14
Hồ sơ - Phóng sự -
Thứ Tư28-11-2018
Quyền năng mang tên CRISPR
Công nghệ “biên tập lại” bộ gen phôi thai người CRISPR-Cas9 đã trao
cho con người một thứ quyền lực phi thường. Lần đầu tiên trong lịch sử,
giới khoa học có thể chỉnh sửa, tái cấu trúc, thậm chí xóa bỏ ADN của
gần như mọi loài sinh vật, kể cả con người, theo
National Geographic
.
Trong ba năm qua, công nghệ này đã làm thay đổi diện mạo ngành
sinh học. Thực hiện nghiên cứu trên động vật, các nhà nghiên cứu từ
nhiều phòng thí nghiệm khắp thế giới đã sử dụng CRISPR để chỉnh sửa
những lỗi gen lớn, bao gồmcác đột biến dẫn đến teo cơ, xơ nang vàmột
dạng của bệnh viêm gan.
Một số nhóm nghiên cứu còn thử nghiệm dùng CRISPR để xóa HIV
khỏi tế bào ADN của con người. Các chuyên gia còn dùng CRISPR để tiêu
diệt các virus trong heo vốn cản trở việc cấy ghép nội tạng heo vào cơ
thể người. Các nhà sinh thái đang nghiên cứu cách sử dụng công nghệ
này để bảo vệ các loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng. Họ cũng tính
tới phương pháp dùng CRISPR để xóa các gen trong cây trồng thu hút
sâu hại, từ đó giúp giảm sự phụ thuộc của loài người vào thuốc trừ sâu
độc hại. “Đây là công nghệ phi thường, có rất nhiều ứng dụng. Nhưng
nếu bạn định làm gì đó mang tính định mệnh như chỉnh sửa cả một
dòng gen, bạn cần có lý do chính đáng” - chuyên gia Eric Lander, Giám
đốc Broad Institute of Harvard và Viện Công nghệ Massachusetts - MIT
(Mỹ), khẳng định.
TRI TÚC
A
P
ngày 26-11 đưa tin ông
Hạ Kiến Khuê, nhà khoa
học đến từ ĐH Khoa học và
Công nghệ Phương Nam ở Thâm
Quyến, Trung Quốc (TQ), tuyên
bố ông vừa tạo ra được hai bé gái
biến đổi gen đầu tiên trên thế giới.
Gen của cặp sinh đôi có tên Lu Lu
và Na Na đã được chỉnh sửa để có
khả năng chống lây nhiễm virus
HIV/AIDS từ chính cha mẹ mắc
bệnh của mình. Thông tin này đã
gây chấn động và tranh cãi trong
giới khoa học.
Chỉnh sửa gen để
miễn dịch với HIV
Theo tạp chí
CNET
, những nghiên
cứu đầu tiên về trường hợp này được
tạp chí
MIT’s Technology Review
và
có sự kết nối với các tài liệu y học
của Cơ quan Đăng ký thử nghiệm
lâm sàng TQ do ông Hạ Kiến Khuê,
một nhà nghiên cứu thuộc ĐHKhoa
học và Công nghệ Phương Nam
(TQ), đứng đầu công bố.
Các tài liệu cho thấy nhóm nghiên
cứu đang chạy thử nghiệm thay đổi
gen CCR5, một loại virus gây suy
giảm miễn dịch ở người như HIV,
đồng thời là tác nhân gây bệnhAIDS.
Nhóm nghiên cứu đã sử dụng loại
phân tử CRISPR/Cas9, một công
nghệ mới có thể “cắt và dán” một
cách chính xác, cho phép loại bỏ
các phần ADN và thay thế chúng
theo ý muốn. Bằng cách sử dụng
CRISPR để biến đổi gen CCR5,
các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ giúp
những đứa trẻ miễn dịch với HIV
trong suốt cuộc đời của chúng.
