9
Pháp luật
&
cuộc sống -
Thứ Sáu 13-9-2024
Á N N H Â N D Â N ( 1 3 - 9 - 1 9 4 5 – 1 3 - 9 - 2 0 2 4 )
GS-TSĐỖVĂNĐẠI
T
ừ khoảng 10 năm nay, tòa
án là một trong ba đơn vị tôi
thường xuyên làm việc bên
cạnh Trường ĐH Luật TP.HCM
và Trung tâm Trọng tài quốc tế
Việt Nam.
Luật hóa án lệ
Nhiều năm làm việc, tôi có nhiều
kỷ niệm với ngành tòa án và tôi
nhớ mãi kỷ niệm vào năm 2014
dù đã diễn ra từ lâu. Đó là việc
luật hóa án lệ.
Vào năm 2014, chúng tôi muốn
đưa vấn đề án lệ vào BLDS; tuy
nhiên việc này gặp ngay phản
đối của nhiều luật sư (LS), có cả
những LS am hiểu hệ thống thông
luật rất mạnh về án lệ.
Tuy nhiên, chúng tôi vẫn thành
công bằng việc ghi nhận vai trò
của án lệ tại Điều 6 BLDS năm
2015. Việc này một phần do Luật
Tổ chức TAND năm 2014 đã ghi
nhận chính thức cụm từ án lệ, vai
trò của tòa án trong việc phát triển
án lệ. Từ đó, TAND Tối cao đã ban
hành khoảng 70 án lệ (chủ yếu về
pháp luật dân sự theo nghĩa rộng),
thường xuyên được áp dụng.
Và cho tới nay, rất nhiều LS
đã ủng hộ phát triển án lệ ở Việt
Nam. Khi biết tôi là thành viên
của Hội đồng tư vấn án lệ TAND
Tối cao và hằng năm đề xuất thành
công án lệ, nhiều LS đã đề xuất
cần thêm nhiều án lệ nữa. Với án
lệ, tình trạng “xử sao cũng được”
dần dần được hạn chế, do khi tình
huống tương tự với án lệ thì không
thể xử khác được.
Tôi cũng có chút buồn khi xây
dựng Nghị quyết 01/2019/NQ-
HĐTP hướng dẫn áp dụng một
số quy định của pháp luật về lãi,
lãi suất, phạt vi phạm trong hợp
đồng. Tôi là thành viên tổ biên
tập, chuyên gia tham gia chỉnh
sửa dự thảo BLDS năm 2015 sửa
đổi và tham gia tích cực vào xây
dựng khoản 1 Điều 468. Theo
đó, “Trường hợp các bên có thỏa
thuận về lãi suất thì lãi suất theo
thỏa thuận không được vượt quá
20%/năm của khoản tiền vay, trừ
trường hợp luật khác có liên quan
quy định khác. Căn cứ tình hình
thực tế và theo đề xuất của Chính
phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội
(QH) quyết định điều chỉnh mức
lãi suất nói trên và báo cáo QH
tại kỳ họp gần nhất”.
Khi được mời tham gia với vai
trò tư vấn cho việc xây dựng nghị
quyết trên, tôi đã khẳng định và
đề xuất tòa án theo hướng mức lãi
trần này áp dụng cho cả vay tín
dụng (đó cũng là hướng mà Ủy ban
Pháp luật của QH thể hiện trong
một văn bản gửi TAND Tối cao).
Tuy nhiên, Hội đồng Thẩm phán
theo hướng khác vì nghị quyết
quy định: “Khi giải quyết tranh
chấp hợp đồng tín dụng, tòa án
áp dụng quy định của Luật Các tổ
chức tín dụng, văn bản quy phạm
pháp luật quy định chi tiết, hướng
dẫn áp dụng Luật Các tổ chức tín
dụng để giải quyết mà không áp
dụng quy định về giới hạn lãi suất
của BLDS năm 2005, BLDS năm
2015 để xác định lãi, lãi suất”.
Vai trò cốt lõi của tòa án là đưa ra các phán quyết tiệm cận với công lý. Ảnhminh họa: HOÀNGGIANG
Những kỳ vọng đối với
ngành tòa án
Ngành tòa án đã có rất nhiều
thay đổi với Hiến pháp năm 2013.
Thực tế là cơ sở vật chất của ngành
tòa án được đầu tư nhiều, quyền
tư pháp đã được tăng đáng kể và
nhiều thể chế liên quan đến tòa
án đã được thay đổi.
Luật Tổ chức TAND mới được
sửa đổi năm 2024 cũng có nhiều
điểm tích cực cho thẩm phán như
bổ nhiệm lần thứ hai có thời hạn
đến khi nghỉ hưu hay được miễn
trách nhiệmkhi đang thực hiện công
việc xét xử. Đó là những điểm sáng
rất đáng mừng cho ngành tòa án.
Vai trò cốt lõi của tòa án là đưa
ra các phán quyết nhưng chất lượng
phán quyết và niềm tin của người
dân vào phán quyết lại không lệ
thuộc vào các tòa nhà nguy nga,
vào những câu nói hay. Báo chí và
dư luận vẫn đặt vấn đề về những
vụ, việc tiêu cực xuất hiện trong
công tác xét xử tại tòa án. Đây là
yếu tố con người và là điểm cần
đầu tư trong tương lai. Thực tế
văn bản, cơ sở vật chất chưa tốt
nhưng con người tốt, công lý sẽ
tốt; ngược lại, văn bản tốt, cơ sở
vật chất tốt nhưng con người chưa
tốt, công lý sẽ khó tốt.
