CHỦNHẬT 10-9-2017
5
HỒSƠ TƯ LIỆU
Vị trí củachùaThiềnLâm
trênbảnđồHàmLongSơn
Chí.ẢnhdoôngNguyễn
ĐắcXuâncungcấp
PHẠMTRƯỜNGGIANG
N
gày5-8vừaqua,nhà
nghiêncứuNguyễnĐắc
Xuân đã chính thức
ramắt nhómnghiên
cứuĐanDương,bao
gồmcácnhànghiêncứuHồVĩnh,
guyễnĐìnhĐính,kiến trúcsưHồ
Viết Vinh, nhà báo Phạm Thanh
Tùng, ông Hồ Hữu Đồng... Tất
cả họ đều có chung niềm đammê
nghiên cứuvề triềuđạiTâySơnở
PhúXuân(Huế) trong tấtcảcácmặt
chính trị,quânsự,kinh tế,vănhóa,
xãhội...Nhómcònnghiêncứu, tìm
kiếm lăngmộvuaQuangTrungvới
têngọi cungđiệnĐanDương, vốn
lànơi sốngvà làmviệc lúcvuacòn
ngựởPhúXuân.
Sự việc này đánh dấu chặng
cuối cuộc đời của nhà nghiên cứu
NguyễnĐắcXuân,khiôngđãdành
ra hơn 30 năm cuối đời để đi tìm
cungđiệnĐanDươngvà lăngmộ
vuaQuangTrung.
Chỉ còn tìm ranơi
vuaQuangTrung
đượcmai táng trước
khi bị quật lên thôi
Năm2011, khiTPVinh tổ chức
hội thảokhoahọcvềPhượngHoàng
TrungĐô và những giả thuyết về
lăng mộ vua Quang Trung đặt ở
nơi này, ban tổ chức đã mời ông
Nguyễn Đắc Xuân tham gia hội
thảo với tư cáchmột nhà nghiên
cứuđãdànhnhiều thời gianđi tìm
lăngmộ vuaQuangTrung.
Vớiniềm tinsắtđávàohướngđi
củamình, ôngXuân đã đọc tham
luậnđồng thờigửi thưcho lãnhđạo
tỉnhNghệAnđểphảnbác tấtcảgiả
thuyếtchorằng lăngmộvuaQuang
Trung có thể có ởPhượngHoàng
Trung Đô. Sự phản biện của ông
Xuân dựa trên các lý lẽ như sau:
Vua Gia Long đã quật mồ vua
QuangTrungđể trả thùchochínđời
vuaNguyễn.Ngoài trả thù thì việc
quậtmồcũngnhằmđểdiệt tuyệt sự
trỗidậycủanhàTâySơn,nếusai thì
vôcùng taihạinênkhông thểnhầm
lẫn. NguyễnÁnh rất căm hận vua
QuangTrungnhưngkhichiếmđược
PhúXuân tháng 6-1801, không lo
trả thùngaymà chỉ lo lập lăngmộ
chochamình làNguyễnPhúcLuân
ở làngCưHóa.Mãi đến tháng 11
mới quật mồ, như vậy có thể năm
thángđóđiều trabiếtđíchxác lăng
mộvuaQuangTrungởđâuđểquật.
PhúXuân làđất củanhàNguyễn
nên luôn có người ở lại theo dõi
động tĩnh.NhưbàNgọcTuyên, là
cô ruột NguyễnÁnh dưới vỏ bọc
bàvãiVânDương,đã làmnộigián
choNguyễnÁnh để lấy thông tin
vàdụhàngnhiềunhân tài củaTây
Sơn...Nhữngngườinàycó thểbiết
đượcvuaQuangTrung tángởđâu
để báo choNguyễnÁnh.
Những tướng Tây Sơn ra hàng
NguyễnÁnh như tướng Lê Chất,
Đại tưmãNgôVăn Sở… sẽ phải
sự theodõi củabàvãiVânDương.
Dựa trênnhững lập luậnnày,ông
NguyễnĐắcXuâncho rằngkhông
thể tìm thi hài vua Quang Trung
đượcnữavì đãbị nhàNguyễn tiêu
hủyhết rồi.Ôngchỉ cònmụcđích
duynhất là tìm ra lăngmộnơi vua
QuangTrungđượcmai táng trước
khi bị quật lênmà thôi.
Tại sao lại ở lăng
ĐanDương?
