7
Pháp luật
&
cuộc sống -
ThứBa9-6-2020
PGS-TSĐỖVĂNĐẠI
Đ
ối với người bị thiệt hại
(người bị kết án oan, ở đây là
bà Nguyễn Hồng Ngọc Anh
trong vụ oan ở TP Tuy Hòa, Phú
Yên), các cơ quan tố tụng đều có
thể là cơ quan phải giải quyết bồi
thường oan, gồm cả việc phải xin
lỗi và cải chính công khai.
Cả ba cơ quan đều xâm
hại lợi ích người bị oan
Trước hết, cơ quan điều tra
(CQĐT) Công an TP Tuy Hòa,
Phú Yên đã từng khởi tố, đề nghị
truy tố bà Anh nên đã xâm phạm
tới quyền, lợi ích của bà. VKSND
TP Tuy Hòa cũng từng truy tố bà
Anh, TAND cùng cấp cũng từng
tuyên bà Anh có tội nên cả hai cơ
quan này cũng đều đã xâm phạm
tới quyền, lợi ích của bà này.
Lý tưởng là cả ba cơ quan này cùng
chịu trách nhiệm trước bàAnh. Tuy
nhiên, Luật Trách nhiệm bồi thường
của Nhà nước (TNBTNN) hiện nay
quy định theo hướng chỉ có một cơ
quan giải quyết bồi thường nên cần
phải xác định cụ thể.
Luật TNBTNN có ba điều luật
là Điều 34, Điều 35 và Điều 36
xác định lần lượt CQĐT, VKS và
tòa án là các cơ quan giải quyết
bồi thường. Các điều luật này liệt
kê những trường hợp theo đó một
trong ba cơ quan vừa nêu được xác
định là cơ quan chịu giải quyết bồi
thường. Tuy nhiên, theo tôi vụ việc
ởTPTuy Hòa rất khó xác định thuộc
trường hợp nào trong những trường
hợp các điều luật trên.
Ở đây, cần khẳng định rằng danh
sách những trường hợp mà theo đó
một trong ba cơ quan được xác định
phải giải quyết bồi thường không
là danh sách “đóng cứng”.
Vậy trong ba cơ quan nói trên, cơ
quan nào nên và “xứng đáng nhất”
đứng ra nhận trách nhiệm giải quyết
bồi thường cho bà Anh? Để trả lời
câu hỏi này, chúng ta cần tập trung
vào tình tiết và trình tự tố tụng của
vụ việc ở Tuy Hòa để phân tích.
Cơ quan cuối cùng kết tội
oan phải bồi thường
Ở đây, ngày 31-5-2019, CQĐT
Công an TP Tuy Hòa đình chỉ điều
tra bà Anh với lý do hết thời hạn
điều tra vụ án mà không chứng
minh được bị can thực hiện tội
phạm. Như vậy, đây là thời điểm
bà Anh chính thức được xác định
là không phạm tội (trong khi trước
đây đã có văn bản của CQĐT, của
VKS hay của tòa án xác định bà
Anh phạm tội).
Trước thời điểm Công an TPTuy
Hòa đình chỉ điều tra bà Anh vào
năm 2019, thực tế CQĐT đã có
nhiều văn bản khởi tố và đề nghị
truy tố bà Anh, tức coi bà Anh là
người phạm tội. Trong đó, văn bản
cuối cùng CQĐT có nội dung kết tội
bà Anh là Bản kết luận điều tra bổ
sung số 13 đề nghị truy tố bà Anh
(văn bản ngày 12-7-2018).
Sau đó, VKS đã ra Quyết định
số 192 (ngày 17-8-2018) trưng cầu
Phòng Kỹ thuật hình sự - Công an
tỉnh PhúYên giám định chữ viết của
điều tra viên.Và đến ngày 23-8-2018,
VKS ra quyết định tạm đình chỉ vụ
án đối với bị can Anh (do chưa có
kết quả trưng cầu giám định nhưng
hết thời hạn truy tố).
Tiếp theo, ngày 5-4-2019, VKS ra
quyết định phục hồi vụ án đối với bị
Cơ quan điều tra bồi thường oan
là “xứng đáng hơn cả”
Cả ba cơ quan tố tụng TP Tuy Hòa, Phú Yên đều xâmhại đến lợi ích người bị oan nhưng cơ quan điều tra
bồi thường là “xứng đáng hơn cả”.
