3
THỨSÁU
5-6-2015
Thoi su
Chốngoan,sai:Phảicó
luậtsưtừđầu!
Cầnghiâm,ghihìnhviệchỏicung,thựchiệntranhtụngxuyênsuốtquátrìnhtốtụngchứkhôngchỉởriêngphiêntòa…
LÊPHI
H
ômnay (5-6), Quốc
hội (QH) sẽ thảo
luận về tình hình
oan, sai trong việc áp dụng
pháp luật vềhình sự, tố tụng
hình sự và việc bồi thường
thiệt hại cho người bị oan.
Trước đó, thaymặt Ủy ban
ThườngvụQH (UBTVQH),
PhóChủ tịchQHUôngChu
Lưu đã ký báo cáo kết quả
giám sát về “tình hình oan,
sai trongviệc ápdụngpháp
luật vềhình sự, tố tụnghình
sự và việc bồi thường thiệt
hại cho người bị oan trong
hoạt động tố tụng hình sự
theoquyđịnhcủapháp luật”
(thờigian từngày1-10-2011
đến 30-9-2014).
Có luật sư, ghi âm,
ghi hình
Bảnbáocáo trêncónhững
nội dung đáng chú ý: Trong
ba năm đã có 71 vụ án oan,
chiếm tỉ lệ0,02% trên tổngsố
vụđãkhởitố,điềutra(219.506
vụ). Các địa phương để xảy
ranhiềuánoan làSócTrăng
(bảyngười),KhánhHòa (sáu
người),ĐắkLắk(bốnngười),
Bình Phước (ba người)…
VKS các cấpđã hủy bỏ240
quyếtđịnhkhởi tốvụán,hủy
bỏ795quyết địnhkhởi tốbị
can. Bức cung, dùng nhục
hìnhcònxảy ravà trongmột
số trườnghợpchính lànguyên
nhân trực tiếp dẫn đến oan,
sai.Đángchúý,đãxảyramột
sốvụdùngnhụchìnhgâyhậu
quả nghiêm trọng, làm chết
người,gâybứcxúcdư luận...
Trao đổi với
Pháp Luật
TP.HCM
bên hành lang kỳ
họp, đại biểu (ĐB) Nguyễn
Anh Sơn (PhóTrưởng đoàn
ĐBQH tỉnh NamĐịnh, Ủy
viênỦybanQuốcphòngvà
An ninh của QH) nhận xét
để giảm án oan, chống bức
Tìnhhìnhoan,sairấtđáng
longại!
Nếu căn cứ vào kết quảgiám sát củaUBTVQH thì chỉ
có71 trườnghợpbịoan trongbanăm, chiếm tỉ lệ0,02%.
Nếutỉ lệnàyphảnảnhđúngthựctrạng làmoanngườivô
tội thì đây làmột tínhiệuđángmừngvì sovới cácnăm
trước, ánoanđãgiảm rấtnhiều.
Tuynhiên, tôicho rằngđâymớichỉ làsố liệumàcáccơ
quan tố tụngbáo cáovàkết quảgiám sát của cácđoàn
giámsát, còn thực trạngoansai cóđúngnhưvậykhông
thìdư luậnchưayêntâm.Bởi thựctếcónhiềutrườnghợp
códấuhiệuoan rõ ràngnhưngcáccơquan tố tụngvẫn
không thừanhận. Tuymới giám sátmột sốđịaphương
nhưngnhìnchungkhôngcóđịaphươngnàomàkhông
cóánoan.NếuQHvàcácđoàngiámsát“tổngcôngkích”
cả63tỉnh, thànhthìsốngườibịoanchắckhôngdừng lạiở
đó.Điềunàychothấytìnhhìnhoan,sai làrấtđáng longại.
Kết quảgiám sát cho thấy chất lượngđiều tra của cơ
quanđiều tracónhiềuvấnđềphải chấnchỉnh, khôngchỉ
do trìnhđộmàđó còn là tinh thần tráchnhiệmđối với
quyềncôngdân, quyềnconngười. Ai cũngbiếthậuquả
củaviệcbắtgiam,truytố,xétxửoanmộtconngườikhông
chỉgâyđau thươngchomộtcánhân,mộtgiađìnhmànó
còn làniềm tinvàocông lýcủa toànxãhộiđốivới chếđộ.
Đi tìm nguyên nhân dẫn đến việc làm oanmột con
người thì cónhiều, trongđó có cảnguyênnhân khách
quannhưngdư luậnchorằnghìnhnhưnhữngngười tiến
hànhtốtụng“bảothủ,khôngbiếthổthẹntrướcviệc làm
củamình, chỉ vì bệnh thành tích, sợ tráchnhiệm”.
