8
Pháp luật & Cuộc sống
PhóChánhánTANDTốicaoNguyễnSơnđangđiềuhànhthảo luậnnhóm.Ảnh:M.GIANG
Ngàylàmviệcthứhaicủahộinghịtriểnkhaicôngtác
TANDnăm2017(13-1),cácđạibiểuchianhómthảo
luậnnhiềuvấnđề,trongđócóchủtrươngcôngkhai
hóacácbảnán,quyếtđịnhtrêncổngthôngtinđiệntử
củatòa...
Côngkhai án
trênmạng:
Thách thứccho
thẩmphán
THUNGUYỆT
T
heodự thảonghịquyếthướngdẫn
việccôngkhaibảnán,quyếtđịnh
của tòa trên cổng thông tin điện
tử, cácbảnán,quyếtđịnhcóhiệu lực
pháp luậtcủa tòaphảiđượccôngkhai
gồm:Bảnánhìnhsự,hànhchính,dân
sự,kinhdoanh thươngmại, laođộng.
Quyết địnhđình chỉ giải quyết vụ án
hìnhsự,hànhchính,dânsự,kinhdoanh
thươngmại,laođộng.Quyếtđịnhgiám
đốc thẩm, tái thẩm.Quyết định công
nhận sự thỏa thuậncủacácđương sự
trongvụándânsự,kinhdoanhthương
mại, laođộng.Quyếtđịnhcôngnhận
kết quả đối thoại thành trong vụ án
hànhchính...
Trườnghợpcôngkhai có
điềukiện
Dựthảocũngquyđịnhnhữngtrường
hợpbản án, quyết định của tòa được
côngkhai cóđiềukiện:Bảnán, quyết
định liênquanđếnbímật kinhdoanh
đượccôngkhai trong trườnghợpchủ
sởhữubímật kinhdoanhđóđồngý.
Bản án, quyết định liên quan đến bí
mật đời sống riêng tư, bímật cánhân
đượccôngkhaitrongtrườnghợpđược
người đóđồngý. Bản án, quyết định
liênquanđếnbímậtgiađìnhđượccông
Khôngcôngkhai áncóhìnhphạt tửhình
Theodự thảo, nhữngbảnán, quyếtđịnhkhôngđượccôngkhai gồm:
-Bảnán,quyếtđịnhvềvụviệcđượctòaquyếtđịnhgiảiquyết,xétxửkín.
- Bản án, quyết định về vụ việc được tòa giải quyết, xét xử công khai
nhưng thuộcmột trongcác trườnghợp:
+Cónộidungquan trọng thuộc lĩnhvựcchính trị,quốcphòng, anninh
quốcgia,đốingoại,kinhtế,khoahọc,côngnghệvàcác lĩnhvựckháctheo
quyđịnhcủa luật.
+Cónội dung liênquanđếnbímật nhànước, thuầnphongmỹ tục, bí
mậtđiều tra, bímật công tác, bímậtnghềnghiệp, bímật kinhdoanhcủa
cơquan, tổ chức vàbảo vệđời sống riêng tư, bímật cánhân, bímật gia
đình, bảovệngười dưới 18 tuổi.
+Nếu công khai sẽgâynguyhại đến lợi íchnhànước; ảnhhưởng xấu
đếnquốc phòng, anninhquốc gia, quanhệquốc tế, trật tự, an toàn xã
hội,đạođứcxãhội, sứckhỏecủacộngđồng;gâynguyhạiđến tínhmạng,
cuộc sốngvà tài sảncủangười khác.
+Bảnán, quyếtđịnhcủa tòavềhônnhânvàgiađình.
+Bảnán, quyếtđịnhcủa tòacó liênquanđếnngười dưới 18 tuổi.
+Bảnán, quyếtđịnhhìnhsựcóhìnhphạt tửhình; vềcác tội xâmphạm
anninhquốcgia, các tộipháhoạihòabình, chống loàingười và tộiphạm
chiến tranh.
KhithamgiaTổchứcThươngmại
Thếgiới(WTO),nướctađãcam
kếtsẽdầncôngkhaicácbảnán,
quyếtđịnhđãcóhiệu lực.
khai trong trườnghợpđượccác thành
viêngiađìnhđồngý.
