2
Thời sự -
ThứBa16-4-2024
PGS-TSNGÔHỮUPHƯỚC (*)
P
hái đoàn Iran tại Liên
hợp quốc (LHQ) đã viện
dẫnĐiều 51Hiến chương
LHQ để lý giải cho cuộc tấn
công này. Liệu việc viện dẫn
điều luật này để lý giải cho
hành động của Iran có phù
hợp với luật quốc tế không?
Trước hết cần hiểu “quyền
tự vệ” được quy định tại Điều
51 Hiến chương LHQ. Điều
51 quy định: “Không có một
điều khoản nào trong hiến
chương này làm tổn hại đến
quyền tự vệ cá nhân hay tập
thể chính đáng trong trường
hợp thành viên LHQ bị tấn
công vũ trang cho đến khi Hội
đồngBảo an (HĐBA) chưa áp
dụng được những biện pháp
cần thiết để duy trì hòa bình
và an ninh quốc tế.
Những biện pháp mà các
thành viênLHQáp dụng trong
việc bảo vệ quyền tự vệ chính
đáng ấy phải được báo ngay
choHĐBAvà khôngđược gây
ảnh hưởng gì đến quyền hạn
và trách nhiệm của HĐBA,
chiếu theo hiến chương này,
đối với việc HĐBA áp dụng
bất kỳ lúc nào những hành
động mà hội đồng thấy cần
thiết để duy trì hoặc khôi phục
hòa bình và an ninh quốc tế”.
Với quy định này, quyền tự
vệ của quốc gia bao gồm ba
nội dung: Khi nào thì quốc
gia được “quyền tự vệ”; khi
thực hiện “quyền tự vệ”,
quốc gia phải tuân thủ điều
kiện gì; thủ tục thông báo cho
HĐBALHQ được thực hiện
bị tấn công vũ trang, chủ
thể tấn công vũ trang phải
là quốc gia, được thực hiện
trực tiếp qua hoạt động của
lực lượng vũ trang thường
xuyên hoặc được thực hiện
gián tiếp thông qua các băng
nhóm vũ trang, lính đánh
thuê được quy cho quốc gia”.
Ngoài ra, ICJ còn xác
định “vai trò của quốc gia
bị tấn công trong việc xác
định hành động tấn công vũ
trang. Trong phán quyết vụ
Nicaragua (năm 1986), ICJ
cho rằng “chính quốc gia là
Về vụ Đại sứ quán Iran ở
Syria bị không kích, theo luật
quốc tế, cơ quan ngoại giao
được xem như là “lãnh thổ
của quốc gia ở nước ngoài”.
Do đó, việc một quốc gia,
trong trường hợp này có thể
là Israel, đã phóng tên lửa
vào Đại sứ quán Iran tại Syria
được coi là hành vi “tấn công
vũ trang” theo quy định của
luật pháp quốc tế.
Cần nói thêm rằng hành vi
này bị coi là hành vi “xâm
lược” theo Điều 1 Nghị quyết
3314 của Đại hội đồng LHQ
năm 1974. Theo đó, “hành vi
xâm lược là việc một quốc gia
sử dụng lực lượng vũ trang
chống lại chủ quyền, toàn vẹn
lãnh thổ hoặc độc lập chính trị
của một quốc gia khác hoặc
theo bất kỳ cách nào khác
trái với Hiến chương LHQ”.
Do đó, hành vi tấn công vào
tòa đại sứ quán của Iran tại
Syria là điều kiện để Iran trả
đũa Israel. Tuy nhiên, phương
thức Iran tấn công Israel lại
không thỏa mãn các điều kiện
để tự vệ theo Điều 51 Hiến
chương LHQ.
Điều kiện để thực hiện
quyền tự vệ
Về
điều kiện mà quốc gia
phải tuân thủ khi thực hiện
“quyền tự vệ”
thì hành vi
tự vệ phải thỏa mãn nguyên
tắc về “sự cần thiết và tương
xứng”, như ICJ khẳng định
trong Kết luận tư vấn về tính
hợp pháp của hành động đe
dọa hoặc sử dụng vũ khí hạt
nhân (năm 1996).
Về yếu tố “sự cần thiết”,
quốc gia thực hiện quyền tự
vệ phải chỉ ra rằng hành động
tự vệ của họ là lựa chọn duy
nhất có sẵn để có thể đẩy lùi
cuộc tấn công vũ trang. Nếu
cuộc tấn công vũ trang đã
chấm dứt hoặc chưa diễn ra,
việc thực hiện quyền tự vệ của
quốc gia được xem là không
cần thiết. Điều kiện này đòi
hỏi về thời gian, hành vi tự
vệ (nếu có) phải được thực
Cuộc họp củaHội đồng Bảo an Liên hợp quốc về căng thẳng ở TrungĐông tại trụ sở Liên hợp quốc ở TPNewYork (Mỹ) ngày 14-4.
Ảnh: AFP
Vụ Iran tấn công Israel vào cuối ngày
13-4 (giờ địa phương, tức rạng sáng 14-4
giờ VN) tiếp tục có nhiều diễn biến mới
quan trọng liên quan đến các cuộc họp
của Hội đồng Bảo an (HĐBA) Liên hợp
quốc (LHQ) và nội các chiến tranh Israel
về vụ việc.
