14
THỨSÁU
24-6-2016
Phóng sự - Chuyên đề
PCAkhôngcấmTQgiải quyếtbằng
đối thoại
PhíaTQcho rằngviệcTQkêugọi bãi bỏ sựcan thiệpcủa
PCA, thay vàođógiải quyết tranh chấpbằngnguyên tắc
tham vấn và hòa giải vốnđã được ASEAN chấp thuậnđã
khôngđượcPCAđồngý.Tôi khẳngđịnh làPCAkhôngngăn
cản các cuộcđàmphángiải quyết tranh chấpdựa trên các
nguyên tắchòabìnhkhác.
Tương tựnhưvậy,bấtkỳcơchếgiảiquyết tranhchấphòa
bìnhnàokháccũngkhông thểngăncảnPCA thamgiagiải
quyết cácvụkiệnnhưvụPhilippines. Lập luận củaphíaTQ
cho rằngPhilippinesbắt buộc chỉ được theođuổi cácđàm
phán songphương (với TQ) cũngđãđược PCA xem xét và
bác bỏ. Lý do là vì Philippines đã tiếnhànhđàmphán với
tâm thế tích cực đối với TQ trong suốt 20 nămnhưng kết
quảđã không thành công (nênmới đềnghị thành lập tòa
trọng tài).Đâychính là trườnghợpđượcquyđịnh rấtcụ thể
trongPhụ lụcVII. Nghĩa là saukhi cáccuộcđàmphán song
phươngđềukhôngcókếtquảnhưmongmuốn thì bâygiờ
Philippineshoàn toàncóquyềnđưavụviệc ra tòa trọng tài.
GS-TS
JAMESKRASKA
,
chuyêngiachínhsáchvà luậtbiển tại
Trung tâmNghiêncứu luậtquốc tếStockton -ĐHHải chiếnMỹ
ĐỖTHIỆN
thựchiện
T
ờ
ManilaTimes
đưa tinPhilippines sẽbiết phánquyết
của Tòa Trọng tài thường trực (PCA) vào ngày 7-7
tới đây. Tướng hai sao người Pháp
Daniel Schaeffer
(chuyêngianghiên cứuxungđột biểnĐông) dựbáophán
quyết củaPCAsẽgián tiếpphủnhậnyêu sách“đườngchín
đoạn” của Trung Quốc (TQ). Trong khi đó, nhà nghiên
cứu
JeremyLagelee
(khoaLuật,ĐHGeorgetown (Mỹ)),
cho rằng TQ chỉ đang tìm cách phá bỏ quy trình tố tụng
đi đến phán quyết của PCA.
Gián tiếpphủnhận “đường chínđoạn”
. Phóng viên
:
Cho đến thời điểm này, đa số các dự báo
về phán quyết sắp tới của PCA cho rằng TQ sẽ gặp nhiều
bất lợi dù rằngPCA sẽ không trực tiếp đề cập đến tính bất
hợpphápcủayêu sách“đườngchínđoạn”.Quanđiểmcủa
hai ôngnhư thế nào?
+ÔngJeremyLagelee
:Nhưđã
kết luận hồi tháng 9 năm ngoái,
PCA tới đây sẽ không phân định
chủquyền củamột số thực thể trên
biểnđượcPhilippinesđềxuất, đồng
thời cũng không trực tiếp đề cập
yêu sách“đườngchínđoạn”nhưng
PCA sẽ quyết định quy chế vùng
biển của những thực thể này. Rất
có thể tòa sẽkết luận tất cả thực thể
(màTQ đang chiếm giữ trái phép,
phíaPhilippines khởi kiện - PV) khôngđủđiềukiệnđược
hưởng EEZ hay thềm lục địa.
+
TướngDaniel Schaeffer
: Dù
không trực tiếpđềcậphayphánquyết
về “đường chín đoạn”mà phíaTQ
tuyên bố nhưng tôi tin rằng phán
quyết của PCA (về tính năng các
thực thể tranh chấp) sẽ có ý nghĩa
gián tiếp phủ nhận yêu sách vô lý
này, bởi thực tế nó bao trùm vùng
đặc quyền kinh tế của Philippines
vàcảViệtNam, Indonesia,Malaysia
vàcảBrunei. Sự tồn tại của“đường
chín đoạn” sẽ “đầu độc” sự sống của tất cả quốc gia giáp
biểnĐông (ngoại trừTQ), đồng thời đedọa tựdohànghải
lẫn tự do trên vùng trời.
