CHỦNHẬT 3-7-2016
5
HỒSƠ TƯ LIỆU
PHẠMTRƯỜNGGIANG
L
a Dalat không phải là
chiếc xe hơi sản xuất
đầu tiên ở Việt Nam
mà đó là chiếc Chiến
Thắng tạimiềnBắcsản
xuất năm 1959.Vì nhiều lý do, xe
ChiếnThắngkhôngđược sảnxuất
hàng loạt.TrongkhiđóLaDalatdù
sinh sau đẻmuộn nhưng được sản
xuấtđại tràđã trở thànhmột thương
hiệuquen thuộc,không thểnàoquên
với người dânViệtNam.
Nhữngngười đammê
dòngxeLaDalat
“Năm 1980, gia đình tôi về quê
ởBếnTre, cha tôimượnđượcmột
chiếc xe “con bọ” (Wolkswagen)
để cả nhà đi. Lúc đó đường xấu
Mẫuquảngcáo
bánxeLaDalat
hồi xưa.
ThànhviênnhómLaDalatđithămcácxecũđược“trùmmền”cấttrongkho.
Ảnh:LÊCHÍTRUNG
Chiếcxecũvớinhữngngười láimới
Saunăm1975,phần lớnxeLaDalatđượcsungcông, nhiều
công ty,bệnhviện, lực lượngkiểm lâm…đãsửdụngdòngxe
này. Sốxe tưnhânsửdụngkhá ítnhưngđượcduy trìđềuđặn.
Thờigian10nămgầnđây, nhiềungườibắtđầuquan tâm, tìm
muavàsửachữa,độchếLaDalat.Những tay láigiàđãgắn
bóvới chiếcxe từ lúcnósinh ranhưbácHàHuyĐỉnhđã lớn
tuổi,phảinghỉ láinhưngLaDalat tiếp tục lănbánhvớinhững
chủnhânmới trẻhơn.Họđếnvới LaDalatvì tìnhyêuvớimột
thươnghiệuViệt từngmột thời vangdội.
ÔngTân“ÂuCơ”,mộtbậc lão làngvềxeLaDalat,đãcó thâm
niêngần40nămsửachữadòngxenày tạiTP.HCM, nhớ lại:
Nhữngnămsau1975, lúcđóphụ tùngcònnhiều, cácxeLa
Dalat thườngđượcsửachữa, thay thếnhanhchóngmỗi khi
gặpsựcố.Dầndần thiếuphụ tùng, cácxechỉ cònđượcsửa
chữa tạm thời,miễnđảmbảokhôngphảinằmđường.Ông
Tânnóinhiều lúccũngmuốnbỏnghềvì xecũcôngviệcvất
vả, nhưmộtxeô tôđờimới thaybộ thắngởbốnbánhôngchỉ
làm tronghaigiờ, cònxeLaDalatcókhimấtgầncảngày,mà
không thể tính tiềncaovới chủnhâncủanhữngchiếcxeđóvì
giá trị xekhôngcaonhưngôngvẫn làmvì kháchvẫncòn, vẫn
đến.Theo thờigian, cái tênCitroenViệtNamxưakiađãkhông
cònnhưngnhữngsảnphẩmLaDalatvẫncònđượcsửdụngvà
lănbánh trênkhắpnẻođườngViệtNam trongnhiềunămnữa.
Chỉ trongvòngnăm
năm,đếnnăm1975
đãcó5.000chiếcLa
Dalatvớibốnchủng
loạikhácnhauxuất
xưởng,mộtconsốkỷ
lụcthờibấygiờ.
NHỮNG THƯƠNGHIỆU VIỆT
MỘT THỜI VANGBÓNG - BÀI 4
Khôngthể
quênmột
thương
hiệu
“xế”Việt
Hơn40 năm sau khi chiếc LaDalat ra
đời, nền công nghiệp ô tô ở Việt Nam chỉ
dừng ởmức lắp ráp và cũng không sản
xuất nổi con ốc vít. Điều đó khiến người ta
không khỏi tiếc nuối một nền công nghiệp
xe hơi Việt Nam đáng lẽ phải vượt trội
các nước trong khu vực.
