16
Quốc tế -
ThứBảy17-9-2022
16 tháng đàm phán, Mỹ và Iran
vẫn giằng dai thỏa thuận hạt nhân
Mỹ và Iran đã trải qua 16 tháng đàmphán gián tiếp nhưng viễn cảnh khôi phục thỏa thuận hạt nhân
vẫn chưa rõ ràng khi phía Iran đưa ramột số điều kiệnmà phíaMỹ khó đáp ứng.
ĐĂNGKHOA
N
ăm ngoái, các bên bắt
đầu tiến trình đàmphán
tại Vienna (Áo) nhằm
khôi phục thỏa thuận hạt
nhân mà Iran ký với nhóm
P5+1 (năm thành viên thường
trực Hội đồng Bảo an Liên
Hợp Quốc là Trung Quốc,
Pháp,Anh, Nga, Mỹ và Đức)
và Liên minh châu Âu (EU)
năm2015. Động thái này diễn
ra sau khi Tổng thống Mỹ
Donald Trump rút Mỹ khỏi
thỏa thuận vào năm 2018.
Mỹ và Iran đã trải qua 16
tháng đàm phán gián tiếp
để khôi phục thỏa thuận hạt
nhân. Sau 16 tháng điều phối
các cuộc đàm phán gián tiếp
giữa Tehran và Washington,
ngày 8-8, ông Josep Borrell,
Giámđốc chính sách đối ngoại
của EU, cho biết EU đã đưa
ra bản đề nghị cuối cùng để
khắc phục thế bế tắc và khôi
phục thỏa thuận.
Điều kiện từ Iran
Ngày 31-8, Ngoại trưởng
IranHosseinAmirabdollahian
cho biết Tehran đang xem
xét cẩn thận phản ứng của
Washington đối với văn bản
được EU chuyển tới Iran. Ông
Amirabdollahian tuyênbố rằng
Iran cần sự đảmbảomạnhmẽ
hơn từMỹ để có thể khôi phục
thỏa thuận hạt nhân.
“Iran đang xemxét cẩn thận
văn bản do EU soạn thảo...
Chúngtôicầnsựđảmbảomạnh
mẽ hơn từ bên kia để có một
thỏa thuận bền vững” - ngoại
trưởng Iran nói, tuy nhiên
không nêu chi tiết về “những
đảm bảo mạnh mẽ hơn”. Phát
ngôn viên Hội đồng An ninh
quốc gia Mỹ John Kirby nói
ông không rõ “ông ấy nói về
các đảm bảo gì”. Tuy nhiên,
theo
Reuters
, trongnhiều tháng
đàm phán ở Vienna, Iran đã
yêu cầu Mỹ đảm bảo rằng sẽ
không có vị tổng thống Mỹ
tương lai nào từ bỏ thỏa thuận
nhưTổng thốngTrump đã làm
vào năm 2018.
Nhiều tháng qua, nhân vật
Iran có tiếng nói quyết định
cuối cùng về thỏa thuận hạt
nhângiữa Iranvới phươngTây
- Lãnh tụ tối cao IranAyatollah
Ali Khamenei không có bình
luận côngkhai nàovề tiến trình
đàmphán. ÔngKhamenei ủng
hộ thỏa thuận hạt nhân năm
2015 để đổi lấy việc Iran được
dỡ bỏ trừng phạt từ Mỹ, EU
và Liên Hợp Quốc.
Tuy nhiên, ba năm sau đó,
ông Trump rút Mỹ khỏi thỏa
thuận và tái áp đặt trừng phạt
lên Iran. Tehran vi phạm các
giới hạn hạt nhân có quy định
trong thỏa thuận như tăng làm
giàu uranium, tinh chế nó đến
độ tinh khiết phân hạch cao
hơn và lắp đặt các máy ly tâm
tiên tiến để tăng tốc sản lượng.
“Sẽ là một sự bối rối lớn
đối với nhà lãnh tụ tối cao
nếuWashington rút khỏi thỏa
thuận một lần nữa. Đó là một
trong những lý do đằng sau
việc Tehran khăng khăng về
vấn đề này” -
Reuters
dẫn lời
một cựu quan chức Iran.
Một yêu cầu nữa của Iran là
Cơ quan Năng lượng nguyên
tử Quốc tế (IAEA) phải từ bỏ
các cuộc điều tra “có động cơ
chính trị” về hoạt động hạt
nhân của Iran. Một quan chức
Iran đề nghị không nêu tên nói
với
Reuters
rằng việc IAEA
ngừng điều tra là “lằn ranh đỏ
của nhà lãnh tụ tối cao” để Iran
khôi phục thỏa thuận hạt nhân.
