2
Thời sự -
ThứHai 22-11-2021
TS Nguyễn ThuAnh, Giám đốc Viện
nghiên cứu y khoaWoolcock Việt Nam
(ĐH Sydney, Úc), cho biết việc phát triển
các giải pháp để xóa sổ COVID-19 có
nhiều triển vọng.
Theo bà ThuAnh, nếu tiếp cận ở góc độ
một nhà khoa học về y tế, việc theo đuổi
các giải pháp để đạt “zero COVID” hay
“zero” bất kỳ loại bệnh nào, như lao phổi, sốt xuất huyết… là rất
quan trọng. Mục tiêu này rất cao và có thể chưa đạt được ngay
nhưng nếu có cơ hội thì nhiều năm sau sẽ đạt được.
Vấn đề là: Đặt mục tiêu cao nhưng có khả thi không? Đợt dịch
COVID-19 này có tác động rất lớn về sinh mạng con người và
đời sống xã hội, nền kinh tế toàn cầu. Trước áp lực đó, nền khoa
học của thế giới cũng phát triển cực kỳ nhanh chóng, trong đó có
vaccine và thuốc mới để ngăn ngừa và chữa trị COVID-19. Điển
hình như vaccine dùng công nghệ mRNA. Đây không phải công
nghệ mới được nghiên cứu nhưng COVID-19 đã tạo ra một “cú
hích” mạnh mẽ để vaccine công nghệ mới ra đời, có hiệu quả cao.
“Tuy nhiên, điều tôi muốn nhấn mạnh là để đạt được miễn
dịch cộng đồng thì ngoài hiệu quả vaccine phải cao, chúng ta
cần đảm bảo được hai yêu cầu khác: (i) phải tiêm vaccine cho
hầu hết người dân; (ii) tốc độ tiêm chủng nhanh, đảm bảo độ
phủ vaccine cao trong thời gian ngắn” - bà Thu Anh nói.
Chuyên gia này nói thêm: Khi chưa có biến thể Delta, thế
giới đã có vaccine hiệu lực cao, đảm bảo tiêu chí đầu tiên. Tuy
nhiên, chúng ta đã không thể tiêm đủ rộng và tiêm đủ nhanh.
Đến nay, nhiều quốc gia, điển hình như ở châu Phi, vẫn chưa có
nguồn cung dồi dào. Chúng ta đã không thể tiêm rộng và tiêm
nhanh vì nguồn cung hữu hạn, các nước cạnh tranh nhau, nhiều
người bài xích vaccine... Điều đó khiến đại dịch bùng phát và
Delta xuất hiện tạo ra sức công phá ghê gớm như vừa qua.
Hiện nay, sự điều phối vaccine đã tốt hơn, nhiều nước nghèo
và đang phát triển đã tiếp cận vaccine dễ dàng hơn nhờ nguồn
cung bắt đầu dồi dào hơn trước rất nhiều. Các cơ chế mua bán,
hỗ trợ, chia sẻ vaccine cũng cởi mở hơn. Các nhà máy sản xuất
vaccine, ví dụ của AstraZeneca, Pfizer… đã xuất hiện nhiều
hơn ở các quốc gia khác chứ không chỉ Mỹ hay châu Âu.
Ngoài ra, sự phát triển vượt bậc của công nghệ vaccine cho
chúng ta thấy trong thời gian tới, khi chúng ta có thêm số liệu,
kinh nghiệm, nguồn lực, sáng kiến… thì chúng ta sẽ có thể tìm
ra thêm các loại vaccine hiệu quả cao hơn hiện nay. Ví dụ, với
vaccine mRNA, chúng ta có thể điều chỉnh vaccine rất nhanh
trong thời gian ngắn để đối phó với các biến chủng mới. Không
chỉ Mỹ mà Nhật Bản, Trung Quốc… cũng nghiên cứu công
nghệ vaccine mới.
Ngoài công nghệ mRNA, người ta còn kỳ vọng vào vaccine
dùng công nghệ DNA, ví dụ như Ấn Độ đã công bố loại
vaccine này có tên là ZyCoV-D. Hiệu quả thế nào thì còn phải
chờ. Tuy nhiên, rõ ràng loài người chúng ta không chấp nhận
từ bỏ hay ngừng lại. Các nhà khoa học đang tìm kiếm các loại
vaccine mới có hiệu lực cao hơn, với thời gian duy trì nồng
độ kháng thể tối ưu dài hơn (chứ không phải giảm kháng thể
theo thời gian như một số loại vaccine hiện nay) hoặc vaccine
mới có thể kích hoạt đáp ứng miễn dịch tế bào T mạnh hơn.
