16
ĐẠI THẮNG-VĨ CƯỜNG
S
áng 27-5, phái đoàn
ngoại giao Mỹ tại Việt
Nam tổ chức hội thảo
trực tuyến chủ đề “An ninh
khu vực và Biển Đông trong
giai đoạn COVID-19” với sự
tham dự của Giám đốc Dự
án sức mạnh Trung Quốc
(TQ) tại Trung tâm Nghiên
cứu chiến lược và quốc tế
(CSIS) - bà Bonnie Glaser.
Từ những động thái
trước mắt
B à G l a s e r c h o r ằ n g
COVID-19 không phải là
một bước ngoặt đánh dấu sự
gia tăng đáng kể cách hành
xử hung hăng của TQ. Thay
vào đó, thực chất những gì
đang diễn ra trên thực địa
thời gian qua đã được lên
kế hoạch từ rất lâu và Bắc
Kinh chỉ đơn giản là lợi dụng
tình hình rối loạn hiện tại
để “thừa nước đục thả câu”.
Theo đó, TQ tiếp tục xây
dựng các đảo nhân tạo và
quân sự hóa các thực thể
tại đây. Có ba tiền đồn quan
trọng ở quần đảo Trường Sa
(thuộc chủ quyền của Việt
Nam), bao gồm đá Chữ
Thập, đá Subi và đá Vành
Khăn, đã bị TQ chiếm, cải
tạo, quân sự hóa và tận dụng
để tiến hành các hoạt động
quấy phá, đe dọa, bắt nạt
các nước. “TQ cho các đội
tàu quân sự, dân quân biển
tiến hành quấy phá các quốc
gia khác, sau đó sử dụng ba
tiền đồn quan trọng này để
làm cơ sở tiếp tế. Các đội
tàu không cần quay về Hải
Namnhư trước đây” - chuyên
gia Glaser nhấn mạnh.
Đáng lo ngại hơn, TQ
chuyển tầm ngắm vào các
doanh nghiệp tư nhân, các
doanh nghiệp ngoài khu vực
có ý định khai thác, thăm
dò dầu khí ở Biển Đông,
đặc biệt trong khu vực mà
TQ có yêu sách đường lưỡi
bò. Gần đây nhất, tàu Hải
Dương địa chất 8 cùng một
nhóm tàu hải cảnh TQ hồi
tháng 4-2020 đã xuất hiện
và gây rối tàu thăm dò West
Capella của Tập đoàn dầu
khí Petronas (Malaysia) khi
tàu này đang hoạt động hợp
pháp trong vùng đặc quyền
kinh tế của Malaysia.
Đến thamvọngdài hạn
Chủ tịch Tập Cận Bình
hồi tháng 10-2017 trong kỳ
ninh, kinh tế trong trung và
dài hạn mà chính quyền Tập
Cận Bình đã đặt ra. Ngoài
ra, phía TQ cũng chưa đánh
giá được Mỹ đã chuẩn bị tới
đâu và sẵn sàng tới đâu trong
việc chiến tranh với TQ.
Bà Glaser kết luận: Mức độ
sẵn sàng chiến tranh của Mỹ
và phản ứng củaWashington
phụ thuộc vào hành xử của
TQ. Trong những tình huống
khẩn cấp cụ thể, Mỹ sẽ có
hành xử tương ứng. Vậy
nhưng, suy cho cùng Mỹ
(và cả TQ) đều không muốn
“kết thúc mọi chuyện bằng
chiến tranh”.
Ứng phó Trung Quốc
thế nào?
Ở bình diện khu vực, sự
thống nhất ý chí chống TQ
bành trướng Biển Đông là
rất có ý nghĩa. Năm 2016,
Philippines thắng lớn sau
phán quyết của Tòa Trọng
tài về “quyền lịch sử” phi
pháp mà TQ dùng giải thích
đường lưỡi bò.
Tuy nhiên, chính quyền
Tổng thống đương nhiệm
Duterte lại “lờ phán quyết”
để đổi lấy các quan hệ làm
ăn với Bắc Kinh. “Từ năm
2016, các quốc gia cố gắng
buộc TQ phải thực thi phán
quyết của tòa. Đây là một
điều quan trọng đối với
các quốc gia và đặc biệt là
Philippines. Làm sao buộc
TQ thực thi là một câu hỏi
lớn với chính quyền Duterte.
Quan điểm (hòa hoãn) của
Philippines đang làm khó
cộng đồng quốc tế” - chuyên
gia Glaser nhận định.