ÔngNguyễnĐắc Xuân cho tôi
biết việc tìm ra địa danh này ban
đầu từnghiêncứucác thơvăn thời
TâySơn, dùkhi lênngôiGiaLong
đã cho tiêu hủy hết tất cả dấu tích
củanhàTâySơn, từđụcbỏcácbia
đáđếnđốt tấtcảsáchvở, tài liệu…,
một số rất ít vẫn còn sót lại được.
Đó làbài thơ
Cảmhoài
củaNgôThì
NhậmkhiđisứsangnhàThanhbáo
tang và xin cầu phong choQuang
Toản, cuốibàicócâu
“ĐanDương
cung điện nhật tam thu”
với dòng
chú thích:
“CungđiệnĐanDương
là sơn lăngphụng chứabảo y tiên
hoàng ta. Quan sơn xa cách lâu
ngày không được trông coi, trông
vờiviên lăngkhôngngănđược tấm
lòngmột ngày bằng ba thu”
. Ngô
ThìNhậm cũngnhiều lầnnhắc tới
Đan Dương lăng
(bài
Khâm vãn
Đan Dương lăng
), Đan lăng
(bài
Sócvọng thị tấunhạcTháiTổmiếu
cungký
), sơn lăng(bài
Tònggiábái
tảoĐan lăngcungký
)
…
Suyđoán
cho thấyQuangTrungsống tạicung
điệnĐanDương.Saukhimất, ông
đượcan tángngay tại đâynên lăng
ĐanDương(gọitắtlàĐanlăng)nằm
trongcungđiệnĐanDương,nằmở
vùngđồi núi (sơn lăng).
Năm 1799, hoàng hậu Lê Thị
NgọcHânquađời.Thể theonguyện
vọngcủabà, bàđượcan tángngay
bên cạnh mộ Quang Trung. Bài
văn tế bà doPhanHuy Íchviết có
câu:
“Nguyệncũhẳnnay lọn -vẹn,
bên Đan lăng quanh quất mạch
liên châu”
.
Thường với các bậc vua chúa,
cungđiệnvà lăng tẩmphảiởhainơi
cách xa nhau. Vậy tại sao lăngmộ
củavuaQuangTrung lại nằmngay
trongcungđiệnvuangự?ÔngXuân
cho rằngdoQuangTrung cónhiều
kẻ thù, QuangTrung trăng trối với
triều thần là:“Saukhi taquađời,chỉ
nênlàmlễtangmộtcáchsơsài,trong
vòngmột thángphải chôncất”, “để
tang ngắn ngày, ba tháng thôi mặc
áo tang”.Tinnhàvuabănghàđược
giữkín tuyệtđối,sợkẻ thùcó thể lợi
dụng lúc triềuđìnhđangbối rối tang
gia để tấn công. Do đó, có thể nhà
TâySơnđãquyết địnhmai táng thi
hài vuangay trongcungđiện luôn.
Cungđiện và lăng
ĐanDươngnằmởđâu?
Khi lên ngôi, Quang Toản còn
nhỏ (mới 10 tuổi) nên Bùi Đắc
Tuyên là cậu ruột được đề cử làm
thái sưđểcai quản triềuđình.Dựa
vào cácbài thơvăn củaPhanHuy
Ích, ôngNguyễnĐắcXuân rút ra
nhậnđịnh:LăngĐanDương, chùa
ThiềnLâmvànơiởcủaPhanHuy
Ích gần nhau nên bọn tiểu giám
giữ lăng Đan Dương thường đến
hầu rượuông.Hai thông tin“chùa
ThiềnLâmnằmởphíaNam sông
Hương” (của Phan Huy Ích) và
“QuangTrungchônởphíaNamsông
Hương” (của
ĐạiNam chínhbiên
liệt truyện
) cho thấy hai địa điểm
nàycùngnằmmộthướng.Cầnbiết
thêm làĐanLăng là lăngmàuđỏ,
theo ngũ hành thì màu đỏ thuộc
phươngNam,ĐanLăngnằmphía
Nam củaPhúXuân.
Dựa vào
Quốc sử quán triều
Nguyễn
vàcuốnsáchcủanhàbuôn
PhápPierrePoivre, ôngXuânxác
định cung điệnĐanDương chính
là phủDươngXuân, nằm trên gò
DươngXuâncủachúaNguyễnPhúc
Khoát. Sau khi đưa quân ra đánh
chiếmPhúXuân,vuaQuangTrung
không vào thànhmà lui về chiếm
phủDươngXuân, tubổ thànhcung
điệnĐanDương, sốngnhiềunăm
rồimất ở đây.
