CHỦNHẬT 27-3-2016
5
HỒSƠ TƯ LIỆU
Nhữngngày lễ lớn, nămquả
chuôngđượckéocùng lúc,
âm thanhvangdội cảmộtgóc
ChợLớn.
PHẠMTRƯỜNGGIANG
G
iai đoạn cuối thế kỷ
19, cộngđồngngười
Hoa ở khu vực Chợ
Lớn đã phát triển rất
mạnh,họcóhộiquán
riêng, bệnh viện riêng như BV
PhúcKiến, BVTriềuChâu, nghĩa
địa riêng… Ở vùng này, ngoài
nhà thờChaTam dành cho người
Hoacòncómột ngôi nhà thờkhác
dànhchongườiViệt.Đó lànhà thờ
TổngLãnhThiên thầnMicae.Năm
1919, chaGioanBaotixitaHuỳnh
TịnhHướngvề làm cha sở tại nhà
thờMicae. Sau50nămxâydựng,
nhà thờ đã xuống cấp và hư hỏng
rất nhiều,mặt khác lúc này lượng
giáodânngườiViệt trongkhuvực
ChợLớnđã tăngnhanh.ChaHướng
quyết định xâymột ngôi nhà thờ
mới to lớn hơnởmột vị trí khác.
Nhà thờxây trên
“cánhđồngmả”
Lô đất dự địnhmua nằm trong
khuvựcnghĩađịa củangườiHoa,
mà người Pháp gọi là Plaine Des
TombeauxSaigon (cánh đồngmả
SàiGòn).ChaHướngmuakhuđất
nàycó thểvì địa thếđẹpnhưngcó
lẽ lýdo lớnnhất là giá rẻ vì là đất
nghĩađịavà lúcđócácgiáoxứvốn
không có nhiều tiền.
Saunàykhinghĩađịađượcgiảitỏa,
toànbộkhuđất phủmàuxanhcủa
côngviênvànhữnghàngcâyxanh
tuyệt đẹp, ba con đường Nguyễn
Tri Phương,NgôGiaTự,Nguyễn
ChíThanhđanchéonhauvâyxung
quanh nhưmột hoa thị sáu cánh,
chonênngườidânquenmiệnggọi
đây lànhà thờNgãSáu, dù têngốc
là nhà thờThánh Jeanne d’Arc.
KiếntrúcsưNguyễnMinhHoàng,
chobiết:“QuyhoạchchâuÂu trước
thờihiệnđại,giáođườngkhôngcó
ranhgiới táchbạchbằng ràodậucụ
thể,màchỉhìnhdungđượcnónằm
giữanhữngconđườngbaoquanh.
Cácvùngnông thônchâuÂu,vídụ
nướcPháp,giáođường là trung tâm
củakhuvực, tọa lạcgiữađườngvà
quảng trường, khônghàng ràohay
vật thể khác phân định ranh giới.
Cáchàngquán, công trìnhdịchvụ
công cộng, công trình giải trí bao
quanh, rồi thì xa hơnmới là nhà
của cư dân địa phương”.
trênnhững tư liệuvề cuộc đời của
cha. Sau khi mất, thi hài của cha
Hướng không đặt tại nhà thờCha
Tamhaynhà thờNgãSáumàđặtở
nhà thờChíHòavàhiệngiờđãcải
táng, đặt tại nhà nguyện thuộcĐại
chủngviện thánhGiuse trênđường
TônĐứcThắng, quận1.
Nhà thờNgãSáucó thápchuông
lớnngaychínhgiữa,haibênhai tháp
nhỏbên trong trốngkhông,có lẽchỉ
nhằmmụcđích trang tríphụ trợcho
tháp chính, cả ba tháp đều cómái
ngói nhọn sơnmàu xanh chĩa lên
trời theo hìnhmũi tên. Chân tháp
nơi cửa chính vào được ốp đá đen
vớinhữnggờrăngcưa lớnởgóc tạo
cảm giác rất mạnhmẽ.Mặt chính
cânbằnggiữaphươngvị thẳngđứng
của cột và cửa sổ cao là lam thông
gióphươngvịngang.Haibênhông
cócáccửasổvòmvà lamgió tạosự
thông thoáng, điềunàycho thấysự
nghiêncứuảnhhưởngcủakhí hậu
nhiệt đới tới công trình.