Chống cũng vô ích
.
Một số chuyên gia TQ thay nhau lên tiếng công kích
rằngPCAkhông côngbằng vàTQ có lýdođểbácbỏphán
quyết từPCA. Họ lý giảiĐiều 27 vàPhụ lụcVII củaCông
ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982
(
UNCLOS)
không thể được sử dụng nhưmột cơ chế giải quyết tranh
chấp lãnh thổ
.
HiểuvàvậndụngUNCLOSnhưvậy làđúng
hay sai, thưahai vị?
+
TướngDaniel Schaeffer
:Hiểunhưvậy là hoàn toàn
sai. Ở đây PCA không phán quyết về vấn đề lãnh thổ.
Philippines yêu cầu tòa kết luận về bản chất của một
số thực thể trên biển (là đá, bãi nửa chìm nửa nổi, hay
đảo,... - PV) và tòa đồng ý. Điều này dẫn đến việc xác
địnhquy chế vùngbiểnmà các thực thể được hưởng chứ
không cùng nghĩa với việc khẳng định ai có chủ quyền
với các thực thểnày (như lập luận củaphía
TQnói ở trên). Trườnghợpnàyhoàn toàn
thuộc thẩm quyền của PCA.
+Ông Jeremy Lagelee:
Tôi cũng đồng
tìnhcho rằng lập luậncủaphíaTQnhưvậy
làsai.Thứnhất,việcápdụngUNCLOSnằm
trongphạmvi cácquyđịnhgiải quyết tranh
chấp, vì thếquychếvùngbiểncủacác thực
thể ở biểnĐông có thể được (PCA) quyết
định là hoàn toàn hợp pháp. Thứ hai, phán
quyết của tòa về tính thẩm quyền của PCA
với vụkiệnđãđượccânnhắc rất kỹ.Các trọng tài viênngay
từđầuđã rất thận trọngkhi đưa ra cơ sởpháp lýphânbiệt
tính độc lập hay khác biệt giữa việc “xác định bản chất”
đối với các thực thể ở biểnĐông (mà PCAchấp nhận giải
quyết - PV) và việc “xác định chủ quyền” của chúng (mà
PCA từ chối giải quyết - PV).
Quá trình này PCAđược hỗ trợ từ các án lệ của Tòa án
Công lýQuốc tế (ICJ).Hơnnữa tòađãxử lý từngvấnđềcủa
vụ kiệnmột cách hoàn toàn độc lập và khách quan, không
bị ảnh hưởng bởi bất kỳ sự cân nhắc mang tính chính trị
hay chiến lược nào. Lập luận phía TQ là hoàn toàn vô ích
và không gây ảnh hưởng vì tòa đã chuyển sang giai đoạn
đưa ra phán quyết.
Tòađã cho TQ cơhội lên tiếngdù vắngmặt
. Quá trình thụ lý vụ kiện và giải quyết vụ kiện diễn ra
mà vắngmặt TQ nên phía TQ cho rằng PCA đơn phương
thụ lý vàgiải quyết vụ kiện. PCAđã thể hiện chức trách và
nghĩa vụ hợp pháp củamình với các bên liên quan, trong
đó cóTQ như thế nào?
+
TướngDanielSchaeffer
:PCA tuân theomột quy trình
tố tụng vô cùng nghiêm ngặt; tập trung cao độ vào thẩm
quyền của cơquannày; hoàn toàndựavàonhữngquyđịnh
củaUNCLOS.Ngoài ra, PCAcũngxemxét thận trọng các
tài liệu liênquanđến lợi ích củaphíaTQ,mờiTQ thamgia
trong suốt quá trình thụ lý vụ án. Mọi thứ đềuminh bạch
rõ ràng thông qua chín thông cáo báo chí được đăng trên
website củaPCA.