Đểhạnchếánoan,tôinghĩmộttrongnhữngbiệnpháp
cơbản làphảiđổimớihoạtđộngtốtụngcủacáccơquan
tốtụngcảvềtổchứcvàconngười;xâydựngmộtđộingũ
cánbộtrongcáccơquantốtụng“vừahồngvừachuyên”,
dũngcảm,chốngbệnhthànhtích,dámchịutráchnhiệm
trướcquyếtđịnhcủamình.Cạnhđó, cũngcầnxâydựng
độingũ luậtsưcótrìnhđộ,cótâm,cóđức,dámđấutranh
bảovệcông lý,bảovệquyềnconngười,quyềncôngdân.
Cácnhà làm luậtcầnnghiêncứusửaBLTTHStheohướng
quyđịnh“quyền im lặng”củabị can,bị cáo lànguyên tắc
tố tụnghìnhsự; tôn trọngvàbảođảmquyềnconngười,
quyền côngdân trongmọi giai đoạn tố tụng; thựchiện
bằngđược nguyên tắc tranh tụng tại phiên tòa…Đặc
biệt, khi đã làmoanmột người thì kịp thời chủđộng tổ
chứcxin lỗi, bồi thường thiệthại...
Luật sư
ĐINHVĂNQUẾ
,
nguyênChánh tòaHìnhsựTANDTối cao
cung,nhụchình thìnhất thiết
phải cho luật sư tham gia
ngay từ đầu.
“Vừa rồi QH thảo luận,
cónói đếnvấnđề bức cung,
nhục hình và đề nghị đưa ra
nhiều quy địnhmới. Tôi rất
ủng hộ việc có sự tham gia
của luật sư ngay từ lúc bắt
đầu quá trình điều tra, truy
tố, xét xử để đảm bảo cho
người bị bắt có quyền được
bảo vệ. Khi có luật sư tham
gia vào thì những chuyện
bức cung, dùng nhục hình
sẽđượchạnchếngay” - ông
Sơn khẳng định.
TheobáocáocủaUBTVQH,
quagiám sát cho thấynhiều
trườnghợpkhi ra tòa, bị cáo
mới khai bị bức cung, nhục
hình hoặc khi người bị tạm
giữchết vàcó tốcáogaygắt
thìmới đượcphát hiện.Ông
Sơnnhậnxét:“Đúng lànhững
vụbứccung,nhụchìnhđược
xácđịnhkhôngnhiềunhưng
chúng ta lại luôncócảmgiác
là nó nhiều. Có lẽ báo cáo
chưa phản ánh hết thực tế”.
Từ đó, theo ông Sơn, ngoài
việc có luật sư ngay từ đầu
thì cũng cần phải ghi âm,
ghi hình quá trình hỏi cung
ngườibị tìnhnghi
phạm tội: “Làm
nhưvậychắcchắn
sẽ hạn chế việc
dùng nhục hình,
mớm cung, ép
cung của điều tra viên. Đây
cũng là điều rất quan trọng
để giảm án oan”.
Tranh tụng trong
tất cảquá trình
tố tụng
Kết quảgiám sát cho thấy
cơ quan điều tra quá tin vào
lời nhận tội củabị can; chưa
chú trọngpháthiện, thu thập,
củngcốchứngcứkhácngay
từ đầu (lấy lời khai người
làm chứng, nhận dạng, đối
chất...) nên khi bị can phản
cunghoặcbị hại thayđổi lời
khai thì lúng túng, quá trình
điều tra lại gặp nhiều khó
khăn. Hồ sơ vụ án thể hiện
nhiều thiếu sót, vi phạm tố
tụng nghiêm trọng. Đây là
nguyênnhâncơbảndẫnđến
một số vụ oan, sai nghiêm
trọng gây bức xúc trong dư
luận như vụNguyễn Thanh
Chấn (BắcGiang),HànĐức
Long(BắcGiang),HuỳnhVăn
Nén (BìnhThuận)...
Về tìnhhình cơquanđiều
tra “trọng cung hơn trọng
chứng” này, ĐB Trần Văn
Độ (đoànAnGiang, nguyên
Phó Chánh án TAND Tối
cao, Chánh ánTòa ánQuân
sựTrungương) cho rằngvật
chứng, tài liệu, lờikhai… tất
cả đều là chứng cứ cả. “Đã
thế thì không thể coi trọng
cái này, bỏ qua cái kia mà
chúng ta phải xem xét như
nhau” - ôngĐộ nói.