Các cơ quan tố tụng ở Phú Yên và trung
ương cùng Cục Bồi thườngNhà nước
có quan điểmkhác nhau trong việc xác
định cơ quan phải bồi thường oan cho
bàNguyễnHồngNgọc Anh.
can Anh và ra quyết định trả hồ sơ
điều trabổ sung.Đếnngày31-5-2019,
CQĐT ra quyết định đình chỉ điều
tra vụ án hình sự đối với bà Anh.
Như vậy, sau khi có văn bản
của CQĐT ngày 12-7-2018 khẳng
định bà Anh phạm tội, VKS đã
không còn (không
có văn bản nào)
xác định bà Anh
là người phạm tội
(mặc dù trước đó
VKS từng truy tố,
tức coi bà Anh là
người phạm tội).
Tương tự, đối
với tòa án, sau
Bản kết luận điều
tra bổ sung số 13
đề nghị truy tố bà Anh, TAND TP
Tuy Hòa đã không còn văn bản nào
xác định bà Anh phạm tội (mặc dù
trước đó đã có lần tòa tuyên án kết
tội bà Anh nhưng bản án đó đã bị
hủy nên không còn giá trị).
Tất cả điều đó cho thấy văn bản
cuối cùng kết tội oan bàAnh là văn
bản của CQĐT và đó là Bản kết luận
điều tra bổ sung số 13. Do đó, CQĐT
nên là cơ quan đứng ra giải quyết bồi
thường vì là cơ quan cuối cùng vẫn
xác định bà Anh có hành vi phạm
tội và quan điểm này không được cơ
quan khác đồng ý. Nói cách khác,
ở thời điểm đình chỉ vụ án đối với
bàAnh, chỉ còn CQĐT xác định bà
Anh có hành vi phạm tội nên CQĐT
“xứng đáng hơn
cả” trong việc
đứng ra nhận
trách nhiệmgiải
quyết bồi thường
cho bà Anh.
Vềcănnguyên
dẫn tới sai phạm
trong vụ việc
này, mấu chốt
vấn đề là điều
tra viên Nguyễn
Việt Cường làm sai lệch hồ sơ vụ
án dẫn đến việc khởi tố oan. Từ
sai trái của điều tra viên (người
của CQĐT) nên VKS đã có lần
truy tố và tòa án đã có lần kết
tội bà Anh.
Tóm lại, sẽ là hợp lý (vì luật cho
phép) và hợp tình (do căn nguyên
đến từ người của CQĐT) nếu xác
định CQĐT là cơ quan giải quyết
bồi thường oan.•
“Ở thời điểm đình chỉ
vụ án đối với bà Anh, chỉ
còn CQĐT xác định bà
Anh phạm tội nên CQĐT
“xứng đáng hơn cả”
trong việc đứng ra nhận
trách nhiệm giải quyết
bồi thường cho bà Anh.”
PGS-TS
Đỗ Văn Đại
Cục Bồi thường Nhà nước: VKS bồi thường
Ngày 6-5-2020, Cục Bồi thường Nhà nư c (Bộ Tư pháp) có công văn trao đ i nghiệp vụ v i Sở Tư pháp tỉnh
Phú Yên về việc giải quyết bồi thường oan cho bà Nguyễn Hồng Ngọc Anh. Theo Cục Bồi thường Nhà nư c, Cục
đã phối hợp v i các cơ quan liên quan thuộc Bộ Công an, TAND Tối cao, VKSND Tối cao để trao đ i về đường lối
giải quyết vụ việc và đã nhận được đầy đủ ý kiến của các cơ quan này.
Viện dẫn khoản 4 Điều 35 Luật TNBTNN, Cục Bồi thường Nhà nư c cho rằng cơ quan phải giải quyết bồi thường
cho bà Anh là VKSND TP Tuy Hòa. Quan điểm này cũng trùng v i quan điểm của TAND Tối cao mà chúng tôi đã
gi i thiệu trên số báo ngày 8-6.
