16
Tiêu điểm
Quốc tế -
Thứ Hai29-1-2024
“Việc Mỹ và châu Âu
phản ứng thế nào
trước phán quyết còn
quan trọng hơn bản
thân phán quyết” -
theo tạp chí
Foreign
Affairs.
Tác động của phán quyết ICJ
tới cuộc chiến ở Gaza
Giới phân tích nhận định dù phán quyết đầu tiên của ICJ trong vụNamPhi kiện Israel diệt chủng ở Gaza
sẽ khó thực thi nhưng nó có ý nghĩa pháp lý và chính trị đáng kể.
THẢOVY
C
uối tuần qua, Tòa ánCông
lý Quốc tế (ICJ) đã đưa
ra phán quyết đầu tiên về
vụ Nam Phi kiện Israel diệt
chủng người dân Palestine
ở Dải Gaza trong bối cảnh
xung đột Israel - Hamas làm
hơn 26.000 người dân Gaza
thiệt mạng.
Phán quyết ngày 26-1 được
nhận xét là phán quyết đáng
chú ý nhất kể từ khi ICJ - cơ
quan xét xử chính của Liên
hợp quốc (LHQ) thành lập,
cũng như kể từ khi Công ước
Diệt chủng năm 1948 ra đời,
theo hãng tin
AP
.
Là “lời nhắc nhở
quan trọng” hay
“rất đáng thất vọng”?
Tại phiên tòa ngày 26-1,
sau hơn 45 phút trình bày và
giải thích các cáo buộc từ hai
phía, hội đồng gồm 17 thẩm
phán của ICJ đã ra phán quyết
gồm sáu “biện pháp tạm thời”
mà Israel phải thực hiện để
“ngăn chặn các hành động
diệt chủng”.
Đầu tiên, phán quyết yêu
cầu Israel “thực hiệnmọi biện
pháp trongkhảnăngcủamình”
để ngăn chặn hành vi vi phạm
Công ước Diệt chủng. Thứ
hai, Israel phải đảm bảo lực
lượng Phòng vệ Israel không
thực hiện hành vi diệt chủng
ở Gaza. Thứ ba, Israel phải
thực hiện mọi biện pháp “để
ngăn chặn và trừng phạt hành
vi kích động” có thể phạm tội
diệt chủng ở Dải Gaza.
Ngoài ra, tòa yêu cầu Israel
thực hiện các biện pháp “tức
thời và hiệu quả” để cung cấp
các dịch vụ cần thiết và hỗ trợ
nhân đạo cho người dânGaza.
ICJ cũng lệnh cho Israel đảm
bảo lưu giữ các bằng chứng
Ngày 28-1, Iran cho biết họ đã phóng thành công ba vệ
tinh vào vũ trụ. Các vệ tinh được Iran phóng lần này là
Mahda, Kayhan-2 và Hatef-1, theo đài
Press TV
.
Các vệ tinh được phóng từ Trạm phóng vũ trụ Imam
Khomeini ở tỉnh Semnan bằng tên lửa đẩy Simorgh, do Bộ
Quốc phòng Iran sản xuất. Các vệ tinh này có thể đạt độ
cao tối thiểu 450 km và tối đa 1.100 km so với bề mặt Trái
đất.
Mahda là vệ tinh nghiên cứu được thiết kế, chế tạo, lắp
ráp và thử nghiệm tại Trung tâm Nghiên cứu vũ trụ Iran.
Đây là vệ tinh hạng nhẹ, có trọng lượng 32 kg.
Trong khi đó, các vệ tinh Kayhan-2 và Hatef-1 được Iran
Electronics Industries - công ty thuộc Bộ Quốc phòng Iran
thiết kế và phát triển. Cả hai đều là vệ tinh nano, có trọng
lượng dưới 10 kg.
Kayhan-2 được phát triển để định vị trong không gian.
Nó có các hệ thống xác định và điều khiển nhằm hướng tới
Trái đất một cách ổn định và chính xác. Trong khi đó, vệ
tinh Hatef-1 phục vụ việc phát triển Internet vạn vật (IoT).