Liệu thỏa thuận
sẽ được khôi phục?
Giữa tháng 8, các nhà đàm
phán Iran bày tỏ sự lạc quan về
triển vọng đạt được thỏa thuận.
Một cố vấn của Iran nói rằng
“chúng tôi đang tiến gần hơn
so với trước đây” và “các vấn
đề còn lại không quá khó giải
quyết”. Phần Mỹ, theo ông
Kirby, các quan chức nước này
đánhgiárằngcácbênđãgầngũi
hơn so với những tháng trước,
“phần lớn là do Iran sẵn sàng từ
bỏ một số yêu cầu không liên
quan đến thỏa thuận”.
Tuy nhiên, những yêu cầu
Lãnh tụ tối cao IranAyatollahAli Khamenei phát biểu trong lễ kỷ niệm33 nămngàymất
của nhà lãnh đạo cuộc cáchmạngHồi giáo năm1979 của Iran, ôngAyatollah Ruhollah Khomeini,
tại đền thờ Khomeini ởmiềnNamTehran (Iran) vào ngày 4-6. Ảnh: REUTERS
Thỏa thuận hạt nhân Iran một khi được khôi phục có thể
làm thay đổi đáng kể giá dầu, theo kênh
CNBC
.
Theo thỏa thuận, Iran sẽ hủy bỏ phần lớn chương trình
hạt nhân của mình và cho phép nhiều cuộc thanh tra quốc
tế hơn để đổi lấy việc được giảm nhẹ các lệnh trừng phạt
kinh tế từ phương Tây và Liên Hợp Quốc, trong đó có lĩnh
vực xuất khẩu dầu.
Trước khi Mỹ tái áp đặt trừng phạt đối với Iran sau khi
cựu Tổng thống Donald Trump rút Mỹ khỏi thỏa thuận
vào năm 2018, Iran là nhà sản xuất dầu lớn thứ ba trong
tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC), sau Saudi
Arabia và Iraq. Năm 2017, nước này là nhà sản xuất dầu
lớn thứ tư trên thế giới, sau Mỹ, Saudi Arabia và Nga.
Theo nhiều nhà phân tích, Iran có thể sẽ tăng nguồn cung
dầu thô bổ sung khi thỏa thuận được thực hiện.
Với chính quyền Tổng thống Joe Biden, chuyện khôi
phục thỏa thuận bên cạnh là một mục tiêu chính của
chính sách đối ngoại còn là vấn đề cấp thiết khi các lệnh
trừng phạt đối với Nga làm giảm nguồn cung dầu và khí
đốt của châu Âu và khiến giá cả tăng vọt. Nếu thỏa thuận
hạt nhân được khôi phục, thế giới sẽ có thêm 1-2 triệu
thùng dầu mỗi ngày. Các nhà phân tích cho rằng mặc
dù dầu Iran sẽ không bù đắp được hoàn toàn sự mất mát
lượng dầu từ Nga nhưng nó vẫn giúp giảm bớt áp lực
nguồn cung.
Nhà phân tích Tamas Varga của PVM Oil Associates
(Anh, nhà môi giới hàng đầu thế giới về các sản phẩm
dầu mỏ như dầu thô vật chất và các sản phẩm tinh chế)
nói với
CNBC
hôm 30-8 rằng: “OPEC có thể dễ dàng sản
xuất 30,5 triệu thùng/ngày nếu Iran quay lại”. “Theo kịch
bản này, mô hình của tôi cho thấy giá dầu Brent sẽ giảm
xuống còn 65 USD/thùng vào nửa cuối năm 2023” - nhà
phân tích Varga dự báo. Đó sẽ là mức giảm mạnh so với
giá dầu Brent hiện tại, vốn được giao dịch ở mức khoảng
100 USD/thùng trong tuần này.
THIÊN ÂN
Thỏa thuậnhạt nhân Iranđược khôi phục, giádầu sẽ giảm?
Cố vấn an ninh thời ông Trump lo ngại
Cựu Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton nói rằng
chính quyền Tổng thống Joe Biden đang mắc một “sai
lầm nghiêm trọng” khi theo đuổi thỏa thuận hạt nhân
Iran, theo kênh
CNBC.