VKS tỉnh và VKS Tối cao: Cơ quan điều tra bồi thường
Ngày 23-5, VKSND tỉnh Phú Yên có công văn gửi lãnh đạo VKSND Tối cao, Vụ 7 - VKSND Tối cao báo cáo về việc
giải quyết yêu cầu bồi thường nhà nư c đối v i bà Nguyễn Hồng Ngọc Anh.
Theo đó, VKSND tỉnh Phú Yên không thống nhất quan điểm của Cục Bồi thường Nhà nư c (cho rằng VKSND
TP Tuy Hòa phải bồi thường oan) nên m i báo cáo xin ý kiến lãnh đạo VKSND Tối cao. Đồng thời, viện này nêu
quan điểm thống nhất quan điểm của VKSNDTối cao (trong công văn trả lời trư c đó) rằng trường hợp này trách
nhiệm bồi thường oan thuộc về CQĐT Công an TP Tuy Hòa.
Cụ thể diễnbiến tố tụng
vụánoan
Ngày 13-7-2012, CQĐT Công an tỉnh Phú Yên ra quyết định
khởi tố vụ án, khởi tố hai bị can về tội vận chuyển trái phép chất
ma túy; sau đó vụ án chuyển cho CQĐT Công an TP Tuy Hòa điều
tra theo thẩm quyền. Quá trình điều tra bổ sung, ngày 2-5-2013,
CQĐT Công an TP Tuy Hòa quyết định khởi tố bị can đối với
Nguyễn Hồng Ngọc Anh về tội mua bán trái phép chất ma túy.
Ngày 25-3-2014, TAND TP Tuy Hòa xử sơ thẩm, tuyên phạt
Ngọc Anh bảy năm tù.
Ngày 16-9-2014, TAND tỉnh Phú Yên xử phúc thẩm đã hủy bản
án sơ thẩm đối với bị cáo Ngọc Anh để điều tra lại.
Sau khi điều tra lại, CQĐT Công an TP Tuy Hòa có kết luận điều
tra tiếp tục đề nghị truy tố Ngọc Anh.
Qua nghiên cứu hồ sơ vụ án, VKSND TP Tuy Hòa phát hiện có
dấu hiệu điều tra viên thêm những nội dung có tính chất buộc tội bị
cáo này. Từ tháng 12-2017 đến tháng 5-2018, VKSND TP Tuy Hòa
đã ba lần ra quyết định trả hồ sơ cho CQĐT để điều tra bổ sung,
yêu cầu giám định chữ viết của điều tra viên.
Tuy nhiên, CQĐT Công an TP Tuy Hòa ba lần kết luận điều tra
bổ sung và chuyển hồ sơ vụ án đến VKS đề nghị truy tố Ngọc Anh
về tội danh trên. CQĐT cũng không tiến hành trưng cầu giám định
chữ viết của điều tra viên theo yêu cầu của VKS.
Sau khi trưng cầu giám định lần hai có kết quả, VKSND TP Tuy
Hòa báo cáo VKS tỉnh về vi phạm trong hoạt động điều tra. Kế đó,
VKSND tỉnh Phú Yên báo cáo Cục Điều tra VKSND Tối cao về
việc điều tra viên viết thêm nội dung vào biên bản hỏi cung nhằm
buộc tội bị can Ngọc Anh. (Sau đó, CQĐT VKSND Tối cao đã
khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với Nguyễn Việt Cường về tội làm
sai lệch hồ sơ vụ án...).
Ngày 31-5-2019, CQĐT Công an TP Tuy Hòa ra bản kết luận
điều tra quyết định đình chỉ điều tra vụ án hình sự đối với bị can
Ngọc Anh. VKS thống nhất việc đình chỉ của CQĐT.
LTS:
Xung quanh vụ bà Nguyễn Hồng
Ngọc Anh bị oan, các cơ quan tố tụng
trung ương và Cục Bồi thường Nhà
nước (Bộ Tư pháp) cùng các cơ quan
tố tụng TP Tuy Hòa, Phú Yên có quan
điểm khác nhau trong việc xác định
cơ quan phải bồi thường oan. Để rộng
đường dư luận,
Pháp Luật TP.HCM
tiếp tục giới thiệu bài viết của
PGS-TS Đỗ Văn Đại, Trưởng khoa
Luật dân sự, ĐHLuật TP.HCM,
về vấn đề này.
