7
Pháp Luật TP.HCM
Chủ nhật 13-4-2014
Sự việc này có thể là một“tấm gương”cho Trung Quốc
trong cách ứng xử về các tranh chấp trên biển Đông.
Dù bất hợp lý, bị các nước phản đối nhưng Nga vẫn sáp
nhập Crimea và Trung Quốc cũng có thể bỏ qua dư luận
để đưa các khu vực tranh chấp trên biển Hoa Đông với
các nước Hàn Quốc, Nhật Bản, Philippines, đường ADIZ…
Xét cho cùng nếu cho rằng việc Nga đang làm
là việc mà Mỹ và phươngTây đã làmnhư những gì
đã xảy ra ở Kosovo hay ở Iraq thì điều Putin đang
nghĩ chỉ mang tính diễn dịch lại từ những việc đã
xảy ra trong quá khứ. Điểm quan trọng nhất đem
lại sự chính đáng cho các lời nói và hành vi. Diễn
dịch này rõ ràng không phải là sự lặp lại của ngôn
từmà là sự xoay vòng của bản chất lịch sử. Hệ quả
của sự xoay vòng này chính là việc tạo ra tiền lệ
và hơn bao giờ hết tiền lệ tạo ra sức mạnh vì nó
đem lại cho kẻ có lực và có thời cơ khả năng thực
hiện hành vi nào đó vượt qua những quy định và
những đồng thuận đã được thống nhất từ trước
đó. Trong thời điểm nước Nga phất cờ của “sự dị
biệt”thì đó chẳng qua làmột điểmnối kéo dài của
những hành động từng diễn ra trong quá khứ và
cố gắng tạo ra những tiền lệ được dẫn dắt bằng
nguyên tắc của cán cân sức mạnh.
Điều này có thể hiểu được dưới lăng kính địa
chính trị của khu vực không gian hậu Xô Viết và
tham vọng nước Nga đang quay trở lại như một
cường quốc khu vực. Nhưng nó chắc chắn chỉ là
một dị biệt mà các quốc gia khác cần cẩn thận
trong việc lựa chọn các cách tiếp cận về chính
sách cũng như quan điểm.
Khi sứcmạnh của sự
tiền lệ lênngôi thì một
thế giới đồng thuận sẽ
lui về dĩ vãng. Trong
đó luật pháp chuẩn
mực quy tắc sẽ trở
thànhnhững tờgiấy
vôgiá trị.
VŨQUỲNH
L
uật pháp quốc tế,
hiến chương Liên
Hiệp Quốc và các tổ
chức thế giới ra đời
với nhiệm vụ tạo ra
những làn ranh của nhiều lợi
ích, tìm kiếm đồng thuận và
đưa những dị biệt thành sự
đồng thuận chung của cả cộng
đồng. Nay chính những người
đã từng tham gia thiết lập hay ít nhất ủng hộ nó lại
đổi chiều bằng những hành động vi phạm và tạo
cho mình một lý do để trở thành một cá thể khác
biệt so với phần còn lại.
Phổquát và dị biệt
Khi sự kiện Crimea đang nóng, một bài phát
biểu của chủ tịch Khối Nghị sĩ đảng Cánh tả Đức
Gregor Gysi tại phiên họp toàn thể của Nghị viện
Liên bang Đức được lan truyền với tốc độ chóng
mặt. Bài phát biểu này được xem là một thuyết
trình xuất sắc về công pháp quốc tế vì đã đề cập
nhiều lần đến vấn đề then chốt là mối quan hệ
giữa tính quy luật mang tính phổ quát và sự tiền
lệ. Hay nói cách khác là những nỗ lực gần như
trái chiều nhau của cộng đồng (quốc gia cũng
như quốc tế) xây dựng một thế giới giữa hai hình
dung về bản chất.
Nói nôm na con người hành động theo thói quen,
mỗi thói quen đều thể hiện ý muốn và sự biệt lập.
