8
Pháp luật & Cuộc sống
Côngkhai thông tincủangười chưacóđiềukiện thi hànhán
Luậtsư TRỊNHTHANH
,
V
iệc đưa nguyên tắc tranh tụng
vào BLTTHS 2015 đã khẳng
định là bên cạnh việc giữ lại
các quy định cũ theo mô hình tố
tụng thẩmvấn, nhà làm luật đã tiếp
thu, bổ sungnhững tinhhoacủamô
hình tố tụng tranh tụng - mô hình
mà nhiều quốc gia nhưAnh, Mỹ,
Úc, Singapore… đang vận hành -
nhằm đáp ứng nhu cầu cải cách tư
pháp, hội nhập.
Khẳngđịnhnguyên tắc
tranh tụng
Đâychính là tiềnđềmở ranhững
thayđổi trongnhận thức, trongcách
thiết kế soạn thảocácchương,mục,
điều luật cụ thể ở các phần sau của
bộ luật theohướngcôngbằng, bình
đẳnggiữabênbuộc tộivàgỡ tội,nâng
cao tínhđộc lập, trọng tài của tòaán.
Đi vàocácchương, dễdàngnhận
thấy BLTTHS 2015 đã chú trọng
tăngquyềnchobị can, bị cáo, người
bào chữa nhằm đảm bảo quyền gỡ
tội cho các chủ thể này. Cụ thể, bị
can,bị cáocómột sốquyền im lặng,
quyềnđưa rachứngcứ, tiếpcậnđọc,
ghi chép bản sao hồ sơ vụ án… để
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của mình. Đặc biệt, một số quyền
năng quan trọng phục vụ cho việc
tranh tụngnhưquyền thu thập,kiểm
tra, đánhgiáchứngcứcũngđãđược
trao chongười bào chữa (trướcđây
chưa có tiền lệ). Những rào cản về
trình tự, thủ tục gặpmặt bị can, bị
BLTTHS2015(cóhiệulựctừngày1-7-2016)
córấtnhiềuđiểmtiếnbộsovớiBLTTHShiện
hànhnhưngcũngcònnhữngmặthạnchếnhư
khôngquyđịnhtranhtụngxuyênsuốtquátrình
tốtụng...
BLTTHS2015vẫnchỉmớixácđịnhhoạtđộngtranhtụngtạiphiêntòa.Ảnhminhhọa:GIATUỆ
Thựctiễnhoạtđộngtranhtụng
khôngphảiđợichođếnkhixét
xửmớixuấthiện,mớicần
quantâm.
Nguyên tắc“tranh tụng trongxét xửđượcbảođảm”
Văn phòng luật sưNgười Nghèo
BLTTHS2015:
Tranh tụng
đâuchỉ tại tòa?
Trongquá trìnhkhởi tố,điều tra, truy tố,xétxử,điêu traviên,kiểmsatviên,
người khac có thẩmquyên tiếnhành tô tụng, ngư i bị buộc tội, ngư i b o
chữa v ngư i thamgia tố t ng khác đều c quyềnbìnhđẳng trong việc
đưa rachứngcứ, đánhgiáchứngcứ, đưa rayêucầuđ l m rõ sự thật khách
quancủav án.
T i liệu, chứng cứ tronghồ sơv ándoVKS chuy nđ n tòaánđ xét xử
phải đầyđủv hợppháp. Phiên tòaxét xửv ánhình sựphải c mặtđầyđủ
nhữngngư i theoquyđịnhcủabộ luậtn y, trư nghợpvắngmặtphải vì lý
dobấtkhảkhánghoặcdo trởngại kháchquanhoăc trườnghơpkhacdobô
luâtnàyquyđinh. Tòaánc tráchnhiệm tạođiềukiệnchoki m sát viên, bị
cáo, ngư i b o chữa, nhữngngư i thamgia tố t ng khác thựchiệnđầyđủ
quyền, nghĩav củamìnhv tranh t ngdânchủ, binhđăng trước tòaán.
Mọichứngcứxácđịnhc tội, chứngcứxácđịnhvô tội, tình ti t tăngnặng,
tinh tiếtgiảmnhẹ tráchnhiệmhìnhsự, ápd ngđi m, khoản,điềucủaBLHS
đ xácđịnh tộidanh,quy tđịnhhìnhphạt,mứcbồi thư ng thiệthạiđối với
bị cáo, xử lý vật chứng v những tình ti t khác c ýnghĩagiải quy t v án
đềuphải được trìnhb y, tranh luận, l m rõ tại phiên tòa.
