6
Pháp luật
&
cuộc sống -
Thứ Tư13-9-2023
Không dễ xác định văn bản có giá trị pháp lý
cao hơn
Về hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật, cho
đến nay không có bất cứ quy định nào phân định
một cách rõ ràng thứ bậc về giá trị pháp lý của các
văn bản quy phạm pháp luật, do vậy trong một số
trường hợp, việc xemxét văn bản nào có hiệu lực cao
hơn cũng là điều không đơn giản.
Đối với một số văn bản đã được quy định rõ giá trị
pháp lý như hiến pháp, luật, bộ luật thì việc so sánh
giá trị pháp lý với các văn bản khác sẽ tương đối dễ
dàng. Tuy nhiên, đối với các văn bản quy phạmpháp
luật còn lại thì việc so sánh giá trị cao thấp là điều không dễ dàng, vì không
có quy định cụ thể về phân hạng thứ bậc giá trị pháp lý.
Hiện nay, Điều 4 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015
(sửa đổi, bổ sung năm 2020) liệt kê 15 nhóm/loại văn bản quy phạmpháp
luật tương ứng với chủ thể có thẩmquyền ban hành từ trung ương đến địa
phương. Quy định này có thể “hiểu ngầm” là sự sắp xếp về thứ bậc giá trị
pháp lý của các văn bản quy phạm pháp luật, song đây chỉ là nhận định ở
góc độ nghiên cứu. Còn việc áp dụng pháp luật trong thực tiễn cần phải
dựa vào các quy định tường minh, rõ ràng.
Vì vậy, trong thời gian tới, thiết nghĩ QH cũng cần xemxét bổ sung trong
Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật một điều khoản rõ ràng, cụ
thể về xếp hạng giá trị pháp lý của các văn bản quy phạm pháp luật để
việc áp dụng pháp luật nói chung và trong hoạt động xét xử của tòa án
nói riêng sẽ dễ dàng hơn.
ThS
NGUYỄN NHẬT KHANH
,
Trường ĐH Kinh tế - Luật (ĐH Quốc gia TP.HCM)
LTS:
TANDTối cao đang lấy ý kiến đối
với dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa
đổi) với nhiều nội dung mới, trong đó
có việc xem xét tính hợp hiến, hợp pháp
của văn bản quy phạm pháp luật khi xét
xử. Đây là vấn đề thu hút sự quan tâm
của dư luận, nhất là những người hành
nghề luật.
Pháp Luật TP.HCM
trân
trọng giới thiệu các ý kiến góp ý này.
GÓP Ý SỬA ĐỔI LUẬT TỔ CHỨC TAND
YẾNCHÂU
S
au tám năm thi hành, TAND
Tối cao đánh giá bên cạnh
những kết quả đạt được thì
Luật Tổ chức TAND năm 2014
cũng bộc lộ một số vướng mắc,
bất cập nên việc sửa đổi là khách
quan và cần thiết.
Một trong những nội dung nhận
được sự quan tâm trong lần sửa đổi
này đó là quy định về thẩm quyền
của tòa án liên quan đến các văn bản
trái với hiến pháp, luật, nghị quyết
của Quốc hội (QH); pháp lệnh, nghị
quyết của Ủy ban Thường vụ QH
(sau đây gọi chung là văn bản trái
pháp luật).
Thay đổi đề xuất
Luật Tổ chức TAND năm 2014
quy định trong quá trình xét xử vụ
án, tòa án phát hiện và kiến nghị
với các cơ quan có thẩm quyền xem
xét sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ
văn bản trái pháp luật để bảo đảm
quyền và lợi ích hợp pháp của cá
nhân, cơ quan, tổ chức.
Khi đó, cơ quan có thẩm quyền
có trách nhiệm trả lời tòa án kết quả
xử lý văn bản pháp luật bị kiến nghị
theo quy định, làm cơ sở để tòa án
giải quyết vụ án.
TANDTối cao cho rằng quy định
này dẫn đến tình trạng tòa án phát
hiện có văn bản trái pháp luật nhưng
cơ quan có thẩm quyền không sửa
đổi, bổ sung, bãi bỏ văn bản đó theo
đề nghị của tòa án. Điều này gây
khó khăn cho việc giải quyết vụ án.
Do đó, tại dự thảo (lần hai) Luật
Tổ chức TAND (sửa đổi), cơ quan
soạn thảo đã đề xuất bổ sung thẩm
quyền “xem xét, quyết định tính
hợp hiến, hợp pháp của văn bản
quy phạm pháp luật trong xét xử
theo quy định của luật”.
Cụ thể, trong trường hợp cơ quan
“Quy định cho tòa quyền
phát hiện và kiến nghị
xử lý văn bản trái pháp
luật chưa thực sự hiệu
quả và còn mang tính
hình thức.”
