6
Pháp luật
&
cuộc sống -
ThứHai 15-7-2024
tên mua tài sản.
Tuy nhiên, vụ việc do tòa này
giải quyết có tình tiết khác với Án
lệ 02 là Việt kiều không trực tiếp
giao dịch mà đưa tiền cho người
đứng tên giùm giao dịch trong khi
theo Án lệ 02 la trực tiếp giao dịch
với người bán tài sản (đất). Do đó,
TAND TP Cần Thơ đã không áp
dụng Án lệ 02.
Ngược lại, trongBản án 208/2017/
DS-PT của TAND Cấp cao tại
TP.HCM ngày 29-8-2017, mặc dù
cũng có tình tiết Việt kiều không
trực tiếp giao dịch mà đưa tiền cho
người đứng tên giùm giao dịch
như vụ việc tại TAND TP Cần
Thơ nhưng tòa này vẫn áp dụng
Án lệ 02/2016/AL. Từ đo, yêu cầu
người đứng tên giùm phải trả lại
nhà cho Việt kiều vì cho rằng vụ
việc có tính chất tương tự với tình
tiết của Án lệ 02.
Bên cạnh đó, ông Trung cho rằng
thực tế còn có bất cập trong việc
xác định phạm vi của quy tắc án
lệ. Điển hình nhất là việc áp dụng
Án lệ 47 liên quan đến phân định
tội danh giữa tội giết người với
tội cố ý gây thương tích.
Theo ông Trung, báo chí đã phản
ánh những bất cập và vướng mắc
trong áp dụng Án lệ 47.
Cu thê như tòa án chỉ căn cứ vào
yếu tố dùng hung khí nguy hiểm
tấn công vào vùng trọng yếu trên
cơ thể và cho rằng người phạm tội
có ý thức tước đoạt mạng sống của
bị hại mà không xem xét, đánh giá
các yếu tố khác như mâu thuẫn
giữa hai bên, cường độ tấn công,
tỉ lệ thương tích…
Để giải quyết các vướng mắc
trên, TAND Tối cao đã ban hành
Công văn 100 ngày 13-6-2023
có hướng dẫn áp dụng Án lệ 47.
Cu thê la không phải trường hợp
nào bị cáo có hành vi dùng hung
khí nguy hiểm tấn công vào vùng
trọng yếu trên cơ thể của bị hại
cũng áp dụng Án lệ 47. Chỉ xem
xét áp dụng án lệ này khi hành
vi của bị cáo có đầy đủ các yếu
tố khác về tính chất, mức độ của
hành vi, cơ chế hình thành vết
thương, sự quyết liệt trong thực
hiện hành vi...
Ông Trung cũng băn khoăn về
việc án lệ là để làm rõ quy định
của pháp luật nhưng TAND Tối
cao lại phải ban hành công văn
hướng dẫn cho án lệ này.
Băn khoăn về các tiêu chí
Ông Trung còn cho rằng tiêu chí
về tính chuẩn mực của án lệ là yêu
cầu mang tính “định tính” và rất
khái quát, tr u tượng. Vì vậy, chắc
chắn sẽ rất khó khăn áp dụng tiêu
chí này trong hoạt động đề xuất,
lựa chọn các bản án, quyết định
phát triển thành án lệ.
Theo ông Trung, tiêu chí án
lệ phải có giá trị hướng dẫn áp
dụng thống nhất pháp luật trong
xét xử có thể được hiểu rằng vấn
đề pháp lý trong vụ việc được
tòa án giải quyết phải mang
tính điển hình. Trong thực tiễn
xét xử, vấn đề pháp lý này, các
tòa án thường xuyên gặp và cần
phải giải quyết.
Nói về các tiêu chí của án lệ,
YẾNCHÂU
C
ụm thi đua số 3TANDTP.HCM
(gồm TAND các quận 7, 12,
Bình Tân, Gò Vấp, Tân Phú)
vừa tổ chức hội thảo áp dụng và
phát triển án lệ.
Cac tòa an ap dụng
khac nhau
Tại hội thảo, TS Đỗ Thanh Trung
(Trường ĐH Luật TP.HCM) cho
rằng hoạt động áp dụng án lệ của
tòa án gặp nhiều khó khăn, trong đó
có hai vấn đề khó khăn là xác định
tình huống tương tự và xác định
phạm vi của quy tắc án lệ.
Về xác định tình huống tương
tự, trong thực tiễn các tòa có quan
điểm khác nhau về xác định tình
tiết tương tự. Chẳng hạn, trong
một vụ án tranh chấp đòi lại tài sản
do TAND TP Cần Thơ giải quyết,
nội dung có tình tiết cơ bản tương
tự với Án lệ 02/2016/AL là Việt
kiều nhờ người Việt Nam đứng
Hội thảo áp dụng và phát triển án lệ. Ảnh: TRẦN LINH
2 án lệ c n
nhiều vướng
mắc khi
áp d ng
Cần ban hành nghị quyết hủy án lệ nếu
không áp dụng được trên thực tế bởi tiêu
chí của án lệ là phải giải quyết được vấn đề
gì cho xã hội...
GS-TS Đỗ Văn Đại (Phó Hiệu
trưởng Trường ĐH Luật TP.HCM,
thành viên Hội đ ng Tư vấn án lệ
TAND Tối cao) cho rằng khi xây
dựng án lệ phải xem xét, đánh giá
đường lối giải quyết đó nếu nhân
rộng sẽ mang lại hệ quả tích cực
gì cho xã hội.