ĐỖ THIỆN
ghi
Chuyêngia: Có triểnvọngxóasổ
Còn quá sớmđể nghĩ đến việc xóa
sổ COVID-19 nhưmột số loại
dịch bệnh khác nhưng có những
tín hiệu cho thấy điều đó là khả dĩ.
ĐỖTHIỆN
T
rong khi hầu hết các nước
đã từ bỏ mục tiêu “zero
COVID” theo kiểu phát
hiện kịp thời, khoanh vùng
khẩn cấp, cách ly triệt để,
giãn cách xã hội… thì các
nhà khoa học trên thế giới
vẫn âm thầm theo đuổi mục
tiêu “zero COVID”, tức xóa
sổ dịch bệnh bằng giải pháp
khác - tìmkiếmcác loại vaccine
có hiệu quả cao, phân phối
vaccine kịp thời và bọc lót
bằng các loại thuốc điều trị
COVID-19 hiệu quả.
Trao đổi với
Pháp Luật
TP.HCM
, PGS-TS Đỗ Văn
Dũng, Trưởng Khoa y tế công
cộng Trường ĐH Y Dược
TP.HCM, cho rằng dù sẽ mất
thời gian nhưng triển vọng xóa
sổ đại dịch COVID-19 không
phải là không thể, dù vaccine
chưa thể có hiệu lực 100%.
Bước đi “khổng lồ”
của vaccine
.
Phóng viên
:
Cho đến nay
thì việc phát triển vaccine
ngừa COVID-19 của thế
giới đạt được những thành
tựu nổi bật nào, thưa ông?
+
PGS-TS
Đỗ Văn Dũng
:
Thời gian qua, ngành y học
có rất nhiều thành tựu về
vaccine ngừa COVID-19.
Chỉ trong một năm sau đại
dịch, thế giới đã có nhiều loại
vaccine, điển hình là Tổ chức
Y tế Thế giới (WHO) đã phê
duyệt tám loại vaccine đưa
vào sử dụng khẩn cấp (vaccine
mRNAnhư Pfizer, Moderna
Hướng ra cho vaccine Việt Nam
“Tôi theođuổi “zeroCOVID”nhưngbằng cáchkhác”
Vaccine VN ra đời trong bối cảnh khó khăn hơn một số loại
vaccine khác, nhất là các loại mà hiện chúng ta đang sử dụng.
Khi chúng ta có vaccine thì dịch bùng phát và vaccine các nước
được nhập về VN, nên việc thử nghiệm để chứng minh hiệu
quả vaccine là khó khăn. Người dân có nhu cầu và Nhà nước
phải tiêm vaccine của các nước để bảo vệ họ.
Để giải quyết vấn đề này, chúng ta cần nhìn vào bài học từ
một số nơi như Đài Loan. Chính quyền Đài Loan đã phê duyệt
khẩn cấp vaccine nội địa có tên làMedigen sau khi hoàn thiện
kết quả thử nghiệm lâmsàng giai đoạn 2 hồi tháng 8. Theo đó,
từ số liệu tính sinh miễn dịch thì ngoại suy ra hiệu lực bảo vệ.
Ở VN, Bộ Y tế cũng đang xem xét việc này với vaccine nội địa.
Một số chuyên gia y tế cho rằng việc dựa vào số liệu tính
sinh miễn dịch để ngoại suy ra hiệu lực bảo vệ của vaccine sẽ
không chính xác. Điềunày ởgóc độ lý thuyết trước đây là đúng.
Tuy nhiên, hiện có một số nghiên cứu trên thế giới cho thấy
có mối quan hệ giữa tính sinh miễn dịch và hiệu lực vaccine,
dùmối quan hệ đó không phải rất cao. Ngoài ra, chúng ta cần
chấp nhận thực tế rằng hiện khó có thể thử nghiệm vaccine
khi người dânVN cũng như nhiều nước đã tiêmvaccine ngoại;
nguồn lực của chúng ta cũng còn hạn chế, chưa thể theo quy
chuẩn của nhiều loại vaccine ngoại. Vì vậy, khi vaccine nội
có thể mang về hiệu quả và chúng ta có thể phát triển công
nghiệp vaccine để tự chủ thì Nhà nước cũng cần xem xét và
tạo điều kiện.