Phầncuối cung thánhnhô ra tạo
hìnhkiến trúcchữ thậpnhìn từ trên
cao. Bên trong cómột tầng lửng
chạy thành hình chữ U dọc theo
giáođường,nơiđâyngàyxưadành
chocađoànvàgiáodânkhi lễquá
đông, ngày nay chỉ dùng làm nơi
đặt hài cốt vàcất giữbànghếhoặc
các đèn lồng dịp lễ.
Nhà thờcónămquảchuông,được
đúcnăm1930, tức làđược lắp lên
saukhikhánh thànhnăm1928.Mỗi
quả chuông đều có tên khác nhau
nhưPaulVận, I.B. Phòng…Có lẽ
là được đặt theo tên các linhmục
đươngnhiệmhoặc người đã đóng
góp tiền làm chuông.
Mộtsố tư liệucũghi rằngnhà thờ
được thiếtkế theonghệ thuậtGothic
nhưngKTSNguyễnMinhHoàngcho
rằngnhà thờ làkiến trúcRomanvì
căncứvàocáccửavàmáivòm, hai
nửabánkínhvòmcongbằng1/2kích
thướcgiữahai cột tạo ravòm cong
đều, trongkhi thứcGothicbánkính
hai nửavòng tròn lớnhơn1/2bước
cột;lúcđósẽtạorachópnhọn,không
tròn.TheoKTSHoàng,“trêntrầncác
đườngkẻ chỉ có tính cách trang trí,
khônggiống thực tếcủakết cấu”.
Có lẽviệc tạocácđườngchỉđan
nhau khiến người ta nhìn có cảm
giác vòm nhọn và nhầm lẫn với
nghệ thuậtGothic?
Bí ẩn việckhôngcó
tượng thánhbổnmạng
trongnhà thờ
KhôngcónhiềunhàthờởSàiGòn
có thánhbổnmạng là thánhnữ.Giáo
hội Công giáo có khá nhiều thánh
nữ nhưng việc cha Hướng chọn
thánhJeanned’Arc (ngườiViệtgọi
là thánhGiăng-Đa) làm thánhbổn
mạngnhà thờcó lẽcũngkhôngkhó
hiểu, vì Jeanne d’Arc là nữ thánh
anhhùngngười Pháp, bà lãnhđạo
quân Pháp chống lại sự xâm lược
của người Anh trong cuộc chiến
100 năm giữa hai nước, bà bị bắt
vàhỏa thiêuvìbịkết tộidịgiáokhi
mới 19 tuổi. 24 năm sau khi mất,
bàđượcGiáohoàng tuyênvô tộivà
đếnnăm1920đượcGiáohộiphong
thánh, tức là chỉ hai năm trướckhi
khởi côngxâydựngnhà thờ.Cũng
cóngười cho rằngviệcchaHướng
chọn thánh Jeanned’Arccó thểẩn
ýbên trongvìViệtNam lúcđócũng
đang bị người Pháp đô hộ. Hình
tượngnữ thánh Jeanned’Arccũng
là hình tượng bất khuất chống lại
ngoại bangxâm chiếm…
Năm1989,chasởGiuseBùiVăn
Nhomất, cha sởAntônHuỳnhThủ
Hơnvềkếnhiệm,charấtngạcnhiên
khithấynhàthờkhôngcótượngthánh
bổnmạngvàcàngngạcnhiênhơnkhi
pháthiệnrapho tượng thánhJeanne
d’Arckhibịhỏa thiêuđượccất trong
nhà kho. Dù đã dò hỏi nhưng vẫn
không rõ lýdo, chaHơnquyếtđịnh
mangphotượnglênđặtởcungthánh.
Dopho tượng trắnghếtnênchacho
sơnmàuđỏnơihình tượngngọn lửa
cháydưới chân thánh Jeanned’Arc
đểnhìn rõhơnvềkhoảnhkhắcanh
hùngcuối cùngcủabà.
Đếnnăm2005, linhmụcPhilippe
TrầnTấnBinhởTâyNinhđến thăm
nhà thờ Ngã Sáu và ngỏ ýmuốn
tặngmột pho tượng thánh Jeanne
d’Arc. Đây là một pho tượng rất
đẹp, mô tả Jeanne d’Arc mặc áo
giáp,một tay cầm cờ,một tay ôm
kiếm. ChaHơn đã quyết định đặt
pho tượng mới ở cung thánh và
đưapho tượngcũvềđặt tạinhàxứ.