Ông Hạ cho biết đã điều chỉnh
phôi cho tổng cộng bảy cặp vợ
chồng trong quá trình điều trị khả
năng sinh sản. Tuy nhiên, chỉ một
cặp thành công tính tới thời điểm
hiện tại. Tất cả đàn ông trong thí
nghiệm đều dương tính với HIV
trong khi phụ nữ thì không.
Trả lời báo
Guardian
, nhà khoa
học TQ nói rằng mục đích của ông
không phải chữa trị hay ngăn ngừa
một căn bệnh di truyền mà chỉ cố
gắng đưa vào gen đó một khả năng
ít người có được bẩm sinh. Đó là
khả năng chống lại việc bị lây nhiễm
HIV/AIDS từ chính cha mẹ mắc
bệnh. Ông nói ông chọn thử nghiệm
chỉnh sửa gen chống lại virus HIV
bởi vì căn bệnh này đang là một
vấn đề lớn ở TQ.
“Xã hội sẽ quyết định phải làm
gì tiếp theo” - ông Hạ trả lời khi
được hỏi về việc nên cho phép hay
cấm đoán biến đổi gen ở con người.
“Nguy hiểm,
thiếu trách nhiệm”
Tuyên bố táo bạo trên của nhóm
ông Hạ vấp phải những hoài nghi
lẫn chỉ trích vì nghiên cứu vẫn chưa
được xác minh độc lập và chưa được
công bố trên các tạp chí khoa học
quốc tế chuyên ngành. Tuy nhiên,
ông Hạ đã tiết lộ điều này với một
trong những nhà tổ chức một hội
nghị quốc tế về biến đổi gen diễn ra
ngày 27-11 tại Hong Kong. Trước
Chấn động: Tạo em
bé từ chỉnh sửa gen
Có lẽ không khámphá khoa học nào trong thế kỷ qua có nhiều
hứa hẹn như công nghệ chỉnh sửa gen, song những tác động sâu
rộng của sự thay đổi này là không thể lường trước được.
2
đó, nghiên cứu của ông cũng được
chia sẻ trong một bài phỏng vấn độc
quyền với hãng tin
AP.
Theo
SBS
, ngay cả nơi ông Hạ
công tác cũng nhận xét nghiên cứu
của ông “vi phạm nghiêm trọng
các chuẩn mực đạo đức và quy tắc
học thuật”.
“Nghiên cứu của GS Hạ Kiến
Khuê diễn ra bên ngoài khuôn khổ
nhà trường” - thông cáo chính thức
của ĐH Khoa học và Công nghệ
Phương Nam ngày 26-11 cho biết.
Một nhóm gồm 100 nhà khoa học
tại TQ cùng ký tên vào lá thư lên
án các kết quả nghiên cứu của nhà
khoa học TQ.
“Đây là tổn hại nặng nề đối với
danh tiếng toàn cầu và sự phát triển
của nghiên cứu y sinh tại TQ. Thật
bất công với đa số các nhà khoa học
TQ luôn trung thực trong hoạt động
nghiên cứu và
phát minh khoa
học” - bản thông
cáo được đăng
trênWeibo ngày
26-11 cho biết.
T S K i r a n
Musunuru,chuyên
gia biến đổi gen
của ĐH Pennsylvania (Mỹ), nhận
xét: “Thật không thể chấp nhận
được… Việc thí nghiệm trên con
người không được bảo vệ vềmặt đạo
đức”. “Còn quá sớm” là nhận định
của TS Eric Topol, Giám đốc Viện
nghiên cứu Scripps ở California,
Mỹ. “Những thông tin vừa qua về
nghiên cứu điều chỉnh gen trong
phôi thai người nhằm kháng nhiễm
HIV là thiếu cơ sở khoa học, nguy
hiểm và vô trách nhiệm” - Joyce
Harper, giáo sư về di truyền học và
phôi người tại ĐH London (Anh),
nhận định.
