CHỦNHẬT 29-11-2015
2
TUẦN THỜI SỰ
Mổxẻhiện
tượngniềmtin
caobayxachạy
Người dân không tin vào những phát biểu của quan chức nhưng lại
sẵn sàng tin ngay những sự việc có tính tiêu cực... “Niềm tin xã hội
bị lung lay, nạn phản biện tràn lan...” là những hiện tượngmàPGS-
TS TrịnhHòaBình - Phó Tổng Thư ký Hội Xã hội học Việt Nam đưa
ra khi nhìn vào thực tế hiện nay.
cách quyết liệt rất thấp. Các kết
quảphòng, chống thamnhũngcủa
chúng ta lànửavời, tỉ lệ thấp, kết
án, công bố được cắt gọn, các vụ
án thì được lựa chọn án điểm…
Đó là những thực tế “đóng góp”
vào những sự việc trên.
. Cá nhân tôi cảm nhận thực
tế cuộc sống với “nỗi ám ảnh về
niềm tin”đang tồn tại và càng có
xuhướngbộc lộ rõ rànghơn, ông
có nghĩ như vậy?
+Hiện nay cái gì đưa ra người
ta cũng phản biện, cái gì người ta
cũng nghi ngờ. Tử tế tốt đẹp hay
hocũngnghi ngờ.Họmuốn thông
qua câu chuyệnnghi ngờđể kiểm
tra, nghi ngờđể chất vấnvà rồi có
niềm tin, sự xác tín. Trong những
trường hợp nào đấy đúng là phản
biện, nghi ngờ là cần thiết nhưng
bâygiờcónhữngnghingờvô lối
vàđiềuđóphảnánhsựmấtniềm
tinsâusắc
.Thực tế làcóviệcphản
biện tràn lan, bất cứcáigìngười ta
cũngkhông tin.
Trànngậpchủnghĩa
bi quan
.Với thực tếnhư trênsẽdẫnđến
những hậuquảgì cho xã hội?
+Xãhội sẽ trànngập chủnghĩa
biquan, thiếu lòng tin lẫnnhau làm
choxãhội củachúng tangàycàng
giảm thiểu đi các giá trị nhân văn
vàđiềuđó liênquanđếnhệgiá trị
xãhội.Nói tưởngxanhưng tội ác,
thiếu trung thựcđềucóbàconvới
nhau, đỉnh điểm là tội ác còn
giả
dối, thiếu trung thực, chủnghĩa
thành tích, cốđấm ăn xôi, đó là
một hệ thống phản giá trị vận
độngnếunói theo giá trị học
.
. Ông có thể phân tích rõ hơn
sự liên quan giữa việc mất niềm
tin với tội ác?
+ Mặc dù khi nhìn vào chân
dung, lý lịch của những kẻ thủ
ác chúng ta thấy nó không học
hành, không thế này, thế kia
nhưng chắc chắn nó liên quan
đến nhau nếu chúng ta xem xét
vềmặt sơđồvề bìnhdiệnxã hội.
Mất niềm tinkhôngbiết đi đâuvề
đâu, không có điểm tựa, không
có nâng giấc, không có chỗ để
học hỏi nên đành phải tựa vào
chính nó mà chính nó lại thiếu
kỹ năng, thiếu học hành, thiếu
bài bản, bản thân con người ấy
không những không toàn bích,
khônghoàn thiệnmàcònđầy lệch
lạc và nó chỉ biết tin vào nó thì
sẽ đưa ra các hành xử lệch lạc.
Câu chuyện “bà con” giữa mất
niềm tin với phạm sai lầm và tội
ác hoàn toàn cókhả năngxảy ra.
. Vậy tác động của việc mất
niềm tin đó đối với những công
dân bình thường trong xã hội thì
sao, thưaông?
+Conngườingàycàngcónhiều
áp lực, áp lực cuộc sống, áp lực
vị kỷ để tăng trưởng, để cải thiện
chất lượng cuộc sống một cách
ngày càng lớnhơn. Họphải xoay
trở để tự đối phó.Mất niềm tin ở
hệ thốnggiáodục thì tìm cáchđể
cho conđi duhọc,mất niềm tinở
y tế thì đưa con đi tiêm chủng ở
nước ngoài...
Cầnđiềuchỉnh
sựphảnbiện
.Tuynhiên,nhìnởmộtkhíacạnh
khácsựphảnbiệnđócũngcónhững
điểm tích cực chứ?
+Rõràngviệcphảnbiệnđócũng
làcáchđểngười ta thểhiện rằnghọ
khôngchấpnhậngiá trị ảo, cái giả
dối.Thếnàođi chăngnữacũng tạo
áp lực chonhữngngười phải chịu
PGS-TS
TRỊNHHÒABÌNH
:Câuchuyện“bàcon”
giữamấtniềm tinvớiphạmsai lầmvà tội ác
hoàn toàncókhảnăngxảy ra.
Nhữngvụnổicộm
-Vàonăm2013, cộngđồngmạngxônxaoquanhmộtbài viếtvề
xe
hủtiếunấunước lèobằngchuộtcống
tạiTP.HCM,đăng tải
trênmột trangweb. Rấtnhiềubình luậncủangườidùngvề thông
tinnàyhướng tới việcphêphánhànhvi kinhdoanh thiếuđạođức
củangườibánhàng.Tuynhiên, ngaysauđóquanhiềukênhkiểm
chứngđãchokếtquả thông tinkể trênkhôngxác thực.
