CHỦNHẬT 21-2-2016
5
HỒSƠ TƯ LIỆU
Phải chăngnhữngvị tổng thống
hainhiệmkỳnhưObama - tổng
thống“vịtquè”sẽkhôngcòn
quyền lực?
THIÊNBÌNH
C
uối năm2014, saukết
quảbầucửgiữakỳgây
bất lợi cho đảngDân
chủ của Tổng thống
MỹBarackObama, tờ
Washington Post
dẫn bài xã luận
của GS luật Steven G. Calabresi
thuộcĐHNorthwestern (Mỹ)nhận
định rằng Tổng thốngObama đã
chính thức trở thànhmột “convịt
què” (lame duck) - thuật ngữmà
ngườiMỹdùngđểvívonnhữngvị
tổng thống không thể tái ứng cử,
lại đối diện với nhiều khó khăn
như ông Obama: Thượng viện,
Hạ viện lẫn các văn phòng thống
đốc bangđềunằm trong tayđảng
Cộng hòa. Thậm chí ngay cả tại
Tòa ánTối caoMỹ, suy cho cùng
thì năm trong số chín thẩm phán
cũngdođảngCộnghòabổnhiệm.
Những tổng thống
“vịtquè” củaMỹ
Lýdođầu tiênkhiếnnhiềungười
tinObamamất hết quyền lựcđó là
ông rơi vào tình thế sẽ khó có thể
hoàn thành những công việc dở
dang.Nhìn lại lịch sửnướcMỹ sẽ
thấy suyđoánnày làhoàn toàn sai
lầm.Giai đoạn từThếchiến thứ II
đếnnay,nướcMỹsảnsinh ranhiều
vị tổng thống làm được không ít
việc quan trọng cho xứ sở cờ hoa
nhưFranklinD.Roosevelt,Ronald
Reagan vàGeorgeW. Bush.
Ngườitacònnhớđếnvịtổngthống
mắc căn bệnh bại liệt Roosevelt,
dùphải vật lộnvới vô sốkhókhăn
trong nhiệm kỳ thứ hai vì đảng
Dân chủ của ông thua đậmnhưng
đã trở thành tổng thống duy nhất
trong lịch sửnướcMỹđắc cửđến
bốn lần, dẫndắt “chúSam” giành
chiến thắng trongThếchiến IIdẫu
ông“nhắmmắtxuôi tay” trướckhi
trận chiến chính thứckết thúcvào
năm tháng sau đó.
Hay gần hơn là Tổng thống
Reagan, “nổi tiếng” về vụ bê bối
Iran-Contra chấn động nướcMỹ
(cácquan chứcMỹbímật bánvũ
khí cho Iran, một phần tiền được
chuyển sang Nicaragua để giúp
các tay súngContra chống chính
quyền cánh tả Sandinista). Tuy
nhiên, ngay trong nhiệm kỳ hai
đầy sónggióvà tranhcãi,Reagan
vẫnhoàn thànhxuất sắccuộcđàm
phánquan trọngvới nhà lãnhđạo
LiênXôMikhail Gorbachev, sau
đó trao lại trách nhiệm này cho
Phó Tổng thống George H.W.
Bush năm 1988. Đó là nỗ lực lớn
vàmột bướcchuyển tiếphoànhảo
để Mỹ giành chiến thắng trong
Chiến tranh lạnh.
Sứcảnhhưởng trên
bànngoại giao
Cũngnhưnhữngbậc tiềnbối, tại
thời điểm năm 2014, nhiều người
lạcquannhất cũngphải thừanhận
rằngTổng thốngObama lâm vào
thế “vịt què”, nướcMỹ bước vào
một giai đoạnmà tổng thống chỉ
còn làbiểu tượng, nhườngchỗcho
sựchiphốiđángkểcủa“nhữngchú
voi”(biệtdanhcủađảngCộnghòa).
NhưngStevenG.Calabresi khẳng
năm 2016 mà ông Obama đã rất
khónhọcđạt được.Trongđóphải
kểđếnviệcMỹvới vai trò lànước
dẫn đầu đã tiến hành đàm phán
thành công (tháng 10-2015) và
ký kết chính thức (tháng 2-2016)
Hiệp định Đối tác xuyên Thái
Bình Dương (TPP), khẳng định
chính sách tái cânbằngmà nhiều
người chỉ trích làyếuđuối củaông
từ nhiệm kỳ một. Nhưmột cách
bồi thêm thànhcôngcủaTPP, khả
năngkết nối vớiCộngđồngKinh
tếASEAN (AEC)với600 triệudân
đầy tiềm năng và khẳng định sức
thuyết phục của “tái cân bằng” ở
châuÁ,Tổng thốngObama tổchức
HộinghịThượngđỉnhMỹ-ASEAN
lần đầu tiên trong lịch sử tạiMỹ.
