8
Đô thị
THỨNĂM
14-9-2017
Tiêu điểm
CHÂNLUẬN
GS
-TSKH Võ Đại
Lược, nguyênViện
trưởng Viện Kinh
tếvàChính trị thếgiới (Viện
Hàn lâm Khoa học xã hội
Việt Nam), lúc nào trao đổi
với
PhápLuậtTP.HCM
cũng
thanphiền:“Đi rakhỏiHàNội
là trạm thuphíBOTbủavây,
chi phí rất đắt đỏ”.
Trong cuộc trao đổi ngày
13-9, GS Lược vẫn thể hiện
sự trăn trở của mình về vấn
đề này. Ông nói: “Lẽ raNhà
nướcphải làmđườngvìdânđã
đóng thuế đểNhà nước thực
hiệnnhiệmvụnày.Nhưng thay
vì làm việc đó, Nhà nước để
cácnhàđầu tư làm rồi chohọ
thu phí. Rốt cuộc thì chi phí
đóvẫn là tiền của dân”.
HệquảBOT là rất lớn
. Phóng viên:
Thưa ông,
hình như BOT đã trở thành
phổ biến chứ không chỉ là
những trườnghợpđơn lẻnữa?
+
GS
VõĐại Lược
(ảnh)
:
Như tôivừanói,Nhànước thu
thuế của
dânthìNhà
nướcphải
làmđường
đểdânđi.
BOT xét
cho đến
cùng là
Nhànước
vaycủacácchủđầu tưmàcách
vayđó làđắthơn.Tại saoNhà
nước không vay ngân hàng,
phát hành trái phiếu để làm
đường? Nếu phát hành trái
phiếu và vay ngân hàng thì
có thể chi phí còn thấp hơn.
Vì cácnhàđầu tư tưnhânkhi
vay ngân hàng thì còn phải
chịu lãi suất và tính hết vào
chi phí. Lãi suất ngân hàng
chắc chắn cao hơn lãi suất
phát hành trái phiếu.
BOT có thể là một hình
thứccần sửdụng làmkết cấu
hạ tầng nhưng không thể trở
thành hình thức phổ biến.
Nhưnghiệnnayhầuhết quốc
lộ đều làBOT.
. Nhưng có ý kiến như tại
Ủy banThường vụQuốc hội
mớiđâychorằngnhờcóBOT
mới cónhiềuconđường,Nhà
nướcbớtgánhlovềđườngsá...
+ Trên thế giới cũng có
đường BOT nhưng tỉ trọng
đường BOT chỉ vào khoảng
10%. Những đường huyết
mạch của quốc gia không có
BOT. Nếu áp dụng vàoViệt
Hàng loạt sai phạm tại cácdựánBOT
BOTcóthể làmộthìnhthức
cầnsửdụng làmkếtcấuhạ
tầngnhưngkhôngthểtrở
thànhhìnhthứcphổbiến.
BOT là chủ trương lớn và là
chuyệnđại sựquốc gia, Chính
phủđươngnhiênphảichịutrách
nhiệm.NhưngChínhphủlạiphải
truy tráchnhiệmđối với cácbộ
chủ chốt nhất trong thực hiện
BOT, đó làBộGTVT, BộKH&ĐT,
BộTài chính.Đây làbabộquan
trọngnhất, có tráchnhiệm lớn
nhấtđốivớiquyhoạchhạ tầng
giao thông, suất đầu tư giao
thông…
Mặtkhác,chúngtathiếumột
chế tàigiámsát,phảnbiệnđộc
lậpđối với cácdựánBOT.
GS-TSKH
VÕĐẠI LƯỢC
Nênmời kiểm toánquốc tế
xemxétBOT
thực hiện
Ngày21-7, KTNNcôngbốbáocáo tổnghợpvềkếtquảkiểm
toánnăm2016.Mộtnộidungđángchúý,đó làKTNNchỉ rahàng
loạtsaiphạm tạicácdựánBOT.
Cụ thể,hầuhếtdựánBOTápdụnghình thứcchỉđịnhnhàđầu
tưvàchỉđịnhnhàthầuthicôngmàkhôngthựchiệnđấuthầu,xác
địnhtổngmứcđầutưcủadựáncònsaisót,xácđịnhtổngvốnđầu
tưcủadựánbaogồmcảphầnthuếGTGTđượcNhànướchoàn lại.