Cả hai yếu tố này đều phụ thuộc rất nhiều vào
hoàn cảnh chủ quan, yếu tố môi trường cũng như
là những điều kiện cho phép hay không cho phép
họ. Trong những hoàn cảnh bình thường thì thói
quen chiếm ngự hành vi, chúng ta ăn vì chúng ta
cảm thấy đói và đến giờ ăn; chúng ta ngủ vì đến
giờ ngủ; chúng ta đi chơi vì cuối tuần hay là vì
thói quen thư giãn sau khi xong việc. Vì thói quen
mang tính biệt lập nên nó không thể là nguyên tắc
để điều khiển những hành vi, đặc biệt là khi những
hành vi đó mang tính cộng đồng.
Quy phạm, chuẩn mực và cao hơn nữa là luật
nhắm đến việc xây dựng một khung pháp lý (và
bán pháp lý) để giới hạn và định hướng những thói
quen. Những giới hạn và định hướng này chỉ được
chấp nhận và thực hiện một cách rộng rãi nếu:
- Được mọi người đồng thuận và thể hiện đồng
thuận qua văn bản và ký kết;
- Không tạo dị biệt trong bất kỳ trường hợp dù
là đối với kẻ mạnh, kẻ yếu, người sang, người hèn,
con trai hay con gái;
- Nếu sự dị biệt xuất hiện thì nó không được
phép tạo thành tiền lệ vì nó phải được chế tài và
thì các cường quốc khác như Trung Quốc, Ấn Độ
và Nam Phi chắc chắn sẽ quan ngại hơn nhiều
lần. Như là một đồng minh bán chính thức, Trung
Quốc cần thể hiện Nga trong nhiều hồ sơ, đặc biệt
là những hồ sơ được chính phủ Moscow ưu tiên
như Ukraine hay tranh chấp tại bán đảo Crimea.
Mặt khác, như là một chính thể lập quốc từ các
vùng tách biệt lại không có chính thể liên bang,
hơn ai hết chính phủ Bắc Kinh rất lo sợ sự dị biệt.
Trung Quốc không phản đối nhưng cũng không ủng
hộ Nga trong vấn đề Crimea thông qua những hành
động mang tính nước đôi: Lên tiếng ủng hộ sự toàn
vẹn lãnh thổ của Ukraine nhưng lại vắng mặt trong
buổi biểu quyết chống Nga của Liên Hiệp Quốc.
Lý giải cho hành động này bằng một tuyên bố
gần đây của cố vấn thân cận của Tổng thống Putin,
ông trùm dầu khí Nga Igor Sechin, nguyên Phó
Thủ tướng, Chủ tịch Công ty quốc doanh dầu khí
Rosneft, rằng Trung Quốc sẽ được Nga bán vũ khí
và dầu khí với giá ưu đãi nếu nước này bị Mỹ và
các nước phương Tây cấm vận. Tuy nhiên, Trung
Quốc cũng nhận ra mình sẽ gặp phải một số vấn
đề nan giải cho những hợp đồng mua dầu với Nga.
Mặc dù Trung Quốc “khát dầu” trong khi Nga
lại đang bị các nước khác từ chối làm ăn thì hiển
nhiên Trung Quốc sẽ có lợi hơn trong việc định giá
dầu. Nhưng để vận chuyển dầu từ Nga về Trung
Quốc thì một đường ống dẫn dầu phải được xây
dựng với không dưới 50 tỉ USD trong thời gian
khoảng 10 năm.
Bên cạnh đó, sự việc ở Ukraine đã làm cho Trung
Quốc lo ngại nếu Hong Kong và Đài Loan lựa chọn
phương cách bỏ phiếu để trưng cầu dân ý nhằm
thay đổi biên giới và thực hiện quyền tự quyết của
dân tộc, bởi đây là hai nơi mà Trung Quốc khó có
thể kiểm soát, không như Tân Cương và Tây Tạng.