Trước đó, lực lượng Hàng không vũ trụ thuộc Quân đoàn
vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran đã phóng vệ tinh Soraya
lên quỹ đạo bằng tên lửa đẩy Qaem-100 (Ghaem-100).
Pháp, Đức và Anh đã lên án vụ phóng vệ tinh này, cho
rằng Qaem-100 sử dụng công nghệ cần thiết để phát triển
hệ thống tên lửa đạn đạo tầm xa. Phía Iran đã bác bỏ cáo
buộc, khẳng định tiến bộ công nghệ vì mục đích hòa bình
trong lĩnh vực hàng không vũ trụ là quyền hợp pháp của
nước này.
Trước đây, Mỹ cho rằng các vụ phóng vệ tinh của Iran
không tuân thủ nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp
quốc và kêu gọi Tehran không thực hiện hoạt động nào liên
quan tên lửa đạn đạo có khả năng mang vũ khí hạt nhân.
Theo hãng tin
AP
, các lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc
liên quan chương trình tên lửa đạn đạo của Iran đã hết hạn
vào tháng 10-2023.
HỒNG SƠN
Iranphóng3vệ tinhvào quỹđạo
Quang
cảnh vụ
phóng ba
vệ tinh của
Iran hôm
28-1. Ảnh:
PRESS TV
Các thẩmphán của Tòa án Công lýQuốc tế (ICJ) tại trụ sở của tòa án ở TP The Hague (Hà Lan)
trong ngày ICJ ra phán quyết đầu tiên về vụ kiện giữaNamPhi và Israel. Ảnh: EPA - EFE
Quy trình tiếp theo của vụ kiện
Bước tiếp theo sẽ diễn ra vào ngày 26-2, khi Israel được yêu
cầu nộp báo cáo về các hành động mà nước này đã thực hiện
trong vòngmột tháng kể từ ngày phán quyết có hiệu lực, theo
đài
Al Jazeera
. NamPhi khi đó sẽ có cơhội phảnhồi báo cáonày.
Sau đó, ICJ sẽ đánh giá báo cáo cũng như các thông tin về
tìnhhình thực tế củaGaza. Nếu kết quả đánhgiá là Israel không
tuân thủ các điều khoản trong phán quyết đầu tiên, tòa sẽ áp
đặt những điều khoản mới.
Ngoài ra, tòa cũng sẽ tổ chức các phiên điều trần tiếp theo về
các bằng chứng mà Nam Phi đã cung cấp liên quan cáo buộc
diệt chủng cũng như các phiên bào chữa của Israel. Sau đó,
từng thẩmphán sẽ có đánh giá riêng về vụ việc và phán quyết
cuối cùng của tòa sẽ được quyết định theo đa số thẩm phán.
Các chuyêngia cho rằng có thể phải 3-4 nămnữa phánquyết
chính thức mới được thông qua.
Trong tuần này, dự kiến vào
ngày 31-1, Hội đồng Bảo an
LHQ sẽ họp bàn về phán quyết
vừaqua của ICJ, kênh
AlJazeera
đưa tin.
liên quan cáo buộc diệt chủng.
Cuối cùng, tòa yêu cầu Israel
nộp báo cáo cho tòa về tất
cả biện pháp được thực hiện
nhằm thực thi phán quyết
trong vòng một tháng kể từ
ngày ra phán quyết.
Bên cạnh đó, ICJ cũng bác
bỏ quan điểm của Israel rằng
vụ kiện của Nam Phi là “giả
mạo và suy đoán”, đồng thời
cho phép Nam Phi tiếp tục
khởi kiện. Tuy nhiên, yêu
cầu quan trọng nhất trong
đơn kiện của Nam Phi chính
là kêu gọi Israel ngừng chiến
tranh đã không được các thẩm
phán thông qua.
Giới phân tích nhận định
phán quyết của ICJ đánh
dấu bước thụt lùi về mặt
pháp lý đối với Israel. Sau
phán quyết, dù Thủ tướng
Israel Benjamin Netanyahu
bày tỏ sự hoan nghênh khi
ICJ không kêu gọi ngừng
bắn nhưng cho biết việc vụ
kiện vẫn tiếp tục là “rất đáng
thất vọng”.