Bảnán, quy t định của tòaánphải căn cứv ok t quảki m tra, đánhgiá
chứngcứv k tquả tranh t ng tại phiên tòa.
(TheoĐiều26BLTTHS2015)
cáo, đọchồsơ, cấpgiấychứngnhận
bàochữađược thay thếbằng thủ tục
đăngkýbào chữagọnnhẹ cũng tạo
điềukiệnhànhnghềchobêngỡ tội...
Bên cạnh đó, bộ luật cũng đã
trao cho thẩm phán, tòa ánmột số
quyềnnăng trước đây chỉ dành cho
CQĐT như quyền thu thập chứng
cứ, trưng cầu giám định, định giá,
thực nghiệm điều tra... nhằm bảo
đảm sựđộc lập, không lệ thuộcvào
chứngcứdoCQĐT,VKScungcấp.
Bộ luật cũngdànhhẳnmộtmụcvới
nhiều điều khoảnmới quy định chi
tiết về thủ tục tranh tụng trong xét
xử, giúpvai trò trung tâmcủa tòaán
đượcnâng lên, đồng thời làcôngcụ
giúpHĐXX điều hành phiên tranh
tụng giữa bên buộc tội và gỡ tội đi
vào thực chất.
Vẫn chỉ tranh tụng tại
phiên tòa
Tuy nhiên, bên cạnhnhững điểm
tiếnbộ,BLTTHS2015vẫncònnhiều
vấnđề cần bàn.
Trướchết,điềuđáng tiếc lànhà làm
luật thiết kế nguyên tắc tranh tụng
trongBLTTHS2015 chưabaoquát
hết các hoạt động tranh tụng trong
thực tiễn.Cụ thể, theonộidungdiễn
giải của cụm từ “tranh tụng trong
xét xửđượcbảođảm” trongbộ luật
mới thì dườngnhưchúng tachỉ xác
định, chú trọnghoạtđộng tranh tụng
tại phiên tòamà thôi. Trongkhi đó,
thực tiễnhoạtđộng tranh tụngkhông
phảiđợi chođếnkhixétxửmớixuất
hiện,mớicầnquan tâm.Nhiềuvụán,
hoạt động tranh tụnggiữabị can, bị
cáo, bêngỡ tộivớibênbuộc tộixuất
hiệnngaykhi khởi tố, điều tra, truy
tố.Ởgiai đoạnnày, bêngỡ tội đãcó
thểđưa raquanđiểm, luậncứgỡ tội
tớiCQĐT,VKS.Ởchiềungược lại,
CQĐT,VKScó thểphảnbácnhưng
cũng không ít vụ, các cơ quan này
đãchấpnhậnquanđiểmcủabêngỡ
tội và đình chỉ điều tra bị can, đình
chỉ giải quyết vụán.Đặcbiệt sovới
trướcđây, khiquyềnhạncủabị can,
người bào chữa theobộ luậtmới đã
được nâng lên tươngđối bình đẳng
so với bên buộc tội thì hoạt động
tranh tụng trong giai đoạn tiền xét
xử sẽ còn sôi độnghơnnữa.
Mộtvấnđềkhác làquyềnđọc,ghi
chépbản saohồ sơvụáncủabị can,
bịcáođượcquyđịnh trongBLTTHS
2015 làquyđịnh thiết thực, phùhợp
hoàn cảnh của nước ta khi không
phải bị can, bị cáonào cũng cóđiều
kiện hoặc cần nhờ người bào chữa.
Nhưngđúng ranhà làm luậtcầnphải
quyđịnhcụ thể trình tự, thủ tụcđọc,
nghiêncứuhồ sơngay trongbộ luật
thì lại giao cho cơ quan tố tụng ban
hành hướng dẫn. Nghĩa là việc tiếp
cậnhồ sơvụáncủabị can, bị cáocó
khả thi hay không còn phải tiếp tục
chờđợi xem tronghướngdẫn chính
thức sẽ như thế nào. Thực tiễn, giới
luật sư, luật gia đã từng gặp những
khókhăn trongviệc cấpgiấy chứng
nhậnbàochữa,đọc,phôtô,nghiêncứu
hồ sơ trong suốt thời gian dài chỉ vì
nhữnghướngdẫnkhông rõ ràngcủa
các cơquan tố tụng trướcđây.
