7
Pháp Luật TP.HCM
Chủ nhật 9-3-2014
Hoso- tulieu
Chính trị quốc tế làmột cuộc
đấu tranhgiành khônggian
sống, trongđó các nước lớn luôn
có lợi thế hơn các nước nhỏ. Thực tế
có rất nhiềuquốc gia ở trong tình
trạngnhư vậy nhưViệt Namđối với
TrungQuốc; Belarus, Phần Lanđối
với Nga hay Cuba đối với Mỹ.
ĐiêmnóngUkraine-Crimea:Góc
nhinđịa-chiếnlược,đia-vănh a
Nếukết hợpgiữađịadưvàvănhóa,
có thểxemUkrainevàCrimea làmột
đấu trườnggiữaĐôngvàTây. Đấu
trườngnàyđang trở thànhchảo lửa
khi yếu tốsắc tộcdiễn ra tạimột khu
vựcnhạy cảmvùngbiêngiới vàđang
bị khuếchđại bởi nhiềuchiêubài.
HÀLONG - THÙYANH
C
ho đến thời điểm này thì dù có nhiều
giải thích về khủng hoảng Ukraine,
đặc biệt là những gì xảy ra Crimea
nhưng chưa có một nhận định được
đồng thuận.
Bi kịchnước nhỏnằmbênnước lớn
Napoleon Bonaparte đã nói: “Ch nh tr củamột
qu c gia nằm ở trong đ a lý của nó”
. Hay tác giả
Saul Bernard Cohen cho rằng hai yếu tố đặc điểm
địa lý và quá trình chính trị vận động và tác động lẫn
nhau. Nhìn chung, nhân tố địa lý mang tính quyết
định đối với việc hoạch định chính sách đối ngoại
của các quốc gia. Điều này lý giải tại sao mặc dù
nằm giữa các nước lớn, Thụy Sĩ vẫn có thể thi hành
chính sách trung lập nhờ địa hình đồi núi hiểm trở bao
quanh. Ngược lại, Việt Nam luôn bị nhòm ngó bởi
nhiều nước lớn do sở hữu một đường bờ biển dài có
vai trò như cửa ngõ tiến vào bán đảo Đông Dương.
Vấn đề đ a lý thực sự trở nên nhức nh i khi
một nước nhỏ hơn phải s ng cạnh một nước lớn
hơn
. Theo Freidrich Ratzel trong cuốn
Địa lý chính
trị
(Politisch Geopraphie,1987), chính trị quốc tế
cũng là một cuộc đấu tranh giành không gian sống,
trong đó các nước lớn luôn có lợi thế hơn các nước
nhỏ. Thực tế có rất nhiều quốc gia trong tình trạng
như vậy nhưViệt Nam đối với Trung Quốc; Belarus,
Phần Lan đối với Nga hay Cuba đối với Mỹ.
Sở hữu v tr chiến lược là lá chắn lớn nhất giữa
các nước EU và người khổng lồ Liên Bang Nga
,
Ukraine cũng phải đối mặt với không ít khó khăn.
Sở hữu một vị trí nhạy cảm như vậy làm thế nào để
thực hiện một chính sách khôn khéo, cân bằng cả
hai phía, giữ vững tự chủ là điều không hề dễ dàng
cho đất nước Ukraine. Những diễn biến gần đây tại
Ukraine đã cho thấy đặc điểm địa lý đã ảnh hưởng
đáng kể đến tình hình chính trị tại quốc gia này.
Không ngoa khi nói đất nước này phải chịu đựng
một “lời nguyền địa lý” dai dẳng. Bản thân tên gọi
Ukraine đã phần nào thể hiện được bi kịch địa lý
của nước này do về mặt ngữ nghĩa, “Ukraine” được
hiểu là “vùng đất bên lề”. Trong lịch sử, vùng đất
này đã nhiều lần ở trong tình trạng đất nước bị chia
cắt, xâm chiếm bởi nước này hay nước khác.
Còn kể từ kết thúc chiến tranh lạnh đến nay,
nước nhỏ Ukraine là mục tiêu tranh giành ảnh
hưởng giữa hai kẻ mạnh là EU và Nga
trên nhiều
lĩnh vực chính trị, kinh tế
và năng lượng. Điển hình
nhất, EU muốn lôi kéo
Ukraine hướng Tây, gia
nhập vào mô hình siêu
quốc gia của tổ chức này.