-Vào tháng9-2015, hìnhảnh
mộtembétrầntruồng, cổbịbuộc
mộtsợidây
vàcúi xuốngăn thứcăn trongbátdànhchochóđược
Đ.Dđăng tải vớidòngchú thích:“NgheđâuvợchồngnàyởThái
Nguyên, thíchcon traimà lỡsinhcongáinênhànhhạconbénhư
thế”.Chỉ sau ítphút,bứcảnhnàyđãgây tranhcãigaygắt trên
mạngxãhội vàđượccácbàmẹ, nhất lànhữngbàmẹcócongái
sôi sục tứcgiận.
Tuynhiên, theoxácminh, nhữngbứcảnhnàyhoàn toànkhông
phải xảy raởTháiNguyênmà làchuyệnxảy raởPhilippinesvào
hồi tháng5-2015vàgâybão trongdư luận thếgiới.Nhữngbức
ảnhkinhkhủngnàyxuấthiệnởFacebookbằng tài khoảncủa
AyraDelaCruzFrancisco, trongđóngườimẹcủaembégọi con là
“thúcưngmới của tôi”.Theobàmẹnày,đứacon làm theo tấtcả
nhữnggìđượcyêucầukhiếncô rấtbuồncười. Không lâusaukhi
ảnhđượcchiasẻ trênmạng, giới chứcPhilippinesvàocuộcvà lần
radanh tínhcủachủnhâncácbứcảnh. Bàmẹsốngở tỉnhBataan,
phíaTâyPhilippinesbịbắt sauđó.
-Cuối tháng11, trênmạngxãhội lan truyềnhìnhảnhmột
học
sinhmiềnnúiđọcsáchngượcđược
chụp lại từmộtphóngsự
phát trênĐàiTruyềnhìnhViệtNam.Nhiềungườiđãbày tỏ tháiđộ
phảnứngkịch liệtcho rằngđây làhànhđộngdàndựng, lừabịp
khángiả.Đơnvị sảnxuấtchương trìnhngaysauđócũngđã lên
tiếngnhận tráchnhiệmvàkhẳngđịnhcuốnsáchbịdánngược
bìa.Giải thíchnàykhôngđượccôngchúngchấpnhận.Tuynhiên,
xemkỹ toànbộphóngsựkể trêncó thể thấybìacuốnsáchđãbị
dánngượchoàn toàn.
HỒVIẾTTHỊNH
thựchiện
P
GS-TSTrịnhHòaBình
nhậnxét: “Nhữngphản
biệncủadưluậnliênquan
đến việc xử phạt công
dân nói xấu lãnh đạo
trênFacebookxảy ra ởAnGiang
chẳng hạn, những phản biện như
thế là cần thiết”.
Chỉ tin vàochínhmình
.
Phóng viên:
Thời gian gần
đây có nhiều hiện tượng xã hội
mà ngay khi xảy ra dư luận đều
tập trung phê phán khi chưa tìm
hiểucănnguyên, ví dụnhưnhững
phát ngôn của các vị quan chức,
lý do gì dẫn đến thực tế trên,
thưa ông?
+ PGS-TS
Trịnh Hòa Bình
:
Điều này liên quan đến niềm tin
xã hội. Trong xã hội hiện đại lợi
ích từ nhiều phía đang xua đẩy
mọi người khiến mọi người chỉ
cònbiết tinvàochínhmìnhvàkhi
chỉ biết tinvào chínhmình thì họ
sẽ có xu hướng nghi ngờ những
cái xung quanh. Từ đó nó nảy
sinh ra các hành vi tự xử. Ví dụ
như việc người trộm chó bị đánh
chết, thậm chí người không trộm
cũng bị hành hung. Việc họ hành
xử như thế chưa nói đến vấn đề
bản năng tính cáchmà ởmột góc
độ khác, họ mất niềm tin ở khả
năngkhốngchế, loại trừcủapháp
luật, của các cơ quan chức năng
đối với loại tội phạm này.
. Việc mất niềm tin đó còn có
nguyên nhân từđâu nữa không?
+Rất nhiều, cụ thể như từ giáo
dục.
Ởnước tađang thịnhhành
kiểu giáo dục nêu gương
. Khi
có những người ngồi ở vị trí cần
phải nêugươngnhưng lại cóhành
vi lệch lạc thì khiến người muốn
học theocảm thấybị lung layniềm
tinởchínhnhững“tượngđài”nêu
gươngấy.Cóngườihỏi tại saobây
giờngười taăncắpnhiều thế, trộm
cướp nhiều thế… nó có liên quan
với điều tôi đã nói ở trên.
. Cụ thể liên quan như thế nào,
thưa ông?
+ Liên quan vì giá trị thực và
giá trị ảođảo lộn.Cómộthìnhảnh
miêu tả rất rõchuyệnnày.Một con
cọpbêcon trâuđi qua sân thìmọi
người trầm trồ ngưỡngmộ, trông
rấthoành trángnhưnghaiconchuột
nhắt mà tổ chức ăn trộm, bêmột
quả trứngđi thì bị xỉaxói lànham
hiểm, xảoquyệt.Theonhữngcon
số được công bố thì số lượng tội
phạm tham nhũng bị xử trí một