Cuối cùng, BLTTHS 2015 giao
thêmmột số quyền hạn cho tòa án,
trong đó nổi lên quyền tòa án được
phépxét xử tội danh cókhunghình
phạtnặnghơn tộidanhmàVKS truy
tố, sau khi đã trả hồ sơ để điều tra
bổ sungmà cơquannàyvẫnkhông
truy tố theo tội danhmới. Đúng là
chúng takhôngnênbênguyênxicác
điều luật củamô hình tố tụng tranh
tụng (trongmô hình đó, tòa án chỉ
đóngvai là trọng tàiphânxử)màchỉ
nên chọn những điểm phù hợp cho
mô hình tố tụng của ta. Tuy nhiên,
việcgiaoquyềnxét xửvới tội danh
nặnghơn,khôngđượccơquancông
tố truy tố, dẫnđếnviễn cảnh tòa án
“vừa được đá bóng vừa được thổi
còi”. Điềunày chưa phùhợpvới lẽ
công bằng, cũng như chưa chắt lọc
hết tinh túy củamôhình tranh tụng
mà chúng ta đanghướng tới.
n
BộTưphápvừabanhànhThông tư số01/2006hướngdẫn
thực hiệnmột số thủ tục về quản lý hành chính và biểumẫu
nghiệp vụ trong thi hành án (THA) dân sự (có hiệu lực từ
ngày 16-3-2016). Một điểm đáng chú ý của thông tư này là
hướngdẫnchi tiết vềviệccôngkhai thông tincủangười phải
THA chưa có điều kiện thi hành (như không có tài sản, thu
nhậphợp pháp...).
Trướcđây, theoquyđịnhcủaLuậtTHAdânsự2014vàNghị
địnhsố62ngày18-7-2015củaChínhphủ, đốivới trườnghợp
sau hai lần xácminhmà người phải THAvẫn chưa có điều
kiệnTHA thì thủ trưởng cơ quanTHAdân sự ra quyết định
về việc chưa có điều kiện THAvà chuyển sang sổ theo dõi
riêng. Quyết định về việc chưa có điều kiệnTHAphải được
gửi choUBND cấp xã nơi xácminh để niêm yết công khai.
Thông tinvề tên, địa chỉ, nghĩavụ củangười phảiTHAchưa
có điều kiện thi hành được đăng tải trên trang thông tin điện
tử vềTHAdân sự.
Theo Thông tư số 01/2016, việc công khai thông tin của
ngườiphảiTHAchưacóđiềukiện thihànhphảibảođảmchính
xác,minhbạch, đầyđủnội dung, đúnghình thứcvà thời gian
quy định. Thủ trưởng cơ quanTHAdân sự ra quyết định về
việc chưa có điều kiệnTHA chịu trách nhiệm về tính chính
xác của thông tinđược côngkhai.Nội dung côngkhai thông
tin của người phải THAchưa có điều kiện thi hành gồm các
thông tincơbản:Họ, tên, địachỉ củangười phảiTHA; sốbản
án, quyết định của tòa, quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh
củahội đồngxử lývụviệccạnh tranh, phánquyết, quyết định
của trọng tài thươngmại; quyết địnhTHA; nghĩavụ chưa có
điềukiện thi hànhvà lýdochưacóđiềukiện thi hành.Thông
tinvềngười phảiTHAchưa cóđiềukiện thi hànhđược công
khai bằnghình thứcđăng tải và tíchhợp tạimục
“Danh sách
người phảiTHAchưacóđiềukiện thi hành”
trên trang thông
tinđiện tửcủaCụcTHAdân sựvàcổng thông tinđiện tửcủa
Tổng cụcTHAdân sự thuộcBộTưpháp.
Trong thời hạnnămngày làmviệckể từngày raquyết định
vềviệcchưacóđiềukiệnTHA, cơquanTHAdânsự lậpdanh
sáchngười phảiTHAchưacóđiềukiện thi hành theomẫu tại
Phụ lụcVII.CụcTHAdânsự tổchứcđăng tảidanhsáchngười
phải THA chưa có điều kiện thi hành thuộc địa bàn quản lý
trên trang thông tin điện tử của Cục THAdân sự, đồng thời
gửiTổngcụcTHAdânsựđể tíchhợp trêncổng thông tinđiện
tử của cơ quannày.
HỒNGHÀ