Bà Glaser cũng cảnh báo
TQ đang muốn đàm phán
Bộ quy tắc ứng xử về Biển
Đông (COC) theo hướng có
lợi cho họ. Vì vậy ASEAN
phải quyết tâm không để TQ
chi phối, từ đó tránh đối mặt
nguy hiểm. Hiện TQ đàm
phán COC với từng nước
ASEAN, chứ không phải với
một chủ thể là tổ chức quốc
tế. Các chuyên gia cho rằng
TQ có ý đồ ảnh hưởng nội
dung COC. Thứ nhất, loại
quần đảo Hoàng Sa (của
Việt Nam) ra khỏi phạm vi
COC. Thứ hai, không tham
chiếu các quy định của Công
ước Liên Hợp Quốc về Luật
Biển (UNCLOS) năm 1982.
Thứ ba, không muốn các
quốc gia bên ngoài (như
Mỹ) tham gia, điển hình là
tập trận hay tuần tra chung.
“Thà không có COC, chứ
tuyệt đối không thể chấp
nhận một bộ quy tắc mà
chỉ phục vụ cho lợi ích của
TQ” - chuyên gia Glaser
nói. Giới nghiên cứu tin
rằng phần đông các thành
viên ASEAN và các nước
nói chung đều chia sẻ các
quan điểm về thượng tôn
pháp luật, tự do hàng hải
cũng như hành xử có trách
nhiệm khi nói về Biển Đông.
Phần Mỹ, bà Glaser cho
rằng các hoạt động tuần tra
tự do hàng hải (FONOPs)
và tập trận là rất quan trọng
nhưng chưa đủ. Rõ ràng, Mỹ
đã tăng cường số lượng và
chất lượng hiện diện quân
sự tại Biển Đông. Tuy nhiên,
TQ vẫn chưa bị “ghè chân”.
Vì vậy, ngoài Mỹ cần có
thêm các quốc gia khác
như Pháp, Anh... tham gia
các hoạt động ở Biển Đông
để thách thức các yêu sách
chủ quyền phi pháp của TQ.
Sự hiện diện càng đông thì
cái giá mà TQ phải trả cho
hành xử hung hăng là càng
lớn, khi đó Bắc Kinh sẽ phải
thận trọng hơn.•
Quốc tế -
ThứNăm28-5-2020
Đại hội 19 Đảng Cộng sản
TQ đã đề ra một loạt mục
tiêu và định hướng mà nước
này cần phải đạt được trước
năm 2035 và 2049 nếu muốn
“hóa rồng” và trở thành
cường quốc.
Ở cấp độ khu vực, theo
chuyên gia Glaser, Bắc Kinh
phải tìmmọi cách giảm được
ảnh hưởng và hiện diện của
Mỹ, đồng thời tăng cường
cưỡng ép và hăm dọa để bắt
ép các nước láng giềng phải
chấp thuận các yêu sách chủ
quyền có lợi của TQ. Tiếp
theo, Bắc Kinh sẽ tiến hành
mở rộng khả năng kiểm soát
vượt ra khỏi Biển Đông,
vươn tới cả chuỗi đảo thứ
nhất và chuỗi đảo thứ hai ở
Tây Thái Bình Dương. Chuỗi
đảo thứ nhất bao gồm Nhật
Bản, Hàn Quốc, Đài Loan,
quần đảo Philippines và quần
đảo Sunda lớn. Chuỗi đảo
thứ hai bao gồm quần đảo
Mariana, Guam và Palau.
TQ đang kỳ vọng không
chỉ kiểm soát được các bãi
cạn, bãi đá mà còn chiếm
cả ngư trường và các lô dầu
khí bên dưới lòng biển. Bên
cạnh đó, TQ cũng có khả
năng kiểm soát các hoạt
động đi lại trên biển và có
thể ra lệnh hạn chế, ngăn cấm
tàu của một quốc gia cụ thể
nào đó nếu muốn. “Điều này
không chỉ xói mòn nghiêm
trọng tới trật tự dựa trên luật
pháp do Mỹ cùng các đồng
minh, đối tác khu vực xây
dựng, mà còn ảnh hưởng
đến lợi ích chính đáng của
các nước xung quanh” - bà
Glasser nói.
Ở cấp độ toàn cầu, TQ
muốn đảo ngược điều mà
nước này gọi là “những
khía cạnh thiếu công bằng
của trật tự thế giới” khi đối
xử với nước này. Sau đó TQ
sẽ sử dụng nguồn lực của
mình để tái định hình trật
tự hiện tại thành một trật tự
mới thuận lợi và chịu đón
nhận các giá trị TQ hơn.
Việc lan tỏa mô hình quản
trị TQ thay thế cho mô hình
quản trị phương Tây cũng
là một ưu tiên được nêu ra.