ÔngBolton, người đượcbiết lâunay cóquanđiểmcứng
rắn với Iran, cho rằng thỏa thuận này sẽ khiến Iran xích
lại gần Nga hơn và gây ra mối đe dọa cho không chỉ khu
vực Trung Đông mà cả thế giới. Ông Bolton lưu ý rằng
Nga và Trung Quốc hiện có thể xem đang có một liên
minh không chính thức và mối quan hệ đối tác ba bên
giữaNga,TrungQuốc và Iran sẽ có tác độngđến toàn cầu.
Ông Bolton cũng cho rằng một thỏa thuận với Iran
sẽ gây tổn hại cho các đồng minh quan trọng của Mỹ
ở Trung Đông. Ông cảnh báo rằng “các đồng minh của
Mỹ lo lắng nhất về Iran là các quốc gia Ả Rập vùng Vịnh
và Israel, tôi e là Mỹ sẽ bán đứng các quốc gia này bằng
cách không tính đến các mục tiêu cuối cùng của thể
chế Iran là giành quyền bá chủ trên khắp Trung Đông”.
TrongcuộcđiệnđàmvớiThủ
tướng Israel Yair Lapid ngày
31-8, Tổng thống Joe Biden
khẳng định rằng Mỹ sẽ không
bao giờ cho phép Iran có được
vũ khí hạt nhân. Israel phảnđối
việc khôi phục thỏa thuận hạt
nhân Iran. Ông Biden trấn an
rằng Mỹ sẽ đảm bảo an ninh
cho Israel, kẻ thù truyền kiếp
trong khu vực của Iran.
Tiêu điểm
Iran cuối cùng sẽ ký
thỏa thuận nhưng
chuyện này sẽ không
diễn ra lặng lẽ.
vừa nêu củaTehran có nguy cơ
làmảnh hưởng đến nỗ lực cứu
vãn thỏa thuận, theo
Reuters
.
Về yêu cầu không một tổng
thống Mỹ tương lai nào rút
khỏi thỏa thuận,
Reuters
cho
rằng đương kim Tổng thống
Mỹ Joe Biden sẽ không thể
đưa ra đảmbảo chắc chắn như
vậy vì thỏa thuận là một văn
bản thống nhất chính trị hơn
là một hiệp ước ràng buộc về
mặt pháp lý.
Bên cạnh đó, một vấn đề
chính gây tranh cãi giữa Iran
và phương Tây là cuộc điều
tra đang diễn ra của IAEAvề
những dấu vết không giải thích
được của uraniumtại các cơ sở
của Iran vào đầu những năm
2000. Tehran muốn cuộc điều
tra kết thúc trước khi họ chấp
nhận bất kỳ thỏa thuận nào;
IAEA, Mỹ và các nước châu
Âu cho đến nay vẫn từ chối.
Hiện phía Mỹ cho biết vẫn
đang chờ phản hồi từ EU và
Iran. Theo ông Kirby, “trong
khi lạc quan một cách thận
trọng, chúng tôi cũng thực
dụng, sáng suốt và nhận ra
rằng vẫn còn những khoảng
cáchvà chúng tôi đang cốgắng
thu hẹp khoảng cáchmột cách
thiện chí, thương lượng thông
qua các kênh phù hợp”.
Theo báo
Jerusalem Post
ngày 31-8, Iran cuối cùng sẽ
ký thỏa thuận nhưng chuyện
này sẽ không diễn ra lặng lẽ.
Các tuyên bố cứng rắn gần
đây của quan chức Iran là một
phần trong chiến lược đàm
phán của nước này. Iran sẽ
tận dụng đến phút cuối cùng
để có thêm một vài nhượng
bộ từ phương Tây.
Còn nhớ lãnh tụ tối cao Iran
Khamenei từng tỏ ra không
hài lòng về thỏa thuận năm
2015 nhưng đến phút cuối
đã bật đèn xanh. Nhiều tuần
trước khi ký kết thỏa thuận,
ông Khamenei đưa ra những
đe dọa hạt nhân nghiêm trọng
như sẽ huy động 180.000máy
ly tâm để làm giàu uranium,
lớn hơn nhiều so với 20.000
máy ly tâm mà Iran có vào
thời điểm đó.•
Một giàn khoan dầu ngoài khơi thuộcmỏ dầu Salman
trên vịnh Ba Tư, gần đảo Lavan (Iran). Ảnh: GETTY IMAGES