Cần có đường lối giải quyết thống
nhất vì nếu cấp trên áp xuống thì
sẽ thống nhất nhưng quan trọng
là đường lối đó có tốt cho xã hội
hay không, vì án gốc chỉ giải quyết
cho một vụ việc nhưng nếu nhân
rộng sẽ áp dụng cho các tình huống
tương tự khác. Đó là lý do khi đề
xuất các bản án làm án lệ, GS-TS
Đỗ Văn Đại luôn có phần “vì sao
cần án lệ này, nó có tác động tích
cực gì cho xã hội?”.
Còn khi áp dụng án lệ, vấn đề
mấu chốt là xác định tình huống
pháp lý tương tự để áp dụng. Cần
phân biệt được hoàn cảnh tương
tự, vấn đề pháp lý tương tự.
Một bản án sẽ có rất nhiều vấn
đề pháp lý tương tự nhưng chỉ có
một hoàn cảnh; phải căn cứ vào
vấn đề pháp lý tương tự vì vấn đề
pháp lý tương tự sẽ có giải pháp
tương tự chứ không phải căn cứ
vào hoàn cảnh tương tự.
Tại hội thảo, ông TốngAnh Hào
(nguyên Phó Chánh án TAND Tối
cao) cho rằng việc phát triển án lệ
là một nhiệm vụ quan trọng của tòa
án hiện nay. Ông Hào cũng chia sẻ
về những khó khăn khi xác định
các tiêu chí lựa chọn án lệ, việc
áp dụng các án lệ trên thực tế...
Về tiêu chí án lệ phải có tính
chuẩn mực, ông Hào cho rằng rất
khó xác định. Đoạn chọn làm án
lệ, câu chữ phải chuẩn nhưng thực
tiễn, nhiều bản án của địa phương
đề xuất nội dung hay nhưng câu
chữ lại không chuẩn. Vì vậy, muốn
chọn làm án lệ, ngay t khi viết
bản án phải chuẩn mực.
Bên cạnh đó, theo ông Hào, tính
chuẩn mực của án lệ không chỉ
là trong bản án câu t phải trau
chuốt mà phải đúng luật và phải
lập luận chặt chẽ chứ không chỉ
liệt kê. Ông Hào nhấn mạnh muốn
lựa chọn được án lệ tốt nên xây
dựng t giai đoạn viết bản án, khi
bản án không có sai sót mới có thể
phát triển thành án lệ.•
Tại sao không ban hành nghị quyết hủy án lệ?
Về Án lệ 47, TS Nguyễn Thị Ánh Hồng (Trường ĐH Luật TP.HCM) cho
rằng nguyên nhân dẫn đến việc áp dụng không thống nhất là do án lệ
này chưa khái quát được vấn đề pháp lý cần phát triển án lệ.
Theo đó, để xác định hành vi cấu thành tội giết người không chỉ dừng
lại ở hành vi dùng hung khí tấn công vào vùng trọng yếu trên cơ thể bị
hại mà còn các yếu tố khác như tính chất, mức độ của hành vi, sự quyết
liệt trong thực hiện hành vi, ý thức chủ quan của bị cáo...
TS Hồng cũng đặt ra vấn đề tại saoTANDTối cao không ban hành nghị
quyết hủy án lệ nếu án lệ này không áp dụng được trên thực tế?
TheoTS Hồng, sau khi đưa vào thực tiễn áp dụng, nếu án lệ không đáp
ứng được các tiêu chí của án lệ thì có thể hủy án lệ này. Vì điều quan trọng
trong tiêu chí của án lệ là phải giải quyết được vấn đề gì trên thực tế...
Bên cạnh đó, theo bà Hồng, thường các thẩmphán ra bản án chỉ dừng
lại ở việc giải quyết được vụ án đó mà không nghĩ đến việc sẽ phát triển
bản án này thành án lệ. Vì vậy, để phát triển thành án lệ, các thẩm phán
phải chỉn chu ngay từ giai đoạn viết án.
“Một bản án sẽ có rất
nhiều vấn đề pháp lý
tương tự nhưng chỉ có
một hoàn cảnh; phải căn
cứ vào vấn đề pháp lý
tương tự vì vấn đề pháp
lý tương tự sẽ có giải
pháp tương tự chứ không
phải căn cứ vào hoàn
cảnh tương tự.”
Tiêu điểm
Do cách hiểu khác
nhau nên áp d ng
không thống nhất
Dưới góc độ tòa án, chúng tôi nhận
thấy quá trình áp dụng án lệ, tòa án
gặp một số khó khăn.
Thứ nhất là muốn áp dụng, tòa án
phải đánh giá, phân tích tình huống
và câu từ, khi không tương thích thì
không ápdụng án lệ đódù có thể tình
huống gần như tương tự.
Thứ hai là việc hiểu không giống
nhau nên dẫn đến áp dụng không
thốngnhất. Đơn cử làÁn lệ 47, các tòa
án áp dụng chưa thống nhất dẫn đến
một số vụ án bị hủy. Sau đó, TANDTối
cao phải ra Công văn 100 hướng dẫn.
Tuy nhiên, Công văn 100 cũng chưa
giải quyết được vì một số vụ án vấn
đề, tình tiết lại không giống nhau dẫn
đếnvẫn không thốngnhất được quan
điểm.Trongkhixácđịnhgiếtngườihay
cố ý gây thương tích sẽ khác nhau về
thẩm quyền giải quyết...
Ông
NGUYỄN ĐỨC PHƯỚC
,
Chánh án
TAND quận Bình Tân, TP.HCM
TSNguyễnThịÁnhHồng. nh:TR NLINH