Khó có khả năng
chiến tranh
Dù từng bước lấn chiếm
Biển Đông nhưng TQ duy trì
hành động ở vùng xám. Theo
đó, các bước leo thang của
TQ luôn đảm bảo các nước
phản ứng, trong đó có Mỹ,
dưới mức độ chiến tranh.
“Điều đáng nói là những
hành vi TQ đang thực hiện ở
Biển Đông đều dưới ngưỡng
phát động chiến tranh nên cả
ASEAN lẫn Mỹ đều không
thể phản ứng lại quá mạnh
tay” - chuyên gia Glaser
nhận định.
Tuần trước, thông tin
từ Lầu Năm Góc cho biết
giữa Mỹ và TQ đã xảy ra
ít nhất chín vụ va chạm mà
Washington đánh giá là đáng
quan ngại ở Biển Đông.
Các vụ va chạm diễn ra từ
tháng 3-2020, có liên quan
tới các máy bay chiến đấu
của hai cường quốc hàng
đầu thế giới trên các vùng
trời Biển Đông. Washington
cáo buộc Bắc Kinh hành xử
đầy mạo hiểm và leo thang
căng thẳng.
Phía Mỹ cũng nhiều lần
cảnh báo tàu chiến của TQ
hoạt động một cách không
an toàn và không chuyên
nghiệp khi đối đầu tàu Mỹ
ở Biển Đông. Tuy nhiên,
khả năng xảy ra xung đột
giữa hai nước vẫn rất thấp.
Phía Mỹ không ngại đánh
tiếng với TQ rằng nếu Bắc
Kinh vượt “lằn ranh đỏ” thì
họ phải trả giá. Tuy nhiên,
chuyên gia Glaser cho rằng
đó chỉ là tình huống bất khả
kháng bởi phía Mỹ có chủ
trương giải quyết tranh chấp
bằng các biện pháp hòa bình,
thông qua đàm phán.
Trong khi đó, TQ cũng
không muốn chiến tranh với
Mỹ. Trong bối cảnh hiện nay
và tới đây, nếu chiến tranh
xảy ra thì TQ không thể nào
đạt được các mục tiêu về an
Tàu hải quân, máy bay chiến đấu TrungQuốc trongmột lần xuất hiện ở BiểnĐông. Ảnh: REUTERS
Việt Nam nên ứng xử ra sao?
Việt Nam có chính sách không liên minh với nước này
để chống nước khác. Theo bà Glaser, điều này cũng tương
tự nhiều nước khác, điển hình là Ấn Độ. Tuy nhiên, việc
hợp tác với Mỹ không nhất thiết phải theo một hình thức
liên minh. Việt Nam có nhiều không gian để phối hợp với
Washington, như tuần tra chung, tập trận hay tổ chức tập
luyện cứu trợ nhân đạo...
Điềuquan trọng làViệtNamcầnchuyểnđếnTQmột thông
điệp rõ ràng rằng Việt Nam có khả năng và có nhiều không
gian để kết hợp với nhiều quốc gia khác (chứ không chỉ
Mỹ) để thúc đẩy các giá trị chung của thế giới như thượng
tôn pháp luật, tự do hàng hải, đảm bảo chủ quyền và các
quyền ở các vùng biển được quy định trongUNCLOS.Với vai
trò chủ tịch ASEAN, dù bị dịch COVID-19 ảnh hưởng nhưng
Việt Nam cũng đang nối lại các chương trình đối thoại giữa
các nước. Qua đó, Việt Nam có thể thúc đẩy các mục tiêu
chính đáng ở Biển Đông.
Khi TQ thấy cơ hội và có cơ
hội thì họ sẽ thúc đẩy để đạt
được lợi ích của họ, còn nếu
tình hình không thuận lợi thì
họ sẽ ngừng lại. COVID-19 là
dịpđểnướcnày củngcốnhững
thành quả đã đạt được lâu nay
như việc bồi đắp, quân sự hóa
trái phép các đảo và thực thể
mà TQ đang chiếm đóng ở
Biển Đông.
Chuyên gia
BONNIE GLASER
,
Trung tâm Nghiên cứu chiến lược
và quốc tế (CSIS)
Họ đã nói
TQ sẽ sử dụng
nguồn lực của mình
để tái định hình trật
tự hiện tại thành
một trật tự mới
thuận lợi và chịu
đón nhận các giá trị
TQ hơn.
Biển Đông: Căng thẳng nhưng
khó xảy ra chiến tranh
Trung Quốc tiếp tục chọn lựa thời điểmđể đẩymạnh thamvọng độc chiếmBiểnĐông,
trong khi cộng đồng quốc tế ngày càng phản ứng quyết liệt hơn.