PGS-TS
ĐỖVĂN DŨNG
(Mỹ); vaccine vector như
AstraZeneca (Anh),Covishield
(ẤnĐộ); vaccine bất hoạt như
Sinopharm, Sinovac (Trung
Quốc), Covaxin (Ấn Độ))
Janssen (Mỹ). Điểm quan
trọng nhất chính là sự ra đời
của công nghệ mới trong chế
tạo vaccine ví dụ năm 2019
đã có công nghệ vector và
đợt dịch này (2020) có thêm
côngnghệ
mRNA.
T r ư ớ c
đ â y ,
muốnlàm
vaccine
thì phải
t ạ o r a
k h á n g
nguyên bằng cách nuôi cấy
hoặc tổng hợp protein từ bên
ngoài. Điều này tốn kém và
mất thời gian để có thể sản
xuất số lượng lớn vaccine.
Với các công nghệ mới,
chúng ta có được vaccine
nhanh hơn, nhiều hơn. Hiện
thế giới có khoảng 8 tỉ liều
vaccine ngừa COVID-19 đã
được đưa vào sử dụng.
Hiệu lực của vaccine cũng
được nâng cao đáng kể. Ví
dụ, các loại vaccine ngừa
cúm đã được phát triển từ
lâu nhưng hiệu lực dừng ở
khoảng 50%-60%. Tuy nhiên,
vaccine ngừa COVID-19 dù
mới phát triển chưa lâu nhưng
có loại hiệu lực trên 80%,
thậm chí trên 90%.
Tính an toàn của các loại
vaccine cũng rất tốt. Cứ
mỗi triệu liều vaccine chỉ
có khoảng 2-5 phản vệ và
hầu hết đều được xử lý. Cứ
mỗi triệu liều vaccine mRNA
thì có khoảng 20 trường hợp
gây viêm cơ tim nhưng biến
chứng này thường chỉ ở mức
độ nhẹ.
. Các loại vaccine ngừa
COVID-19 hiện nay vẫn
chưa thể khắc chế hoàn toàn
COVID-19. Bằng chứng là
việc tiêm đủ liều vẫn có thể
bùng dịch, vẫn có khả năng
tử vong dù nhỏ hơn nhiều so
với không tiêm. Trong lịch sử
có một số loại dịch bệnh, ví
dụ bệnh đậu mùa đã được
loài người xóa sổ. Liệu triển
vọng đẩy lùi hoàn toàn dịch
COVID-19 bằng vaccine sẽ
thế nào?
+ Tôi cho rằng vaccine
ngừa COVID-19 hiện nay
thuộc trong nhóm các loại
vaccine tốt nhất mà con người
có được từ trước đến nay. Bởi
lẽ ngay cả vaccine mà chúng
ta dùng để xóa sổ bệnh đậu
mùa - một căn bệnh dịch
xuyên thế kỷ - cũng chỉ có
hiệu lực ở mức 80%. Với đậu
mùa, tiêmmột mũi không đủ
nên cứ khoảng năm năm thì
lặp lại một mũi. Đến nay đã
“thanh toán” được bệnh này.
Vậy vấn đề chính của thế
giới trước COVID-19 đó là
sự phối hợp mang tính toàn
cầu. Bài học đậu mùa cho
thấy nếu tất cả mọi người
được tiêm chủng đầy đủ, có
thêmmũi tiêm tăng cường thì
có thể tạo ra miễn dịch cộng
đồng. Như vậy, giới khoa học
rất quan tâm vào việc phân
phối vaccine đảm bảo công
bằng. Nơi nào cũng được
chia sẻ vaccine chứ không
chỉ các quốc gia có đủ năng
lực sản xuất vaccine. Nếu
dịch bùng ở bất kỳ quốc gia
nào thì nguy cơ tạo ra biến
thể mới tấn công ngược lại
tất cả các nước là rất lớn. Thế
Tiêmvaccine
phòng
COVID-19 cho
học sinh tại
TP.HCM. Ảnh:
HOÀNGGIANG