Cũng theo ông Độ, xưa
nay chúng ta vẫn quan tâm
tớihồsơnhiềuhơn làkếtquả
xét hỏi, tranh tụng tại phiên
tòa và vì thế có thể dẫn đến
oan, sai. “Hiến pháp 2013
ghi nhận tranh tụng sẽ là
khâuđột phá.Đã tranh tụng
thì không phải chỉ tại phiên
tòa mà tranh tụng trong tất
cả quá trình tố tụng. Muốn
có sựkháchquan thì phải có
sự tranh luận giữa hai bên,
một bênbuộc tội vàmột bên
gỡ tội.Có sựcọxát giữahai
quan điểm thì tòa án mới
xác định được sự thật xảy
ra như thế nào” - ông Độ
khẳng định.
▲
“Muốncósựkháchquanthìphảicósự
tranh luậngiữahaibên,mộtbênbuộc
tộivàmộtbêngỡtội”.
Dânkiệnchủtịchhuyệnnàyởtòahuyệnkhác?
Thảo luận tại tổ về dự án Luật Tố tụng hành chính (sửa
đổi) chiều4-6, nhiềuĐBQHnêu thực tế:Người dân thường
tìm đến cơ quan hành chính cấp trên khiếu nại, khi hướng
dẫnkhởikiện ra tòa thìhọkhôngchịu, nói “không tinở tòa”.
TheoĐBĐỗVănĐương (TP.HCM), hạnchế lớnnhất của
xử án hành chính chủ yếu do sự lệ thuộc, e ngại của thẩm
phánkhigiảiquyếtkhiếukiện liênquanđếnquyếtđịnhhành
chính, hànhvi hành chính của chủ tịchUBND. Saukhi dẫn
chứngviệc“thẩmphánchuẩnbịxétxử thìchủ tịchhuyệnđến
vỗ vai nói vài câu là không làm được gì nữa” - ôngĐương
đồng tìnhvới đềxuất củaban soạn thảodự luật làđối với án
hành chính cấp huyện thì phải chuyển lên tòa cấp tỉnh xử.
“Dân kiện quanmà chỉ toàn cán bộ cấp dưới ra tòa, chủ
yếunghe rồivềbáocáo lạinên tranh tụng tạiphiên tòakhông
đạt được”.ÔngĐươngcũngđềxuất ban soạn thảoquyđịnh
người nào ký quyết địnhmà bị khởi kiện thì người đó phải
ra tòa: “Có như vậymới nâng cao tranh tụng tại tòa. Quan
ký sai, phải ra tòamới thấy được trách nhiệm củamình, từ
đómới cẩn trọng hơn”.
Vềđềxuấtcủamình,bansoạn thảochỉ lýgiảido thẩmphán
cấphuyện trìnhđộ thấpnênánbịsửa,hủynhiều.Giải thíchnày
không thuyết phụcđượcmột người nhiềunămcông tác trong
ngành tòaán -nguyênPhóChánhánTANDTối caoTrầnVăn
Độ (AnGiang):“Đâychỉ là lýdo“ẩn”.Phảinhìn thẳngvàosự
thật làánhànhchínhbịhủy, sửanhiềukhôngphảidonăng lực
màdodânkiệnquan, trongkhiquanđó thậmchícòn tohơncả
ôngchánhán trongcấpủy, thếnênngại.Thẩmphánkhôngđộc
lậphoàn toànđượcdẫnđếnphánquyết khôngđúng”.
ÔngĐộnêu thực tế cóviệc thẩmphán cấphuyệnvừa xử
xong lập tứcgọi điện thoại lên tòacấp tỉnhnói: “Anhchịơi,
chuẩnbị cóphúc thẩmđấy, anh chị sửa giúp em, emxử sai
rồi. Họ biết sai nhưng vẫn phải xử vì sợ không được tái bổ
nhiệmbởi việc tái bổ nhiệmphải qua thườngvụ”.
Dùvậy, ôngĐộkhông ủnghộđề xuất của ban soạn thảo
bởi “nếudânkhởi kiệnôngphóchủ tịch tỉnh thì đẩy lên tòa
nào nữa?”. Từ đó ôngĐộ đề nghị nên quy định giao thẩm
quyền chéo, nghĩa là người dân huyện này có thể sang tòa
ánhuyệnkhác khởi kiện, ở tỉnhnày có thể sang tòa án tỉnh
khác khởi kiện. Có người cắt lời ôngĐộ: “Nhưng họ vẫn
nhờnhau anh ạ”.ÔngĐộ trả lời: “Vẫnđỡhơn.Nhờnhưng
không áp lực, không thể hiện quyền hạnđược”!
ĐỨCMINH - LÊPHI
ThẩmphánBùiThanhThảo,ChánhánTANDhuyệnChơnThành,BìnhPhước,
côngkhaixin lỗibàƯớcnăm2009vìđãkếtánoan.Ảnh:T.GIANG