khủng khiếp, con bọ túc tắc trên
đườngbịmột chiếc xe vùquamặt,
cho xe chúng tôi “ngửi khói”. Bác
tài không thể nào vượt chiếc xe đó
được do đường xấu, ổ gà. Tôi còn
nhớ rõkhi nhìnvàogầmxe từphía
sau, hai bánh xe có gắn hai cục gù
cứnhúnnhảy liên tục nên chiếc xe
cứbăngbăng lướt trênđườngxấuvề
phía trướcnhưkhông.Vềnhà, ông
tôi nói: Đó là xeLaDalat củaViệt
Namđócon.Hìnhảnhchiếcxenhỏ,
nhẹ linhđộng lướt trênconđườngổ
gà inmãi trong tâm trí tôi khiến tôi
dâng lênmột nỗi tựhào, hãnhdiện
vềxeViệtNam.Khi lớn lêncóđiều
kiện, tôi “thửa” ngaymột chiếcLa
Dalatvàgắnbóvớinóđếngiờ”-anh
LêChíTrung, biệt danh9Hoi,một
người chơi xeLaDalat hiện sốngở
TPMỹTho,kể lạimối lươngduyên
với chiếcxe.
Cónhữngngườimêxeđếnkhótin,
nhưôngBaHòaởHócMôn, ngày
xưa ông thi đỗ tú tài, phần thưởng
chamẹdànhchoông làchiếcxeLa
Dalat.Saunàyôngkhôngcóđiềukiện
chạynữanhưngôngvẫnkhôngbán
chiếcxephần thưởngkỷniệmđódù
được trả tới cả trăm triệu đồngmà
cất trongnhà,kêxe lêncaonhưmột
bảovật.Thậmchí sau40nămchiếc
xecủaôngvẫncòngiữnguyênbộvỏ
Michelinnguyên thủyđãbị phồng.
Dùđã hưhỏngvà biếnmất khỏi
thị trườngkhánhiều,vẫncònmộtsố
lượngLaDalatđangđượcsửdụng.
HộingườichơiLaDalatởkhắpcác
tỉnh, thành vẫn thỉnh thoảng giao
lưu, lăn bánh để chia sẻ niềm đam
mêvới dòngxenày.Họchia sẻcác
kinhnghiệmsửachữa,khắcphụcsự
cốđểvậnhànhxe tốt hơn…
Cơhội đếntừnguycơ
Nhìn lại bối cảnh ra đời của La
Dalatcó thể thấy thị trườngô tôcủa
miền Nam trước năm 1954 phần
nhiều là xe Pháp, người dân cũng
đãquenvới cácnhãnhiệuCitroen,
Peugoet… Sau năm 1954, các
hãngxeMỹnhưLincoln,Cadillac,
Chevrolet,Oldsmobile, Plymouth,
Ford, Dodge với động cơ mạnh,
to khỏe ồ ạt đổ vào, dòng xe sang
trọng doMỹ và Đức thống trị và
đếnnhữngnăm1960, đến lượt các
hãngxeNhậtnhưToyota,Daihatsu,
Mazda,Mitsubishi,Nissan…đổbộ
vàochiếmphânkhúcxehạng trung.
Lúc nàyxePháp trởnên lépvế và
có nguy cơ bật bãi khỏi thị trường
NamViệt Nam. Để cứu vãn tình
hình, hãngCitroen dự định đưa ra
một loại xe gọnnhẹ, rẻ tiền, ít hao
nhiên liệu để cạnh tranh với xe
Nhật, với châm ngôn FAF (Facile
À Fabriquer, Facile À Financer =
dễ sảnxuất, dễ trả tiền).
CitroenViệtNam lúcnàyđổi tên
làCông tyXehơiSàiGònđãbắt tay
vàonghiêncứumẫuxemớidựa trên
khuônmẫucủahaichiếcMéharivà
Babybrousse. Họ tạo ramột chiếc
xemớigọi làLaDalat,một thương
hiệuViệt thuần túy, chỉ sảnxuất và
bán tại thị trườngViệtNam.
Chiếcxeđược thựchiệndựa trên
nguyên tắc:Cácbộphậnchínhyếu
nhưmáymóc,khungsườnđượcnhập
từ Pháp, còn thân xe, các trang bị
phụkiện…sẽdoViệtNamsảnxuất.
Phần thân xe được thiết kế khá
vuông vức, ít có các đường nét bo
tròndoNamViệtNamchưacómáy
dập théphạngnặngnênđưacác thiết
kế đó là hợp lývới điềukiệnNam
ViệtNamlúcđó.Rủimàmay,vìthời
gian đó người ta quá quen với các
kiểuxebo trònnên chiếcLaDalat
vuôngvức, tuy có thônhưng cũng
cóphầnđộcđáo, lạmắt.Thậm chí
với sự thành công củaLaDalat tại
ViệtNam,hãngmẹCitroenđãmang
bachiếcxevềPhápđểnghiêncứu
lấy ngoại hình của nó cải tiến làm
chiếcBabybrousse thếhệ thứhai.