Trong khi đó, Nga vẫn
muốn giữ Ukraine trong
tầm ảnh hưởng của không
gian hậu Xô viết và mời
gọi nước này tham gia vào Liên minh thuế quan
Nga - Belarus - Kazakhstan.
Sau khi chính quyền của Tổng thống Viktor
Yanukovych bị lật đổ, Crimea trở thành điểmnóng của
châu Âu, không chỉ bởi sự can thiệp của phương Tây
và Nga mà còn là những mâu thuẫn âm ỉ trong lòng
vùng tự trị này - mâu thuẫn về lợi ích giữa các nhóm
sắc tộc. Và Crimea là bằng chứng sống động nhất.
Từnhững vấnđề lịch sử
Đầu thế kỷ 20, người Nga và người Tatars đều là
những nhóm sắc tộc chiếm ưu thế ở Crimea, sau đó
đến người Ukraine, người Do Thái và những nhóm
thiểu số khác. Trong Thế chiến II, khoảng 20.000
người Tatar đã liên kết với Đức Quốc xã trong khi
nhiều người khác chiến đấu cho quân đội Liên Xô.
Viện dẫn lý do người Tatars bắt tay với Đức Qu c
xã, lãnh đạo Xô viết đã ra lệnh trục xuất cả nhóm
sắc tộc này đến Trung Á
. Nhiều người trong số này
đã thiệt mạng vì đói khát. Chính sự kiện này đã hình
thành nỗi căm phẫn chính quyền Liên Xô trong tộc
người Tatars. Sau khi Liên Xô tan rã, người Tatars lại
quay về Crimea và đối mặt với tình trạng thất nghiệp
cùng điều kiện sống vô cùng nghèo khổ.
Sau khi Ukraine độc lập, một số quan chức trong
cộng đồng người Nga ở Crimea đã tìm cách khẳng
định chủ quyền và tăng cường hợp tác với Nga. Tuy
nhiên,
năm 1996, hiến pháp Ukraine quy đ nh
Crimea có chế độ cộng hòa tự tr nhưng khẳng
đ nh rằng luật pháp ở đây phải tuân theo hiến
pháp Ukraine
. Crimea có quốc hội và chính quyền
riêng với quyền hạn về các lĩnh vực nông nghiệp, cơ
sở hạ tầng và du lịch.
Người Tatars cũng có quốc hội không chính thức
của riêng họ, gọi là Mejlis, với mục đích hoạt động
là tăng cường quyền và lợi ích của sắc tộc này. Hiện
nay phần lớn cư dân đang sinh sống ở Crimea là
người Nga, chiếm hơn 58% tổng số dân cư, theo
điều tra dân số quốc gia được thực hiện vào năm
2001. Tại thủ phủ Simferofol, khoảng 70% dân số
là người Nga. Do đó, hầu hết dân cư trên bán đảo
đều sử dụng tiếng Nga làm ngôn ngữ chính của họ.
Ngoài ra Crimea còn có khoảng 24% người Ukraine
và 12% thuộc nhóm Hồi giáo Tatars.
Bên cạnh những lý do về lịch sử thì sự ủng hộ
đối với chính quyền Ukraine của các nhóm sắc tộc
cũng khác nhau. Trong khi người Nga ở đây ủng hộ
chính quyền của Tổng thống Viktor Yanukovych,
ngược lại người Ukraine và Tatars lại ủng hộ chính
quyền trung ương hiện tại.
Ba nhóm sắc tộc ch nh
được chia làm hai phe
rõ ràng tại một khu
trong những khu vực
có t m ảnh hưởng lớn
nhất trên thế giới
, chắc
chắn sẽ khiến tình hình
thêm phức tạp nếu các
nhóm sắc tộc có bất kỳ
hành động quá khích nào.
Đi tìmnhững con
ngựa thànhTroia
Theođiểntích,conngựa
thành Troia là con ngựa
gỗ mà quân Hy Lạp đã
sử dụng để chiến thắng
quân Troia trong cuộc
chiến thành Troia. Tình
hình ở Crimea cũng khá
giống với điển tích con
ngựa thành Troia, những người gốc Nga chiếm đa
số (58%) ở đây.
