchđể ápdụng án lệ chohợp lý.
n
Phầnlớncácquốcgiatrênthếgiớiđềuápdụngánlệtronghoạtđộngtưpháp.ViệtNamcũngsắpápdụngánlệ.
Vậyánlệlàgìvàcáchthứcápdụngnhưthếnào?
Đểhìnhthànhán lệthìbảnán
phải“viếtra”án lệbằngmột
ngônngữdễhiểuvàaicũngcó
thể“đọcra”án lệ.
Sổ tay
Môihởnhưngrăngkhônglạnh
Cha ông vẫn thường nói “Anh em như thể chân tay…” nhưng
“cái chân”, “cái tay” trongmột phiên tòahình sựởTANDTPHàNội
mới đây dường như khôngmọc ra từmột cơ thể. Chỉ vì một phút
nông nổi, người anh đã đánh em trai mình nhừ tử, để rồi khi đưa
nhau ra tòa, người em sống chếtmuốn anhmình bị xử phạt tù.
Người em ngồi ở ghế người bị hại làmột đàn ông luống tuổi,
cònngười anh-bị cáo tóc cũngđãđiểmhoa râm. Hai anhem cùng
chung sống trênmột mảnh đất nhưng nhiều năm nay domâu
thuẫnnênhọ đã coi nhau nhưngười dưng.
Trưamột ngày, người emđi uống rượu về, gặpanhmình vànói:
“Chào ông anh”. Thấy tay người em đưa về phía trước, người anh
nghĩ emmình gây gổ nên xông vào đánh người em, gây thương
tích 7%. Do người em có đơn yêu cầu xử lý nên người anh bị khởi
tố, truy tố tội cố ý gây thương tích.
Tại phiên sơ thẩm, TANDquậnHoànKiếmđãphạtngười anh tám
tháng tùvàbuộcbồi thườngchongười em19 triệuđồng. Cho rằng
mứcánquánặng, người anhđãkhángcáoxinđượchưởngán treo.
Ngàymởphiênphúc thẩm, cảhai anhemđềuđến từ sớmnhưng
không ai nói với ai lời nào. Hai bên liên tục ném về nhau những
cái nhìn sắc lạnh. Trả lời tòa, bị cáo thừa nhận mình có đánh,
đồng thời gửi lời xin lỗi tới em trai vì phút giây nông nổi. Trình
bày lý do kháng cáo, người anh chohay đãbồi thườngđủ số tiền
19 triệu đồng như emmình đề nghị trong phiên sơ thẩm. Ngoài
ra, hoàn cảnh gia đình bị cáo khó khăn, vợ đang bị ung thư, bản
thân lại là trụ cột lao động chính trong gia đình với nghề xe ôm
và chở thuê hàng.
Anh trai chưadứt lời, người em lập tức chenngangđề nghị tòa
không áp dụng án treo cho anhmình. “Từ ngày anh ấy đánh tôi
đếnnay không thấyanhnói lời nào, khônghỏi thăm tôi ra saodù
anhem sống cùngmột nhà. Tôi đềnghị tòaxửnghiêm, đúngpháp
luật, không giảmnhẹ gì hết” - bị hại thẳng thừng.
Nghe đến đây, chủ tọamở lời khuyên: “Anh em ruột chứ không
phải ai xa lạgì, phải nhườngnhịnnhau,môi hở thì răng lạnh, phải
nghĩ cho chị dâu, các cháumìnhnữa chứ. Bị hại hãy nghĩ đến tình
cảm ruột thịtmànương tay, choanhmìnhcơhội sửachữa sai lầm”.
Thế nhưng người em vẫnmột mực yêu cầu HĐXX tuyên phạt
án tù anhmình.
Cuối cùng, tòa xét thấy bị cáo thành khẩn khai báo, có chỗ ở cố
định, không tiềnán tiền sự, bản thân là trụ cột giađình, hoàn cảnh
khó khăn và khôngnhất thiết phải giamgiữ. Từđó, tòa chấpnhận
kháng cáo, tuyêngiảmán từ tùgiam xuống tù treo chongười anh.