PhủDươngXuânhaycungđiện
ĐanDươngnayđã không còn, có
thểdoGiaLongđãchođốtpháhết
đểxóadấu tíchnơiởvànơichôncất
QuangTrungnhưngmanhmối để
tìm chính là qua chùaThiềnLâm.
ÔngNguyễnĐắcXuânnhớ lại:
Khi đến khảo sát, ông nhận thấy
xung quanh chùa Thiền Lâm có
nhiều bia, biển cũ bằng đá bị đục
phá,cácnhàsưđãđàodướisânchùa
tìm rahàngchụcphiếnđá tángcột
lớn,hàng trămviênđá lát lớn,hàng
ngànviêngạchvồ… là nhữngvật
liệuxâydựngkhôngphải của dân
thường.ÔngXuânđãsưu tậpđược
hơnchục loạiđákhácnhau, chứng
tỏphảicó tớihơn10công trình lớn
khác nhau tại đây…Dođó, rất có
thể chùa Thiền Lâm hiện nay đã
xâydựng trênmột phầncungĐan
Dươngbị chônvùi ngàyxưa.Đặc
biệt, ở khu vực cóbốn tấm đá lớn
dài 2,3m, rộng0,67m, dày7 cm,
những tấmđánàyđượcnghingờcó
thể là lớpquáchbọcngoàiquan tài
củaQuangTrung chăng?
◄
BÍ ẨNXUNGQUANH LĂNGMỘ
VUAQUANG TRUNG - BÀI 3
Mộvua
Quang
Trung
ở lăngĐan
Dương?
NhàHuế họcNguyễnĐắc Xuân là người
đã dành gần nửa cuộc đời để tìmmộ vua
Quang Trung. Ông tin rằng lăngmộ vua
Quang Trung nằm ở cung điệnĐanDương
ởPhúXuân (Huế).
Khiđếnkhảosát,ông
NguyễnĐắcXuân
nhậnthấyxungquanh
chùaThiềnLâmcó
nhiềubia,biểncũ
bằngđábịđụcphá,
cácnhàsưđãđàodưới
sânchùatìmrahàng
chụcphiếnđátáng
cột lớn.
Tấtcảnhữnggiả thuyếtvềcungđiện/lăngmộĐanDươngmàông
Xuânđãdàycôngnghiêncứuđượcđánhgiácaovềsựcôngphu, số
tài liệunày lênđến670 trang, sẽđượcNXBVănnghệTP.HCMxuất
bảnvàocuốinămnay.Nhưngcácgiả thuyếtsẽkhôngcógiá trị cao
nếukhôngcónhữngbằngchứngcụ thể.Cuối cùng, cuộckhaiquật
tạigòDươngXuândoViệnKhảocổhọc tiếnhànhdiễn ravàocuối
năm2016đãhémởnhiều thông tin rõ rànghơn…
ÔngNguyễnĐắcXuânđangđothửphiếnđátángchâncộtđượcsửdụng làm
chânbànvàphiếnđá lớn làmbànđượcnghingờ làmộttấmquáchcủamộvua
QuangTrung. (ẢnhdoôngNguyễnĐắcXuâncungcấp)
chỉ choNguyễnÁnhnơi chôn cất
củavuaQuangTrung, chỉ sai sẽbị
chém đầu ngay tức khắc.
Thời gian hai tháng ra lệnh cấm
nội bất xuất ngoại bất nhập ở Phú
Xuân không thể đưa thi hài vua đi
ra khỏi thành được. Vua Quang
Toảnvẫncòn trị vì được thêmchín
nămnữa, trong thời gianđókhông
thểđưa thi hài đi đượcvì trướckhi
mất vua QuangTrung đã căn dặn
phảidờiđôngay raPhượngHoàng
TrungĐô,nếukhôngchếtkhôngcó
đất chôn. NếuPhúXuân là đất dữ
vớinhàTâySơn thìkhông thểkhai
quật đem thi hài vuaQuangTrung
chônởbất cứnơi nàokhác tại Phú
Xuân. Nếu đem ra PhượngHoàng
TrungĐô lạicàngkhông thểvìphe
củaBùiĐắcTuyênvàTrầnVănKỹ
chốngnhauquyết liệt,không thểgiữ
bí mật việc di chuyển thi hài dưới