Trong quá khứ mối quan hệ giữa Nga - Ukraine
khá thuận lợi cho việc gìn giữ hòa bình. Không bên
nào có lý do vững chắc để cho rằng “bản sắc nhóm”
của bên này, đe dọa lợi ích của bên kia. Biểu hiện
là việc các đảng phái của Ukraine đều cố gắng giúp
đỡ các nhóm khác ở trong nước, không có ghi nhận
nào về việc người Nga ngược đãi người Ukraine,
Tatars, hay các băng đảng Ukraine tấn công người
Nga. Tuy nhiên, hiện tại mọi thứ đã thay đổi khi các
đảng phái Ukraine không còn được “đồng lòng”
như trước khi chính quyền thân Nga của Tổng thống
Viktor Yanukovych bị lật đổ. Sau sự kiện trên, hạm
đội Biển Đen của Nga đã được tăng cường để bảo
vệ người gốc Nga ở đây.
Điều đó cũng đồng nghĩa với việc
những nhómsắc
tộc còn lại là Ukraine, Tatars có thể nghĩ rằng họ
đang b cô lập và buộc phải có những hành động
tự bảo vệ, thậmch những ph n tử cực đoan có thể
tấn công những người g c Nga ở Crimea
. Trong
trường hợp này, nếu Ukraine ra mặt thực hiện những
chính sách ưu tiên nhằm bảo vệ các nhóm sắc tộc
này, chắc chắn Nga sẽ viện cớ cho rằng chính quyền
Ukraine đang thực hiện “thanh trừng sắc tộc”, từ đó
Nga có thể danh chính ngôn thuận thiết lập chính
sách “trách nhiệm bảo vệ” của họ.
Trách nhiệm bảo vệ của Nga ở Crimea bị chi trích
bởi các học giả phương Tây nhưmột hành động quân
sự. Bởi hiện nay biện pháp hòa bình, thương lượng
dường như rất khó đạt được khi chính quyền của ông
Putin vẫn đang rất cứng rắn, bởi
xét cho cùng Nga
có lợi ch chiến lược tại Crimea khi tại đây Nga
có thể tạo ảnh hưởng đến khu vực Trung Đông và
Balkans
. Ngoài ra, Nga còn có một điểm tựa vững
chắc đó là Luật Quốc phòng của nước này cho phép
can thiệp quân sự để “bảo vệ công dân Nga”.
Còn về phía Ukraine, những ngày sắp tới sẽ chứng
kiến một tâm lý phù Nga “xuất hiện trong các giới
chức và tầng lớp tinh hoa, cũng đang bị giằng xé giữa
hai yếu tố địa dư và văn hóa cùng một lúc. Như mới
đây Tư lệnh Hải quân Ukraine Denis Berezovsky
tuyên bố trung thành với giới lãnh đạo thân Nga ở
Crimea. Chính quyền Crimea cũng đã gửi thư cho
Tổng thống Putin đề nghị chính phủ Nga xem xét
sáp nhập vào Nga với dự kiến tổ chức trưng cầu dân
ý về vấn đề này vào ngày 16-3 tới. Kết quả sẽ quyết
định tương lai của Crimea nhưng quan trọng hơn
cả là vận mệnh chính trị của chính phủ mới đang
thành lập tại Kiev.
◄
“Trách nhiệmbảo
vệ”có nghĩa là
khi một quốc gia
không thể hoặc
khôngmuốn bảo
vệ người dân khỏi
những thảmhọa
nhân đạo thì cộng
đồng quốc tế có
quyền can thiệp để
bảo vệ sinhmạng
người dân quốc gia
đó thông qua nhiều
biện pháp, bao
gồmcả biện pháp
quân sự.
Trong bối cảnh quan hệ Nga - Ukraine đang hết s c căng thẳng,
những ngư i gốc Nga sống ở Crimea đang là một lực lượng
hùng hậu, họ hoàn toàn có thể dựa vào Nga thiết lập một quốc
gia độc lập ngay trong lòng lãnh thổ Ukraine như c ch mà quân
Hy L p chiếm thành Troia ngay trong lòng kẻ thù.
Tranh: PARESH (ÂnĐô)
Tranh:
CHAPPATTE
(Thuy Si)