Ngày 14-4, HĐBA LHQ họp khẩn
về việc Iran phóng tên lửa và máy bay
không người lái (UAV) tấn công vào
Israel vào cuối ngày 13-4. Phiên họp
chứng kiến màn tranh cãi nảy lửa từ
các đại diện của Israel và Iran, theo đài
CNN
.
Tại phiên họp, Đại sứ Israel tại LHQ
Gilad Erdan kêu gọi HĐBA lên án “hành
vi khủng bố” của Iran và “áp đặt mọi
biện pháp trừng phạt có thể đối với
Tehran trước khi quá muộn”. Ông Erdan
kêu gọi HĐBA chỉ định lực lượng Vệ
binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) là
một tổ chức khủng bố.
Về phần mình, Đại sứ Iran tại LHQ
Amir Saeid Iravani tuyên bố cuộc tấn
công của Iran “hoàn toàn là thực hiện
quyền tự vệ vốn có của Iran, như đã nêu
trong Điều 51 Hiến chương LHQ và
được luật pháp quốc tế công nhận”.
Tuyên bố của ông Iravani lặp lại khẳng
định trước đó của Bộ Ngoại giao Iran
rằng các lực lượng vũ trang Iran đang
“thực hiện quyền tự vệ vốn có được quy
định tại Điều 51 Hiến chương LHQ”.
Bộ này còn nhấn mạnh Tehran sẽ không
ngần ngại thực hiện thêm các biện pháp
phòng thủ để bảo vệ lợi ích hợp pháp
nếu cần thiết.
Ngoài ra, ông Iravani cũng cho rằng
“đã đến lúc HĐBA phải gánh vác trách
nhiệm” và “giải quyết mối đe dọa thực
sự đối với hòa bình và an ninh quốc tế”.
Cũng trong ngày 14-4, nội các chiến
Các thành viên trong nội các chiến tranh của Israel nhómhọp vào ngày 14-4.
Ảnh: VĂNPHÒNGBÁOCHÍ CHÍNHPHỦ ISRAEL
như thế nào?
Quốc gia được quyền
tự vệ khi nào?
Theo luật pháp quốc tế,
quốc gia chỉ được thực hiện
quyền tự vệ khi bị “tấn công
vũ trang” và chủ thể thực hiện
hành vi tấn công vũ trang phải
là quốc gia.
Với định nghĩa “tấn công
vũ trang”, theo nhận định
của Tòa án Công lý Quốc
tế (ICJ) trong phán quyết vụ
Nicaragua cáo buộc Mỹ có
những hoạt động quân sự và
bán quân sự chống lại chính
phủ nước này (năm1986), tấn
công vũ trang “phải được hiểu
là bao gồm không chỉ hành
động của các lực lượng vũ
trang chính quy xuyên biên
giới quốc tế, mà còn hành
động gửi hoặc thay mặt cho
một quốc gia của các băng
nhóm, tổ chức vũ trang hoặc
lính đánh thuê, thực hiện các
hành động của lực lượng vũ
trang chống lại một quốc
gia khác có mức độ nghiêm
trọng như một cuộc tấn công
vũ trang thực sự được thực
hiện bởi những lực lượng vũ
trang thường xuyên, hoặc có
sự tham gia đáng kể của lực
lượng vũ trang thường xuyên
trong đó”.
Đồng thời, kết luận tư vấn
vụ Israel xây dựng bức tường
trên lãnh thổ Palestine ởĐông
Jerusalem (năm 2003), ICJ
đã cho rằng: “Điều 51 Hiến
chương thừa nhận sự tồn tại
quyền tự vệ vốn có của một
quốc gia trong trường hợp
nạn nhân của một cuộc tấn
công vũ trang phải đưa ra và
tuyên bố quan điểm rằng nó
đã bị tấn công”. Như vậy,
tuyên bố của quốc gia bị tấn
công là yêu cầu bắt buộc để
xác định có cuộc tấn công
vũ trang từ quốc gia khác.
Gần đây, nhiều quốc gia đã
viện dẫn “quyền vốn có” trong
hiến chương để đối phó với
các hành vi đe dọa sử dụng
vũ lực, tấn công vũ trang,
chống chủ nghĩa khủng bố.
Cách hiểu này là không thuyết
phục và không phù hợp với
quy định của Điều 51, vì các
quốc gia chỉ được quyền tự
vệ khi bị tấn công vũ trang.
Nếu “lạm dụng” quyền tự vệ
thì tính tối thượng của nguyên
tắc kiềm chế sử dụng và đe
dọa sử dụng vũ lực theo luật
pháp quốc tế sẽ bị vô hiệu.
Đồng thời, nếu hiểu quyền tự
vệ theo cách này chính là “cổ
vũ” cho hành vi sử dụng vũ
lực bất hợp pháp trong quan
hệ quốc tế.
Hành vi tấn công
Đại sứ quán Iran là
điều kiện để Iran trả
đũa Israel nhưng
việc Iran tấn công
Israel lại không
thỏa mãn các điều
kiện theo Điều 51
Hiến chương
Liên hợp quốc.
Vụ Iran tấncông Israel dưới góc
Tranhluậnnảy lửa tạiHộiđồngBảoan
Iran nói rằng cuộc tấn công
vào Israel nhằmđáp trả vụ tòa nhà
lãnh sự trong Đại sứ quán Iran
ở Syriamà Iran cho rằng Israel
là thủ phạm.