Vàquyền lựctrongnước
Nhiềuýkiếnchorằngnhững tổng
thống trongnhiệmkỳ thứhai như
Obamadườngnhưbị đặcbiệt hạn
chế trong các vấn đề đối nội khi
phảiđốimặtvớipheđối lậpchiếm
đa số trongQuốc hội. Tuy nhiên,
quan điểm này chỉ đúngmột vế -
“những chú voi” đang nắmQuốc
hội.Năm2014,StevenG.Calabresi
khẳngđịnhObama sẽ tìm cáchđể
TPPđược thôngquabởimột quốc
hội do đảng Cộng hòa kiểm soát,
điều sẽ kích thích nền kinh tế và
giúp củng cố các đồngminh châu
Á củaMỹ.
Điều này đã được chứngminh
bằngnhiềusựkiệnquan trọng trong
năm2015-2016:QuốchộiMỹ sau
nhiềungày tháng tranh luận căng
thẳng đã thông qua “Quyền Xúc
tiếnThươngmại” (viết tắt làTPA),
mở đường choObama đàm phán
thành công và ký kết TPP. Người
ta sẽ còn nhắc nhiều đến cái tên
ObamakhinóivềTPP,bởingaycả
HillaryClinton,một trongnhững
người đang trên đường đua vào
Nhà Trắng, cũng lên tiếng phản
đối TPPbất chấp bà từng ủng hộ
hiệp định này khi còn là ngoại
trưởng. Một cách đơn độc, chậm
rãi nhưng chắc chắn, Obama đã
hoàn thành đàm phán “hiệp định
thế kỷ”TPP.
NgaysaukhiTPA-TốicaoPháp
việnMỹbảovệ thànhcôngĐạo luật
Chămsócsứckhỏehợp túi tiền,cải
cáchbảohiểmsứckhỏe, cải cáchy
tế (Obamacare), vốnđãbị pheđối
lập phản đối kịch liệt trong suốt
nhiều năm liền. Theo trang thông
tincủachương trìnhObamaCare,
có hơn 105 triệu người được tiếp
cậnvới cácdịchvụy tếhoàn toàn
miễn phí. Một ngày sau đó, Tối
caoPháp việnMỹ lại tiếp tục bảo
vệ thànhcôngquyềnkết hônđồng
giới, bảo vệ quyền bình đẳng về
hôn nhân mà những người đồng
giới mong ước từ rất lâu, thách
thức những giá trị bảo thủ lâu đời
tại nướcMỹ.
Gầnnhất,Obamara lệnh thắtchặt
về súng đạnmà không thông qua
Quốchội, đồng thờihối thúccử tri
Mỹngưngủnghộcácứngviênủng
hộ nới lỏng các luật về súng đạn.
Giọtnướcmắt củaObamakhinhớ
về nạnnhân - từ embé đến cụgià
củacácvụxảsúng thuhútánhnhìn
đồngcảmvàxúcđộngcủađôngđảo
người dân trong lòngnướcMỹvà
toàn thế giới.
Quyền lực
củatổng
thống
“vịtquè”
Obama
Nhiều người cho rằng tổng thốngMỹ cuối
nhiệm kỳ đã không còn quyền lực nhưng đó
chỉ là những suy đoán cảm tính sai lầm.
TạisaodânMỹsẽnhớObama?
Trongkhi cuộcchạyđuavàoNhàTrắngđangvàochặngcuối, trang
NewYorkTimes
dẫnbàiviếtcủaDavidBrooksvềObamađầyxúc
động:“TôinhớObama”.DavidBrooks thẳng thắn thừanhận“Tôi
khôngđồngývới rấtnhiềuquyếtđịnhcủaObama”và“thấtvọng
ởmộtsốkhíacạnh trongnhiệmkỳ tổng thốngcủaObama”.Tuy
nhiên, rấtnhiềuđiểm tốtmàObama thểhiệndườngnhưmấtdần
trong lòngnướcMỹ.