Lýdoquyếnrũ
Chỉ trong vòng năm năm, đến
năm 1975 đã có 5.000 chiếc La
Dalatvớibốnchủng loạikhácnhau
xuất xưởng,một con sốkỷ lục thời
bấygiờ.Vì saoô tô, vốndòng sản
phẩm sang trọng,mắc tiềnvớimột
nhãn hiệu lạ hoắc lại là “đồ lô” có
thể hấp dẫn người Việt vốn “sùng
hàngngoại”nhưvậy?
Trước hết là giá cả, nhờ chính
sáchnộiđịahóamộtphầnđãkhiến
giá thành xe La Dalat giảm đáng
kể, cạnh tranhđượccảvớidòngxe
tầm trung rẻ tiền củaNhật. Các tài
liệu cũ cho thấyvàonăm1971, xe
Mazda1200cógiá1.450.000đồng,
Toyota 800 sedan 1.100.000 đồng
thìgiáLaDalatchỉvỏnvẹn650.000
đồng, giá cực tốt mà các hãng xe
Nhật khó lòng cạnh tranh lại.
LaDalatdựa trênmẫuxeMéhari,
màmẫuxenàycũngsửdụngtừđộng
cơcủadòngxenổi tiếng2CV.Đây
là dòng xe có rất nhiều ưu điểm,
thậm chí được coi là đi trước thời
đại, với thiết kế hai máy đối đỉnh
(flat twin),hệ thốngđánh lửakhông
cóbộchiađiện, hệ thốngdẫnđộng
cầu trước và quan trọngnhất là hệ
thống nhún treo độc lập bốn bánh
giúpxechạycựcêm trênđườngxấu.
Vớiđiềukiệnđườngsá rất tệnhưở
ViệtNam lúcđó,hệ thốngnhúnnày
quả thật làyếu tố thenchốtgiúpLa
Dalat vượtmặt nhiều loại xekhác.
Thứba, xe sửdụngđộng cơbốn
thì, vỏnvẹn602phânkhối, hộp số
gồm bốn số tay. Xe chỉ dài 3,5m,
rộng 1,53m, cao 1,54m và nặng
480-590kg tùy theokiểu.Vớidung
tíchxi lanhnhỏnhưvậy, xecựckỳ
tiếtkiệmnhiên liệu,chạy100kmchỉ
tiêu tốnhơn4 lítxăng.Nênnhớmột
chiếc xe hai bánhHonda 50 phân
khối thuộcdạng“yếuxìu”cũng tiêu
thụgần2 lítxăngchoquãngđường
tương tự thì có thể nói mức độ ăn
xăngcủaLaDalat làcựckỳhấpdẫn
người sửdụng.Tấtnhiên,máynhỏ
thì yếu, khuyết điểm củaLaDalat
là leo dốc chậm nhưng phần lớn
địahìnhmiềnNam cóđôngngười
dân sinh sống lúcđó làđồngbằng,
vùngTâyNguyênđồidốcngười ta
ít khi có nhu cầu đi lại nên khuyết
điểmnàyđượcxem làkhôngđáng
kểsovớiưuđiểm lợixăngmang lại.
Xecóphụ tùngdễ thay thế, nhất
làcác thiếtbịđượcnộiđịahóa luôn
sẵn có và giá cực rẻ.
Ban đầu tỉ lệ nội địa hóa chỉ
chiếm25%nhưng saunămnăm, tỉ
lệnàyđã lênđến40%. Sựgia tăng
tỉ lệ cũng như kết quả kinh doanh
thuận lợi làquãngchạyđàđểnhững
người lạcquan tin rằngchỉ saumột
thời gian nữa, Việt Nam lúc đó sẽ
từngbước tiến tới tựsảnxuấtđược
những thiếtbịmáymócquan trọng
vàgópphần tạodựngđượcnềncông
nghiệpxe hơi của riêngmình. Chỉ
tiếc là những biến động lịch sử đã
khiếnmất đimột thươnghiệuô tô
quen thuộc và giá trị.Nhưngnguy
hiểm nhất, một thời gian dài thiếu
vắngô tônội địa đã tạonên sựgia
tăng tính sính ngoại và phụ thuộc
vàosảnphẩmnướcngoàicủangười
tiêudùng.
◄