Trong trườnghợpcần thiếtvìlợiích
côngcộng,sứckhỏecủacộngđồngtheo
quyđịnhcủaluậtcóliênquan,chánhán
tòaánđãbanhànhbảnán,quyếtđịnh
thuộc các dạng trên có quyền quyết
địnhviệccôngkhaimàkhôngcầncó
sựđồngýcủađươngsựcó liênquan.
Nêncôngkhai tất cả?
TheoVụPhápchếvàQuản lýkhoa
học(TANDTốicao),hiệnđangcóhai
luồngquanđiểmvềviệccôngkhaián:
Theoquanđiểm thứnhất, cầnquy
định côngkhai tất cả các loại bản án,
quyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluậtcủa
tòa, trừ trườnghợpmàpháp luật cấm.
Dự thảocũngđangđược thểhiện theo
hướngnàynhằmđápứngcácyêucầu
cảicáchtưphápvàđòihỏicủathựctiễn.
Tuynhiên, cũngcóýkiếncho rằng
trong điều kiện hiện nay, việc công
khai các bản án, quyết định của tòa
nênđược tiếnhành thận trọngvàcó lộ
trình.Trướcmắt,chỉnênquyđịnhcông
khaicácbảnán,quyếtđịnhhìnhsựvề
tội phạmmôi trường, tội phạmvề trật
tựquản lýkinh tế,chứcvụ,xâmphạm
sởhữu,ma túy,an toàncôngcộng, trật
tựcôngcộngvàcác tộiphạmvề trật tự
quản lýhànhchính.
Bêncạnhđó, liênquanđếnviệcmã
hóa thông tin của bản án, quyết định
của tòakhi côngkhai,hiệncũngđang
cóhai luồngquanđiểm:
Theo quan điểm thứ nhất, bản án,
quyết định trước khi được đăng tải
trên cổng thông tinđiện tửphải được
mãhóacácthôngtintên,địachỉcủacá
nhân,cơquan,tổchứccótrongbảnán,
quyếtđịnhđó,trừtêncủanhữngngười
tiếnhành tố tụng.Việcnàynhằmbảo
mật tối đacác thông tin liênquanđến
cánhân,cơquan, tổchức.Đâycũng là
kinhnghiệmcôngkhaicácbảnán,quyết
địnhcủanhiềunước trên thếgiới.Dự
thảođangthểhiệntheoquanđiểmnày.
Theo quan điểm thứ hai, đối với
những bản án, quyết định cần giữ bí
mật thông tin thì pháp luật đã cóquy
định cấm công khai. Do đó, đối với
bảnán,quyếtđịnhđãđượcphépcông
khaithìtòađượcđăngtảitoànvăntrên
cổng thông tinđiện tửmà không cần
phảimãhóa.
Thẩmphán“không thể
dựadẫm, ỷ lại vàoai”
“ChánhánTANDTốicaoNguyễn
HòaBình đã yêu cầu phải sớm đưa
cácbảnán,quyếtđịnhđãcóhiệu lực
lênmạng Internet” - PhóChánh án
TANDTốicaoNguyễnSơnchobiết.
TheoôngSơn,khiđàmphán tham
gia Tổ chức Thươngmại Thế giới
(WTO), nước ta đã cam kết sẽ dần
côngkhai các bản án, quyết địnhđã
cóhiệu lực,mà trướchết làcôngkhai
quyết định giám đốc thẩm của Hội
đồngThẩmphánTANDTốicao.Khi
bảnánđượccôngkhai,công tácgiám
đốc,kiểm trasẽđược thựchiệnnhanh
hơn, tốt hơn.Các thẩmphán sẽphải
học hỏi, nâng cao năng lực, “không
thểdựadẫm, ỷ lại vào ai được”.
Tuynhiên,ôngSơn thừanhậnviệc
côngkhai án làmột khókhăn, thách
thức đối với ngành. “Khi công khai
án, các thẩm phán phải viết án cho
tốt bởi khi đó chắc chắn các luật sư,
đương sự chống lại bản án sẽ công
kích bản án. Thẩm phán nào nhiều
lần bị phản ảnh, kiểm tra thấy đúng
quárồi thìkhôngaibảovệđược.Các
đồngchíyêntâm,khôngcóthẩmphán
này thì sẽcó thưkýkhácgiỏi, họ thi
lên làm thẩmphánđược” - ôngSơn
thẳng thắn.
n
Luậttụcvàsựquantâmđặcbiệtđếntrẻem
Luậttụccủa
đồngbàodân
tộcthiểusốở
TâyNguyên
nêurõtrách
nhiệmnuôi
dưỡngtrẻem
làbổnphận
củachamẹ,
giađình,
cộngđồng
làngbuôn.