Ngược với những ý kiến trên,
nói với
Independent
, GS George
Church công tác tại ĐH Harvard
(Mỹ) lại ủng hộ nỗ lực chỉnh sửa
gen để miễn dịch HIV. Ông cho
rằng mục đích này chính đáng vì
HIV là mối đe dọa lớn đối với sức
khỏe cộng đồng.
Các nước phảnứng thế nào?
Một phân tích hồi năm 2014 của
ĐH Hokkaido (Nhật) đăng trên
trang web
unesco.org
cho thấy có
29 quốc gia trên thế giới đang có
lệnh cấm rõ ràng về mặt pháp lý đối
với chỉnh sửa gen trên con người.
Ở Mỹ, việc chỉnh sửa gen trên
con người bị cấm, chỉ trừ trường
hợp nghiên cứu trong phòng thí
nghiệm, theo
SBS
.
Ở Anh, Canada, Pháp và Đức
cũng như nhiều nước phương Tây
đặc biệt bày tỏ lo ngại với thuyết ưu
sinh (eugenics) hay “đứa trẻ thiết kế
sẵn” (designer babies) hoặc “siêu
nhân”,
The Bulletin
cho hay.
Tại Pháp, một chiến dịch mang
tên “Stop GMO Babies” (tạm dịch:
Dừng ngay những đứa trẻ biến đổi
gen) yêu cầu các nhà khoa học không
dùng công nghệ chỉnh sửa gen để cải
biến phôi người. Họ cho rằng như
vậy hoàn toàn trái với tự nhiên và
đời sống con người bị thay đổi một
cách ép uổng. Pháp đã phê chuẩn
Công ước Oviedo, trong đó nói rằng
“Tìm cách thay đổi gen người chỉ có
thể được áp dụng
cho các mục đích
phòng ngừa, chẩn
đoánhoặcđiềutrị”.
TạiAnh, một số
thànhviênđảngbảo
thủ bày tỏ lo ngại
việc thay thế gen
cho những đứa trẻ
chưa sinh ra giúp chúng khỏe mạnh
và thông minh hơn sẽ là điềm báo
cho một tương lai không tốt.
Còn ở Canada, việc chỉnh sửa gen
người bị cấm theo đạo luậtAssisted
HumanReproductionAct năm2004.
Trong đó, nếu vi phạm đạo luật sẽ
bị phạt 500.000 đôla Canada và
nguy cơ đối mặt 10 năm tù. Tuy
nhiên, thiếu cơ quan quản lý giảm
sát đạo luật này.
Ở Đức, các thí nghiệm về chỉnh
sửa gen người hiện bị hạn chế theo
đạo luật Bảo vệ phôi năm 1990.
Đạo luật cấm tạo và sử dụng phôi
thai phục vụ các nghiên cứu cơ bản,
đồng thời cấm thu hoạch tế bào phôi
thai. Tuy nhiên, đạo luật này không
nêu chi tiết về bảo vệ bào thai chưa
thành hình.
Đạo luật Đạo đức sinh học và an
toàn sinh học của Hàn Quốc cấm
các thí nghiệm về gen và biến đổi
phôi người, trong khi đó đạo luật
Notification cấm bất kỳ sản phẩm
làm thay đổi gen. Những luật này
giúp hạn chế các hoạt động mà giới
khoa học Hàn Quốc có thể làm liên
quan tới con người và các cuộc thí
nghiệm lâm sàng trên phôi người. •
Ngay cả nơi ông Hạ công
tác cũng nhận xét nghiên
cứu của ông “vi phạm
nghiêm trọng các chuẩn
mực đạo đức và quy tắc
học thuật”.
3
Ảnh 1:
ÔngHạ Kiến Khuê. Ảnh: NDTV
Ảnh 2:
Một chú heo được chỉnh sửa gen là sản phẩm
của ViệnNghiên cứu gen Bắc Kinh (BGI). Ảnh: AP
Ảnh 3:
Một khay vi thể chứa phôi thai đã được tiêm
protein Cas9 và PCSK9 sgRNA. Ảnh: AP
1