Đặcbiệt,quakiểm toán,KTNNđãkiếnnghịgiảm thờigian thu
phí hoànvốncủa27dựánđượckiểm toánsovớiphươngán tài
chínhbanđầu107,4năm, trongđódựángiảmnhiềunhất là13
nămmột tháng12ngày.
Bên cạnhđó, cácdựánxácđịnh lưu lượngphương tiệngiao
thôngkhôngphùhợpvới thực tế; nghiệm thu, thanh toán còn
saisót (kếtquảkiểmtoáncácdựánBOTtrongnăm2016đãgiảm
trừchi phí đầu tư thựchiện1.150 tỉ đồng). Chưacócơchếkiểm
tra,kiểmsoátquátrìnhthuphíđểxácđịnh lưu lượngphươngtiện
giaothôngthựctếquatrạmthuphí;khoảngcáchmộtsốtrạmthu
phíkhôngđảmbảoquyđịnh tối thiểu70km.
“Công tácquản lýcácdựánđầu tư theohình thứchợpđồng
BOT, BTvàcácdựán sửdụngnguồnvốnODA, nguồnvốnkhác
cònbộc lộnhượcđiểm,saiphạm, tùytiện, lãngphí,gâykhókhăn
chongườidân,doanhnghiệp”-báocáokiểm toánnêu.
Từnhữngtồntại trên,KTNNkiếnnghịChínhphủvàThủtướng
chỉđạoBộGTVTnghiêncứuvàđưaracơchếkiểmsoát lưu lượng
phương tiệnqua trạm,kiểmsoátdoanh thu thực tếcủadựánđể
đảmbảo tínhcôngkhai,minhbạch trong thựchiệndựánBOT,
đồngthờikhẩntrươngchỉđạocácnhàđầutưhoànchỉnhhệthống
thuphí khôngdừng.Quyđịnhvềviệc thườngxuyêncôngkhai,
cậpnhật lưu lượngphương tiện, doanh thuhoànvốn, thời gian
thuphíhoànvốncủadựánBOT.
Nam thì quốc lộ1, quốc lộ5,
quốc lộ 52 dứt khoát không
thể cóBOT.
Nhưng có câu hỏi cần đặt
ra: Tại sao ngân sách không
làmđườngmà tưnhân lại làm?
Chiphí tưnhân làmchắcchắn
phải cao hơn. Và không nói
đến chuyện lợi íchnhóm, chỉ
cần lãi suất ngânhàng thì chi
phí thôngquaBOTđãcaohơn
rất nhiều rồi.
.Vậy tức làmới chỉ xét khía
cạnh suất đầu tư thì giá làm
BOTđã rất cao?
+Đương nhiên là như vậy
và chắc chắn hệ quả BOT là
rất lớn,đặcbiệt làchi logistics.
Một ô tô tải chạy từTP.HCM
ra Hà Nội mà phí BOT lên
tới 4,5-5 triệuđồng.Chỉ đểý
gócđộnày làđã thấynghiêm
trọng rồi.
Cách đây ba năm, chi phí
logisticschỉchiếm21%nhưng
hiện nay tăng lên 25%. Như
vậy, vài năm qua tốc độ phí
logistics tăng trungbình1%/
năm. Với tốc độ BOT hiện
nay thì vài năm tới sẽ lênbao
nhiêu?Với21% thìViệtNam
đãđượcxếpvàocácquốcgia
cóchiphí logisticscaonhất thế
giới rồi.Chi phí đó làmgiảm
khả năng cạnh tranh của nền
kinh tế,bàomòn lợinhuậncủa
doanh nghiệp (DN).
Chùm khếngọt
.Nhưngcũngcóýkiếncho
rằngrất ítnhàđầu tư thamgia
làmBOT, thưa ông?
+ThanhtraChínhphủ,Kiểm
toánNhà nước (KTNN), Bộ
KH&ĐT…vànhiềucơquan
chức năng đã nói về vấn đề
khôngđấu thầucôngkhaikhi
thựchiệncácdựánBOT.Tại
saokhôngđấu thầukhi BOT
là một miếng bánh ngon,
một chùm khế ngọt như thế?
Bộ GTVT nói ít có DN nào
tham gia. Cách nói này rất
khó chấpnhận.
Chi phí làm 1 km đường
ởViệt Nam là rất cao, 10-20
triệuUSD.Dĩnhiêncóngườiở
BộGTVTnói chiphíđóchưa
caonhất nhưng chắc chắnđó
là rất cao rồi. BOT phổ biến
quámứcđếnnỗiởcácquốc lộ
cứ chỗnàodânđi nhiều, DN
đi nhiều thì cóBOT.