Ảnh:T.TÍN
Luật tụccủađồngbàocácdân tộc thiểu sốởTâyNguyêncó
nhiều têngọi khácnhaunhưPhạtkđi hayBiđuêcủangườiÊ
Đê, Phạtkđuôi củangườiM’Nông,Tơlơidjuat hayTơlơiphian
củangườiGiaRai,AđatmucacủangườiRaGlai,Dâytơrônkđi
củangườiMạ,Nri củangười SRê...Ngoài nhữngmặt hạn
chế, nhìnchungcác luật tục trongmột chừngmựcnhất định
vẫnphát huy tácdụng trongviệcđiềuchỉnhquanhệxãhội của
đồngbào, nhất làbảovệ trẻem.
Tậpquáncủađồngbàocácdân tộc rất quan tâmđến trẻem.
Chamẹphải làm lụngđểnuôi dạyconcái, chăm sócchúng
đếnkhi trưởng thành.Nếu trẻchưacókhảnăngnuôi sốngbản
thânmàchamẹchẳngmaymất hoặckhôngcókhảnăngnuôi
dưỡng thì tráchnhiệmnuôi dưỡng trẻ thuộcvềanhchị em
ruột củangười đó.Nếuchamẹkhôngcóanhem ruột hoặccó
nhưngcònnhỏ thì họhàngcủamẹphải chăm sóc, rồi đếnhọ
hàngcủacha.Trong trườnghợphọhàngkhôngcònai thì buôn
làngvậnđộngngười khácnhận làmconnuôi.
Tậpquáncủađồngbàocácdân tộcphêphánnhữngông
bố, bàmẹkhông làm trònbổnphận, thậmchí cònbỏ rơi con
trẻ:Ốngcháo saobỏbãi cỏ; ốngcá saobỏgiữabuôn; cócon
saobỏchoai
;
chamẹbỏ rơi con, có tội… (luật tụcM’Nông).
Chúngcònnhỏcònbé; anhchị bỏ rơi nó; anhchị không
thươngchúng; chúngnóđâuphải làdêcon, làbòconmàchỉ
biết ăncỏ; vì saoanhchị lại đuổi chúng rangoài đường… (luật
tụcGiaRai).
Đối với nhữngđứa trẻ lang thang, cơnhỡdohoàncảnhxô
đẩy, luật tụcchophépquyềnnhậnconnuôi:Tôi thấychuột ở
ngoài rừng; thấykỳnhôngởngoài làng; thấymangở trong
bụi cây; thấy rái cáở trongnước; thấyvượnở trênnúi; đến
cửanhà tôi; tôi phải nuôi nấngchúng thôi… (luật tụcGiaRai).
Luật tụckhuyênbảongười có lòng tốt cứuvớt trẻmồcôi.
Theoquanniệmdângian, nếunuôi nhữngđứa trẻmồcôi thì
điềumaymắn, tốt lành sẽđếnvới người làmphúc:Taxem
thườngngườimồcôi làcó tội; ta từchối connuôi sẽnghèo; ta
đemnóvềnuôi sẽgiàu; tađemnóvềnuôi sẽ sang… (luật tục
M’Nông).
Connuôi cóđủcácquyềnvànghĩavụnhưconđẻ, được tôn
trọngvàđối xửbìnhđẳng, kểcảquyềnđượcnhận tài sản thừa
kế:Nếunó sốnghiền lành tử tế; biết làmvựa lúa, làm rẫy tốt;
củacải tiềnnong, sápongcủangười ta; sẽđượcchiachonó…
(luật tụcGiaRai).
Một trongnhững tội bị luật tục lênángaygắt nhất,mạnh
mẽnhất là tội hiếpdâm trẻemvàđượckhépvào loại tội lớn
nhấtmàkhôngmột vật chất nàođềnbù thỏađáng:Hãmhiếp
trẻcon là tội lớn; trảbằng trâuchưakhớp; trảbằngchéchưa
đúng; trảbản thâncũngchưaxong… (luật tụcM’Nông).Luật
tụccoi tội hiếpdâm trẻem là tội không thểxóa sạch:Hãmhiếp
trẻconxóakhông sạch (luật tụcGiaRai)...
TRÍTÍN