Trướcnhấtvàquantrọngnhấtchính làsự
liêmchính
.Dườngnhưkhôngcónhữngvụbêbốinhưvụ Iran-
Contra (thờiTổng thốngMỹRonaldReagan)haynghián tìnháikiểu
Lewinsky (thời cựuTổng thốngBillClinton)dưới thờiObama.
Thứ
haichính làtínhnhânvăn, lòngnhânái
.Trongkhi tỉphúDonald
Trump tỏ rachốngđốingườiHồigiáo thìTổng thốngBarackObama
đến thămmộtnhà thờHồigiáo.Obamaxoadịuhọvàcóbàiphát
biểu tuyệtvờivềvị trí củangườiHồigiáo trong lòngnướcMỹ.
Thứ
ba làcáchđưaraquyếtđịnhmộtcáchhợp lý
.Những lời cốvấn
từ thuộccấp luônđượcObamacânnhắc rấtkỹ trướckhiquyết
địnhdùnghaybỏ.Đươngkim tổng thốngcốgắngpháthuy tốiđa
giá trị củabản thânngaycảkhi rơivàonhững tình thếbịhạnchế
quyền lực.
Thứtư,Obama làngườichịuđượcáp lựctuyệtvời
.
Ôngbình tĩnhdẫndắtnướcMỹquanhiềucơnkhủnghoảng,đặc
biệt làđợtkhủnghoảng tài chính.
Cuốicùng làsự lạcquan
.Những
ứngviên tổng thốngnhưSanders,Trump,CruzhayBenCarson luôn
cốchứngminhchocử tri thấy rằng“nướcMỹđangđứng trướcbờ
vựcsụpđổ”,dù rằngnhữngkhókhănMỹđangđốidiệncũngbình
thườngnhưbấtkỳmộtquốcgianàokhác.NgườidânMỹsẽđưa ra
lựachọnkhônngoanhơnnếuhọđượckhích lệbằnghyvọng, cơ
hộinhưObamađãvàđang làmchứkhôngphảibịdọabằngnỗi sợ
hãi,hoàinghi,hận thùvà tuyệtvọngnhưnhữngứngviênđang trên
đườngđuavàoNhàTrắng.Obamakhôngphải làmộtngườihoàn
hảobởiôngấy thường lạnh lùng, khépkín, cókhi còn thiếukhôn
ngoan.Tuynhiên,
khisựxấuxađangngàycàng lantràntrênthế
giới,Obamachothấysự liêmchính,nhânvăn,ứngxửtửtếvà
taonhãmàbấtkỳngườidânMỹnàocũngkỳvọngvàovị tổng
thốngkếnhiệm
.Obamachưabaogiờ trực tiếpphủnhậnmình
khôngphải tổng thống“vịtquè”nhưngnhữnggìông làmcho thấy
bản thânôngcũngkhôngcầnbận tâm thêmvềcáibiệtngữchưa
baogiờ thuộcvềông.
địnhObamakhôngmất hết quyền
lực,bấtchấpJohnFeffer,Giámđốc
tạp chí
Foreign Policy in Focus
,
nhận định khó có thể tin sau cuộc
bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2014
Obama có thể đạt được thêm bất
kỳ thành công nào trong hai năm
còn lại của nhiệm kỳ.
Từ cuối năm 2014, bất chấp
những khó khăn nội tại, Obama
lập rakhông ít cúhích lịch sử trên
bàn ngoại giao. Trong đó phải kể
đến sựcải thiệnmạnhmẽquanhệ
giữaMỹvới cácquốcgia“cựu thù
địch” theo thểchếxãhộichủnghĩa.
Điển hình như nối lại ngoại giao
vớiCubasau“50nămbế tắc”, thắt
chặt quan hệ với Việt Nam bằng
chuyến thăm lịch sử củaTổngBí
thư Nguyễn Phú Trọng đến Mỹ
(2015) và Obama sẽ thămViệt
Nam (2016);đàmphán thànhcông
một thỏa thuậnquốc tếvềchương
trìnhhạt nhân Iranvốnbế tắc suốt
nhiều năm.
Đó là chưakểđếnnhững thành
côngchớmnởcuốinăm2015, đầu
ÔngObamakhích lệngườiMỹđưara lựachọnkhônngoanbằnghyvọng,cơ
hộichứkhôngphảibịdọabằngnỗisợhãi,hoàinghi,hậnthùvàtuyệtvọng.
Ảnh:TĐAS