Luật sư
Bùi Quốc Tuấn
ban hành văn bản trái pháp luật
mà không thực hiện việc sửa đổi,
bổ sung, bãi bỏ văn bản theo kiến
nghị thì tòa án tiếp tục kiến nghị
cơ quan có thẩm quyền bãi bỏ hoặc
đình chỉ việc thi hành văn bản. Khi
hết thời hạn pháp luật quy định mà
cơ quan có thẩm quyền không sửa
đổi, bổ sung, đình chỉ việc thi hành,
bãi bỏ văn bản; hoặc trường hợp có
văn bản đề nghị của cơ quan có liên
quan thì tòa án có thẩm quyền xem
xét, bãi bỏ văn bản quy phạm pháp
luật từ cấp bộ trưởng trở xuống và
áp dụng văn bản có hiệu lực cao
hơn để giải quyết vụ việc.
Tuy nhiên, tại dự thảo mới nhất
được công bố trên cổng thông tin
điện tử TAND Tối cao (dự thảo 3),
cơ quan soạn thảo đã điều chỉnh đề
xuất trên theo hướng chỉ bổ sung
vào luật quy định nếu “kiến nghị
bất thành” thì tòa án áp dụng văn
bản có hiệu lực cao hơn để giải
quyết vụ việc.
Tưởng sẽ mới nhưng
không mới
Trao đổi với PV, ThSNguyễnNhật
Khanh, Trường ĐH Kinh tế - Luật
(ĐH Quốc gia TP.HCM), đánh giá:
Quy định của dự thảo 3 không có gì
mới so với quy định hiện nay. Bởi
lẽ bản thân tòa án vẫn ở thế bị động
khi xem xét, xử lý các văn bản quy
phạmtrái pháp luật - vẫn chỉ có quyền
phát hiện và kiến nghị.
Việc tòa án được áp dụng văn bản
có hiệu lực cao hơn để giải quyết vụ
việc là bổ sung về câu chữ, quy định
nhưng thực chất không phải là quy
định mới mà là nguyên tắc áp dụng
văn bản quy phạm pháp luật đương
nhiên phải tuân thủ đã được ghi
nhận tại khoản 2 Điều 156 Luật Ban
hành văn bản quy phạm pháp luật
năm 2015 đang có hiệu lực thi hành.
ThS Khanh cho rằng chỉ khi nào
cho tòa có quyền “đình chỉ việc thi
hành hoặc bãi bỏ” văn bản trái pháp
luật theo Luật Ban hành văn bản quy
phạm pháp luật trong một số trường
hợp thì thẩm quyền của tòa án mới
trở nên thực tế.
Nói thêm, luật sư (LS) Bùi Quốc
Tuấn (Đoàn LS TP.HCM) cho biết
thực tiễn cho thấy có rất nhiều quy
phạm pháp luật trái pháp luật mà
chưa có quyết định bãi bỏ hoặc
đình chỉ việc thi hành các văn bản
đó. Trong khi đó, luật hiện hành chỉ
cho phép tòa án có quyền kiến nghị
với các cơ quan có thẩm quyền xem
xét sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ các
văn bản này.
“Quy định này chưa thực sự hiệu
quả và còn mang tính hình thức” -
LS Tuấn nói và cho rằng việc tòa án
sau khi kiến nghị phải chờ kết quả
xử lý từ cơ quan có thẩm quyền để
làm cơ sở giải quyết vụ án làm kéo
dài thời gian giải quyết vụ án và tòa
án bị động khi xét xử.
Vì vậy, LS Tuấn đánh giá việc bổ
sung quyền cho tòa án (như dự thảo
2 - PV) là rất cần thiết, giúp việc xử
lý các văn bản trái pháp luật được
nhanh chóng và hiệu quả hơn.
Còn khoảng trống khi
kiểm soát tính hợp pháp
của văn bản
Dưới góc nhìn của người làmcông
tác xét xử nhiều năm, LS PhạmCông
Hùng (nguyên thẩmphánTANDTối
cao) cho rằng thực tiễn đang tồn tại
tình trạng có quyết định và quy phạm
pháp luật trái với hiến pháp, luật,
nghị quyết của QH; pháp lệnh, nghị
quyết của Ủy ban Thường vụ QH.
Hiện tại, luật đã giao cho TAND
xem xét tính hợp pháp của các quyết
định hành chính, hành vi hành chính
cá biệt thông qua việc xét xử các vụ
án hành chính theo thẩm quyền…
Như vậy, việc kiểm soát tính hợp
pháp của tất cả quyết định và văn
bản quy phạmpháp luật vẫn cònmột
khoảng trống cần kịp thời giải quyết.
Từ đó, LS Hùng cho rằng việc bổ
sung quyền hạn của TAND được
quyền xem xét, quyết định các văn
bản trái pháp luật… là phù hợp và
cần thiết.•
HĐXXmột phiên tòa hình sự tại TANDTP.HCM. Ảnh: HỮUĐĂNG
Có nên để
tòa án xem
xét văn bản
trái luật?
Việc hiện nay tòa án chỉ được trao quyền
kiến nghị sửa đổi, bãi bỏmột văn bản trái
pháp luật đặt ra vấn đề về việc mở rộng
thẩmquyền cho cơ quan này, giúp gỡ khó
trong việc giải quyết các vụ án.