Mặt khác, an ninh biên giới của Trung Quốc với
Trung Á cũng sẽ bị ảnh hưởng nhiều sau sự việc ở
Crimea khi lãnh thổ phía bắc Kazakhstan là vùng
hoàn toàn do người Nga chi phối.
Trung Quốc cũng cho rằng việc Mỹ can thiệp
vào hành động của Nga ở Crimea rất có thể sẽ
làm suy yếu việc Mỹ hiện diện ở châu Á, đồng
thời giảm uy tín trên toàn cầu. Tuy nhiên, đây lại
là một sự sai lầm vì chính việc lần này đã buộc
Mỹ phải tăng cường hiện diện ở châu Á để tránh
những hành động tương tự như thế xảy ra lần nữa.
Đồng thời, các nước châu Á cũng sẽ tăng cường
củng cố mối quan hệ của mình với Mỹ nhằm yêu
cầu Washington cam kết sẽ đảm bảo cho nền an
ninh của họ. Đây là hai điều thực sự nằm ngoài
suy đoán của Trung Quốc.
◄
trừng phạt bởi những cơ quan có thẩm quyền về
quyền lực và pháp lý.
Như vậy tính tiền lệ nguy hiểm vì nó cho thấy
những cơ quan được ủy nhiệm thực hiện công lý
không còn khả năng thực hiện chức trách của mình.
Thứ hai, dị biệt hoặc không dị biệt đều là câu trả
lời của sức mạnh, sự giàu có hay là lợi thế bất kỳ
của một cá nhân hoặc một nhóm cá nhân trong một
khoảng thời gian. Thứ ba, đồng thuận giữ cộng
đồng đang tan rã, đơn giản vì sự xuất hiện dị biệt.
Dựa trên quan điểm này, ông Gregor Gysi cho
rằng: “Ly khai Crimea là một sự vi phạm công
pháp quốc tế, cũng như việc ly khai Kosovo đã là
một sự vi phạm công pháp quốc tế”. Trong hình
dung đó, thế giới “hậu Crimea” đang trở thành một
thế giới của tiền lệ, tiền lệ này tạo ra dị biệt vì nó
cho phép sự vượt trội về sức mạnh, lợi thế về địa
lý cũng như việc đề cao yếu tố
sắc tộc trở thành những động
lực chủ động để những cường
quốc có thể can thiệp thậm chí
sáp nhập lãnh thổ của quốc gia
khác. Sự tiền lệ này đang tạo lợi
thế cho Putin không những tại
Crimea mà còn ở những vùng thân Nga như vùng
Đông Nam Ukraine hay Moldova, nằm tiếp giáp
với Ukraine ở phía Tây và Rumani ở phía Đông.
Đừng tạonên tiền lệ
Không cần thêm nhiều bằng chứng để nhận xét
rằng luật pháp quốc tế và hệ quả của nó trong điều
khiển hành vi đang ở ngã ba đường. Mỹ, Nga, EU,
NATO và có thể còn nhiều cường quốc đang sử
dụng nó theo những “thói quen mang tính riêng
biệt”. Tuy vậy, việc theo đuổi và cho phép những
tiền lệ thống trị tình hình chính trị quốc tế chắc
chắn không phải là một thành tố để xây dựng một
trật tự thế giới mới. Lý do căn bản nhất là nó tìm
kiếm sự dị biệt hơn là sự đồng thuận; khi người
ta tìm sự dị biệt như là một nguyên tắc hành xử
thì nguyên tắc đó luôn thay đổi và dựa nhiều vào
chính trị, quyền lực thực tiễn. Nếu Mỹ và EU quan
ngại sự tiền lệ và chính sách của Putin một phần
Thế giới hậu Crimea
Cóhaykhông
một trật tựmới?
CờNga được treo tại cơ
sởquân sựởCrimea.
Hoso- tulieu
Ly khai Crimea làmột sự vi
phạmcôngphápquốc tế, cũng
như việc ly khai Kosovođã là
một sự vi phạmcôngphápquốc tế -
Gregor Gysicho.