“Việc xem xét mức án treo cũng để anh em bị cáo có thời gian,
cơ hội hàn gắn tình cảm, làm lành với nhau” - chủ tọa nhắc nhở.
TUYẾNPHAN
TAND tỉnhAnGiangnhậncờ thi đua
củaChínhphủ
(PL)- “Năm 2015, TAND hai cấp tỉnhAn
Giang đã giải quyết, xét xử 9.681 vụ, việc các
loại, đạt tỉ lệ 95,22%. Đối với án hình sự, tòa
bảo đảm xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp
luật, không có trường hợp nào kết án oan và
không để lọt tội phạm”. Lãnh đạoTAND tỉnhAn
Giang cho biết tại hội nghị triển khai công tác
năm 2016 vào 19-2.
Theo tòaAnGiang, với án dân sự, TANDhai
cấp đã khắc phục việc giải quyết quá thời hạn, đảm
bảonhanh chóng, kịp thời, tỉ lệ hòa giải thànhđạt
40,95%.
Ngoài ra, TANDhai cấpđã xét xử lưu động
được 273vụ, gópphần tích cực trong công tác
tuyên truyềnvà giáo dục pháp luật.
Dịp này, bàNguyễnThúyHiền, PhóChánh án
TANDTối caovà bàVõThịÁnhXuân, Bí thư
Tỉnh ủyAnGiang, đã trao tặng cờ thi đua của
Chínhphủ choTAND tỉnhAnGiang vì thành tích
xuất sắc trongviệc thực hiện nhiệmvụ công tác
năm2015.
DUYBÌNH
Cóphầngiới thiệuvềvụán
Khi côngbốmộtán lệ, thông thườngngười tađềucó
mộtđoạngiới thiệu tổngquanvềvụánđó.
Chẳnghạnở
Australia
, trướckhi đăng toànvănbản
án sẽ cómột đoạnmô tảngắngọn vềnội dung vụ án
vàcácvấnđềpháp luậtphát sinh trongvụánđó.Vídụ:
“Hai doanhnhânkýmộthợpđồng.DoanhnhânAđồng
ýbánchodoanhnhânBmột số lượng lớnmáy tính. Sau
khi sốmáy tínhđó rời khỏi kho củadoanhnhânA, xe tải
vận chuyển sốmáy tínhđóđếndoanhnhânBbị tai nạn
dẫnđến tất cả sốmáy tính trênđãbị pháhỏng. Bảnán
này liênquanđếncâuhỏi liệubênbáncóphải thanhtoán
chohànghóađóbởi vì hànghóađóđãbị pháhủy trong
quá trìnhvậnchuyểnhaykhông?”
.Mộtsựgiới thiệunhư
vậycungcấpchongườiđọcđầyđủ thông tinnhưng lại
khôngquáchi tiết, dễhiểukhi nào thì bắtđầuđọcbản
án, án lệ làvềcái gì.
Cònở
NhậtBản
, TòaánTối caocómộtủybanbiên
tậpán lệ, làmnhiệmvụđọcbảnánđểphân loại án lệ
(án lệgiải thích, án lệquyphạm, án lệminhhọa), giới
thiệu ngắn gọn nội dung vụ án và lập luận của bản
án trước khi đăng toàn vănbản án. Công việc củaủy
ban này đơn thuần là công việc hành chính, không
có sự viết thêm hoặc viết khác với phần lập luận (là
án lệ) trongbản án. Điềunày giúp chongười đọc dễ
dàngnhậnbiếtbảnánđưa raán lệvềvấnđềgì trước
khi đọcbản án.
Án lệđượchìnhthànhtrongquátrìnhgiảiquyếtvụántừtòacấpsơthẩm, tòacấpphúcthẩmđếnTòaánTốicao.Ảnh:HTD