“Chúng tôi sẽ tiếp tục làm
những gì cần thiết để bảo vệ
đất nước và người dân của
chúng tôi” - tờ
The Times of
Israel
dẫn lời ôngNetanyahu.
Ngoài ra, các đồng minh của
Israel làMỹ vàAnh cũng bày
tỏ “quan ngại đáng kể” về
phán quyết của ICJ.
Trong khi đó, Nam Phi
gọi phán quyết là một “chiến
thắng quyết định” đối với luật
pháp quốc tế và cho biết Nam
Phi hy vọng Israel không cản
trở thực thi phán quyết. Nam
Phi cũng tuyên bố sẽ tiếp
tục hành động trong khuôn
khổ các tổ chức toàn cầu
để bảo vệ quyền của người
Palestine ở Gaza. Bộ Ngoại
giao Palestine hoan nghênh
phán quyết và nhận xét đây
là một “lời nhắc nhở quan
trọng” rằng không có quốc
gia nào đứng trên luật pháp.
Ý nghĩa của
phán quyết với
cuộc chiến ở Gaza
Các phán quyết của ICJ có
tính ràng buộc về mặt pháp
lý nhưng khó thực thi vì bản
thân tòa án không có cơ chế
thực thi phán quyết mà phải
thông qua Hội đồng Bảo an
LHQ. Tuy nhiên, như vậy
không có nghĩa là phán quyết
của tòa chỉ là lời nói suông,
theo tờ
The New York Times
.
Đầu tiên, phán quyết có thể
ảnh hưởng đến tính toán chính
trị của các bên liên quan, trong
trường hợp này là Israel. Bà
ZinaidaMiller, giáo sư luật tại
ĐH Northeastern University
(Mỹ), nhận xét với tạp chí
Time
rằng phán quyết của
ICJ có thể tăng áp lực quốc
tế buộc Israel giảm thương
vong dân thường cũng như
tuân thủ một số điều khoản
nhất định để tránh những bất
lợi về lý lẽ có thể phát sinh
sau này.
Ngoài ra, phán quyết ngày
26-1 cũng sẽ tác động đến
quyết định của các đồngminh
Israel. Tạp chí
ForeignAffairs
cho rằng việc Mỹ và châu Âu
phản ứng thế nào trước phán
quyết còn quan trọng hơn bản
thân phán quyết.
“Một mệnh lệnh từ ICJ
không thể thay đổi động cơ
của một quốc gia tham gia
chiến dịch quân sự mà các
nhà lãnh đạo quốc gia này cảm
thấy là cần thiết để bảo vệ an
ninh đất nước. Nhưng nó có
thể khiến các chính phủ đồng
minh suy nghĩ kỹ về sự hỗ trợ
của họ cho chiến dịch” - bà
Kate Cronin-Furman, giáo
sư tại ĐHUniversity College
London (Anh), nói với
The
New York Times
.
Dù vậy, cũng có ý kiến cho
rằng phán quyết của ICJ là cơ
sở đểMỹ thúc đẩy Israel giảm
thương vong dân thường khi
nỗ lực của Washington trong
vấn đề này đến nay chưa đạt
kết quả.Thậmchí, chínhquyền
Tổng thốngMỹ Joe Biden gần
đâychịuáp lực từdư luận trong
nước và quốc tế khi số thương
vong ở Gaza liên tục tăng.
Đến thời điểm hiện tại, gần
ba ngày sau khi ICJ ra phán
quyết, tình hình cuộc chiến
dường như không có sự thay
đổi nào và điều này nằm trong
dự liệu của các thẩm phán.
Theo thẩm phán Joan E.
Donoghue, chủ tọa phiên tòa,
phán quyết ngày 26-1 chỉ là
“biện pháp tạm thời” và tòa
khả năng chưa thể có phán
quyết cuối cùng trong vài năm
tới. “Tình hình nhân đạo thảm
khốc ở Dải Gaza có nguy cơ
nghiêm trọng hơn nữa trước
khi tòa án đưa ra phán quyết
cuối cùng” - nữ thẩm phán
cảnh báo.•