+ÔngJeremyLagelee:
Việcchấp thuận thẩmquyềncủa
PCAđã được quy định rõ trongUNCLOS (mà TQ đã phê
chuẩn). Thế nên không thể nói PCA tiến hành tố tụng đơn
phương. PCAcòn choTQ cơ hội tham gia vào quá trình tố
tụng, đó làđểTQ (gián tiếp) côngbốcácquanđiểmpháp lý
rất dài (về thẩmquyềngiải quyết vụkiện - PV). Tòakhông
quêngiải quyết các lập luậnnày từphíaTQ.Mặt khác,PCA
khônghềđồngýgiảiquyết tất cảyêucầu từphíaPhilippines
(như lập luận của nhiều chuyên giaTQ). Tòa đã không vội
vàng đưa ra phán quyết về nội dung vụ kiệnmà trước hết
xácđịnh thẩmquyềncủa tòa (dựa trênUNCLOS).Dựa theo
đó, tòa chỉ chấpnhậngiải quyết bảy trong số15yêu cầu từ
phía Philippines.
Mởđường cho tuần tra tựdohànghải
.Dựbáophánquyết củaPCA sẽdẫnđếnnhững tácđộng
nào đến các bên trongbối cảnhhiện tại?
+
TướngDaniel Schaeffer:
Quá trình tiếnhành tố tụng
và đưa ra phán quyết của PCA là hoàn toàn hợp pháp và
đúng với tinh thần UNCLOS 1982. Phán quyết của tòa
về quy chế vùng biển của các thực thể trên vùng biển
tranh chấp dù không trực tiếp khẳng định
yêu sách “đường chín đoạn” là vô lý nhưng
cũng giúp các quốc gia liên quan khu vực
biển Đông có thể được xác nhận phạm vi
quốc tế về quyền tự do hàng hải của họ (đối
với khu vực biển xung quanh các thực thể
bị TQ chiếm giữ - PV).
+Ông Jeremy Lagelee:
Phán quyết của
tòa sẽ tácđộngnhiềubên liênquanđến tranh
chấp biểnĐông. Thứ nhất, TQ rất có thể sẽ
không tuân theo bất kỳ quyết định nào liên
quan đến việc bồi lấp và “cải tạo” các thực thể tại biển
Đông. Tuy nhiên, những hành động này của TQ sẽ gia
tăng sự “trái chiều” đối với luật quốc tế một khi phán
quyết của tòa đã có.
Phán quyết dự báo cũng sẽ làm suy yếu trầm trọng các
tuyênbốvề quy chế vùngbiển củaBắcKinh.Ngoài ra còn
tác động đến bên thứ ba, điển hình như việc Nhật Bản đã
có tínhiệu cho thấynướcnày sẵn sàngđưaTQ ra tòa trọng
tài khi cần thiết.
Phán quyết có lợi cho Philippines chắc chắn sẽ là động
lực để các bên thứ ba cân nhắc thực hiện các hành động
tương tự hoặc chí ít thì họ cũng có lý do để ứng xử quyết
đoánhơn trướcTQ.
Cuối cùng, “các cuộc tuần tra tựdohànghải” (FONOPs)
củaMỹ tại biển Đông như trước đây lại càng danh chính
ngôn thuận.Đây làđộng lựcđểMỹ tăngcường sựhiệndiện
củamìnhvàhỗ trợmạnhmẽchocácđồngminh, cácđối tác
trongkhuvực. Suychocùng,TQ sẽphảimất uy tínđángkể
và buộc đốimặt phánquyết của tòa.■
NgănPCAraphánquyết,
TrungQuốcchuốckhó
TrungQuốcđưaranhiều“chiêubài”phổbiếnhòngngăncảnPCAthựchiện
quátrìnhtốtụngvàđưaraphánquyếtnhưngđiềuđócàngđưahọvàothếkhó.
Sựtồntạicủa“đường
chínđoạn”sẽ“đầu
độc”sựsốngcủatấtcả
quốcgiagiápbiểnĐông
(ngoạitrừTQ),đồngthời
đedọatựdohànghải lẫn
tựdotrênvùngtrời.
TrungQuốcbấtchấp luậtphápquốctế,cải tạocácthựcthểchiếmđóngtráiphépởTrườngSa.Ảnh:EPA