Từ năm 1989 đến nay, nhà thờ
Ngã Sáu cũng nhiều lần được sửa
chữa, sơnmàu vàng rực thay cho
màu trắngcũ,mở lạimột sốcửa sổ
cũbịbít trướcđâyđểsángvà thoáng
hơn.Cung thánhđượcnâng lênxây
gạchmen,cònnềnnhàthờđượcthay
bằnggạchhoànghậu(loạigạchmen
màuvàng cóhọa tiết hoavănđẹp)
khá cứngđể tránhbịmàimònhay
trầyxướckhidịchchuyểnbànghế.
Được bao quanh bởi công viên
đẹpnhưngkèm theo làsựbấtando
cácđối tượng tệnạnxãhội thường
tụ tậpquanhcôngviênvàphónguế
vàogóckhuấtnhàthờ,cuốicùngnhà
thờphảidựngmộthàngrào thấpbao
xungquanhđểhạnchế.Đểchụpảnh
nhà thờ chođẹp, chúng tôi đãphải
mất rất nhiều thời gianđi lại vì quá
nhiều xe hơi lớn nhỏ đã xem nhà
thờ như điểm đậu xe tiện lợi, che
kínhếtcả lốiđi.Thỉnh thoảngcông
an đến phạt hay đuổi xe đi rồi sau
đómọi chuyện lại như cũ.
Có nhiều tranh cãi về màu sắc
ngôi nhà thờ. Người nói màu sơn
vàng đẹp hơn, có người cho rằng
màu trắngcũdễ thươnghơn…Dù
khác nhau vậy về một số chi tiết
nhưng người ta không thể không
thốngnhất vềđịa thế tuyệt đẹpmà
nhà thờNgã Sáu cóđược.
◄
NHÀ THỜCỔ SÀI GÒN - BÀI 4
Ngôi
nhàthờ
nằmtrên
“đấtvàng”
Nhà thờNgã Sáu như nằm trong cảmột
quần thể đường phố giao nhau vàmảng cây
xanh phủ dày vây quanh, khiến nơi đây trở
thành nhà thờ có địa thế đẹp nhất vùngChợ
Lớn-Sài Gòn. Nhưng ít ai biết trước kia vị trí
này là... đồngmả.
Kiến trúchaimái chênh lệchđộcao tạosự thông thoánghiệu
quảchokhônggian rấtđôngngườibên trong.Nếuđểý,dễnhận
ra trêncácmặt tường, chỗnào làm lam thônggióhoặchọa tiết
thông thoángđược thìngười thiếtkếđã tậndụng tấtcả.Những
đườngnétngangcủa lam thônggiócânbằngvới cácchi tiết“ốm
màcao”củacửasổvàcửađi.
KTS
NGUYỄNMINHHOÀNG
NhàthờNgãSáutrongkhuônviêncâyxanh.Ảnh:PTG
Toàncảnh lòngnhàthờnhìntừtầng lửng.Ảnh:PTG
Khôngbiếtvô tìnhhayhữuý theo
nguyên tắckiến trúcnói ở trênmà
sự không có ranh giới tách bạch
khiến nhà thờ Ngã Sáu như nằm
trong cảmột quần thể đường phố
giao nhau vàmảng cây xanh phủ
dày vây quanh khiến nơi đây trở
thành nhà thờ có địa thế đẹp nhất
vùngChợLớnvà làmột trongvài
nhà thờcóđịa thếđẹpnhấtSàiGòn.
Vị linhmục tựhọc
kiến trúc
ChaHuỳnhTịnhHướng làmột
người rấtđa tài.Chínhchacùngvới
nhàngônngữhọcHuỳnhTịnhCủa
vàmột sốhọcgiả, linhmụckhácđã
ra được tờ báoCông giáo đầu tiên
là
NamKỳĐịaphận
hồiđầu thếkỷ
trước.TrongđóchaHướngđóngvai
trò trịsự tờbáo(tư liệucủaPGS-TS
ĐỗQuangHưng,ViệnNghiêncứu
TôngiáoViệtNam).Ngoài ra, cha
Hướng còn tự học kiến trúc và tự
taychađã thiếtkếnhà thờChaTam
với nhiều ẩn chứa triết học Trung
HoabêntrongkiếntrúcTâyphương.
Mặcdùnhà thờNgãSáukhông lưu
lại thông tinvềkiến trúcsư thiếtkế
nhưngchúng tôi tinrằngngười thiết
kếnhà thờchính làchaHướngdựa