Ngườidândùng tiền lẻphản
đốiBOT, theo tôi có lýdocủa
nó.Bởivì thuphícaoquá,với
mức phí như vậy thì cácDN
khôngcó lợi vàngười taphải
phản đối.
.Vậyphảicócáchgiảiquyết
nàochứ, thưaông, ítnhất làđể
DNvàngườidânbớtbứcxúc.
+Tôichorằngmộtbiệnpháp
có thể làmngayđượcvàsẽcó
tácdụngrất tốt.TrướchếtNhà
nước phải cóbiệnphápbuộc
giảmphíBOT trên các tuyến
trọngđiểmđốivớiDNvànền
kinh tế là tuyếnHàNội -Hải
Phòng, TP.HCM -VũngTàu
xuống50%.Nhànướckhông
làmđường cao tốcBắc-Nam
nữa,dành tiềnđóhoàn trảcác
nhà đầu tưBOTđể giảm phí
và sớm chấm dứt phí BOT
trênhai tuyến vừa rồi.
. Nếu vậy xét về bản chất
thì vẫn làngười dânphải trả
thôi, thưaông?
+Nhà nước bỏ tiền ra làm
ngay, hoặc xem như vay của
các nhà đầu tưBOT. Nếu bỏ
tiền ra, phát hành trái phiếu,
vay ngân hàng để trả khéo
vẫn rẻ hơn. Bởi hiện nay các
nhàđầu tưBOThọcần trả lãi
ngân hàng, rồi họ phải có lãi
và chi phí vận hành các trạm
BOT.NếuNhànướcmua lại,
tôi tạmgọi thế, thì đấy làmột
cáchđểgiảm chi phí choDN
ởhai tuyếnhuyếtmạch làHà
Nội -Hải PhòngvàTP.HCM
-VũngTàu.
Phải cómột luật
vềBOT
. Có công bằng không khi
ông đề ra giải pháp này bởi
trên khắp đất nước còn rất
nhiều trạmBOT khác?
+Nhữngtuyếnkhácnếuchưa
cấp thiết nhưhai tuyếnhuyết
mạch kia, chưa ngay lập tức
đụngchạmđến sựcạnh tranh
của nền kinh tế thì sẽ có giải
pháp khác.
Theo tôi, phải thuêmột cơ
quan kiểm toán quốc tế đến
kiểm toán lạimộtsốBOTquan
trọngđểđánhgiá thựcchiphí
vàhoạtđộngcủanhữngBOT
đó. Hiện nay chủ đầu tư, các
bộchỉnóivà tuyênbố thế thôi
chứ chưa ai xác thực được.
.KTNNđãvàokiểm toánvà
đề xuất giảm được 100 năm
thu phí rồi, thưa ông?
+ Đó mới là KTNN. Nếu
thuê kiểm toán nước ngoài
thì tôi tin còn nhiều vấn đề
sát với thực tế hơn nữa. Bởi
lẽKTNN còn có nhiều lý do
để chưa thể lôi hết các vấn
đề ra được. Trong điều kiện
hiện naymà KTNN đã phát
hiện ra năm lỗi của BOT thì
với tínhđộc lậpcaohơn,kiểm
toánquốc tếsẽpháthiện thêm
nhiềuvấnđềnữa.Điềuđócũng
làm cho quá trình kiểm toán
kháchquanhơn, tạoniềm tin
chongười dân vàDN hơn.
.Nhưngđómới làcácbiện
pháp tức thời…
+Đúng thế!Biệnphápchủ
yếunhất vẫn là từnaycácdự
án BOT phải đấu thầu công
khai.Cácdựánhiệnnayngoài
việc chưa công khai thì còn
mớichỉcăncứvào tiêuchígiá
thấp, còn tiêu chí chất lượng
cao chưa có.
Tôi nghĩ đãđến lúcphải có
một luậtvềBOT.Hiệnnaycác
nghị định, thông tư về BOT
chưa có tính pháp lý cao.
.
Xin cámơnông.
n
30trạmthuphíBOTtrênquốc lộ1.Đồhọa:HỒTRANG
BOTphổbiếnquámứcđếnnỗiởcácquốclộcứchỗnàodânđinhiều,doanhnghiệpđinhiềuthìcóBOT.