Thực tế biểu tượng của nữ thần
công lý mà cả thế giới biết đến là
một phụ nữ bịt mắt. Biểu tượng này
thể hiện tư tưởng theo đó người
phán xét phải vô tư, khách quan,
theo nhận thức riêng của mình về
đúng, sai, tốt, xấu mà không bị
ảnh hưởng bởi bất kỳ yếu tố từ
bên ngoài nào, nhất là yếu tố vật
chất. Tôi hy vọng rằng biểu tượng
như vậy và thực tế tại tòa án đồng
nhất với nhau. Lúc đó niềm tin vào
công lý của người dân sẽ cao và
đó là điều tôi kỳ vọng cho tương
lai với ngành tòa án.
Nhân dịp Ngày truyền thống
ngành tòa án, tôi xin gửi lời chúc
sức khỏe và thành công tới toàn bộ
cán bộ, công chức ngành tòa án.•
Nữ thần công lý không
bị ảnh hưởng bởi bất kỳ
yếu tố từ bên ngoài nào,
nhất là yếu tố vật chất.
Tôi hy vọng rằng biểu
tượng nữ thần công lý và
thực tế tại tòa án đồng
nhất với nhau.
“Con người tốt, công lý sẽ tốt”
Cơ sở vật chất chưa tốt nhưng con người tốt, công lý sẽ tốt; ngược lại, văn bản tốt, cơ sở vật chất tốt
nhưng con người chưa tốt, công lý sẽ khó tốt.
Người dân khó đáp ứng
mức lãi cao tới 60%/năm
Nội dung của Nghị quyết 01/2019/
NQ-HĐTP lànỗi trăn trởcủa tôi.Với quy
định này, tòa án vẫn thường xuyên
chấp nhận mức lãi suất rất cao mà tổ
chức tín dụng đưa vào hợp đồng như
mức lãi suất lên tới 60%/năm.
Điều này không tốt cho người dân,
khó ai có thể đầu tư với lợi nhuận cao
để đáp ứng mức lãi như vậy.
Tiêu điểm
Nhiều năm hành nghề, tôi đã gặp nhiều HĐXX
rất công tâm, đúng pháp luật, đôi khi còn đưa ra
những phán quyết vượt ngoài mong đợi của LS.
Việcnày xuất phát từ sựcông tâm,mạnhdạn trong
bảo vệ công lý, bảo vệ lẽ phải của tòa.
Riêng đối với việc tranh luận, tòa đã tạo điều
kiện để LS trình bày tất cả lập luận. Có những
vụ HĐXX cho rằng lập luận của LS có vẻ trùng,
lặp lại, không đúng trọng tâm nhưng khi LS giải
thích thì HĐXX đã chấp nhận để LS được tiếp tục
trình bày, thực hiện tốt vai trò LS, trách nhiệm
đối với thân chủ.
Tôi cònnhớ tạimột phiên tòa, do trái quanđiểm
nên đại diệnVKS đã thể hiện“không chuẩnmực”
với LS. Ngay lập tức, HĐXX đã chấn chỉnh đại diện
VKS. Phiên tòa đó, các bên đều được tranh luận
thoải mái trong khuôn khổ của pháp luật. Điều
này cho thấy sự tôn trọng của tòa đối với LS và
sự văn minh trong văn hóa pháp đình.
Bên cạnh đó, có nhiều vụ án VKS không đồng
tình với quanđiểmcủa LS nhưngHĐXX vẫn khách
quan, công tâm chấp nhận quan điểm của LS.
Và nếu như trước đây, luận cứ của LS được ghi
nhận rất ít trong bản án thì hiện nay tòa ghi nhận
rất đầy đủ quan điểm bào chữa, bảo vệ của LS
cho dù chấp nhận hay không chấp nhận. Và có
những bản án, HĐXX đã đưa ra những lập luận
phản bác từng lập luận của VKS hay LS. Điều
này giúp cho bản án ngày càng có sức thuyết
phục cao, thể hiện bản lĩnh của người nắm giữ
cán cân công lý.
Tôi cóhai kỳ vọng với hệ thống tòa án.Thứnhất,
để thực hiện tốt hơn vai trò đại diện cho nhân
dân tham gia vào hoạt động xét xử của tòa án,
góp phần đảm bảo việc xét xử đúng đường lối,
chính sách và pháp luật, nhằm bảo vệ các quyền
và lợi ích hợp pháp của đương sự, hội thẩmnhân
dân cầnmạnh dạn thể hiện quan điểm trong quá
trình xét xử để cùng với các thành viên khác đưa
ra được phán quyết hợp tình, hợp lý. Song song
đó, cần nâng cao trách nhiệm của hội thẩm nếu
bản án bị hủy, sửa.
Thứ hai, tôi mong rằng tòa án áp dụng mạnh
dạn lẽ công bằng và tập quán trong việc xét xử
các vụ án dân sự để bảo vệ tốt hơn nữa quyền
lợi của người dân. Lẽ công bằng hay tập quán sẽ
tạo ra tính đột phá trong giải quyết vụ án. Ngoài
ra, tôi mong rằng tòa án luôn tạo điều kiện cho
LS hành nghề trong khuôn khổ pháp luật.
LS
TRỊNHVĂN HIỆP
, Phó Chủ nhiệm
Đoàn LS tỉnh Quảng Nam
Nhiều năm hành nghề, tôi đã gặp nhiều HĐXX rất công tâm
GS-TSĐỗ VănĐại, PhóHiệu trưởng
TrườngĐH Luật TP.HCM.
