12
THỨTƯ
10-6-2015
Doi song xa hoi
Bútkýcủa
NGUYỄNĐỨCHIỂN
1.
Gọi làxóm, kỳ thựcđó lànhững căn
chòi lá buông nằm ven quốc lộ tây giáp
núi và đường xe lửa, phía đông giáp biển.
20 năm trước, cả xóm nhìnmặt ra đường
để mưu sinh. Con nít bán san hô, thanh
niên đào cây cảnh, lên rừng đốt than và
hái phong lan, cònđànbà người làm thuê,
người bánhàng cho cánhxe tải dườngdài.
Nhữngngười đànbàấydựng tạmmái chòi,
sắp ramột cái bàn nhỏ bán kẹo, bán nước,
đêm về thêmmấy chai bia và hột vịt lộn.
Có nhiều người trong số họ tưởng khô
héo theo từng ngọn gió, có ngày những
khát khao như than nóng ủ trong đám tro
tàn ấy cháy bùng. Nhiều đứa trẻ ra đờimà
không có cha, họ lầm lũi nuôi con vàmỗi
ngàyđêmhướng ra phíamặt đường…Cái
nghèovà sựbế tắckhiếnnhiềungười trong
số họ tặc lưỡi, thành nghề. Xe tải ghé tấp
nậphơnvànhữngđứa trẻkhông cha rađời
ngàymột nhiều hơn như những hạt cỏ gió
thổi đi gieo nơi này nơi kia.
2.
Đầu hè 1995, cuối Dốc Dù có một
căn chòimọc lên bênmép biển.Vợ chồng
bàNămTốt, hai ông bà già hưu trí ởPhan
Rang vào đây dựng lênmột mái nhà nhỏ.
Mỗi ngàyhọ tỉmẩn trồngnhữngcâydương
và chăm tưới. Giữa vùng đất cằn ven biển
mấy tháng sau mọc lên một khoảnh rừng
dương liễuchắngióchocănchòi ngaykhúc
quanhbờbiển.Họ cấtmột quán cơm, quán
bà Năm nhanh chóng trở thành nơi dừng
chân của khách đường xa và dân phượt.
Rồi bà Năm tìm đất nuôi tôm. Cần mẫn
và chịu học hỏi nên trời thương, năm nào
cũng có lãi.
Quánvừaổnđịnh thì bàNămđi đếnxóm
Dốc Dù, ghé đến từng nhà, hỏi thăm rồi
nói với mẹ bọn nhóc: Bay coi cho tụi nhỏ
đi học chớ để dốt tội nghiệp. Chị em phân
bua trường xa quá mà nhà nghèo không
có tiền đóng, không biết phải làm sao. Bà
nói khóquá thì nói tụi nhỏqua tao, taodạy
cho biết chữ.
Bà đi mua tập vở, bảng đen và sách rồi
vềgomđượcđâuchụcđứaconnít, dạychữ
cho chúng. Nhưng bà thầm lo: Tuổi cao
rồi, không chừng một ngày dạy hai ngày
đau ốm thì lại để tụi nó bơ vơ. Cuối tuần
đó bà Năm đi Phan Rang, khi quay về, đi
theo bà là một cô gái trẻ. Bà nói với tụi
nhóc: Đây là cô giáo Oanh, từ nay cô sẽ
dạy tụi con!Oanh trẻmăng, học xong cao
đẳng sư phạm xin mãi chưa có việc làm.
Bà Năm nói về làm cho bà, bà trả lương
ngang lương nhà nước, bao ănở sinh hoạt
và đóng cả bảo hiểm xã hội, chỗ lương
dành làm vốn.
Có cô giáo, tụi trẻ càng ham học. Chị
Bảy, một người mẹ, kể: “Nhỏ lớn tui chỉ
nghe hai đứa nhỏ chửi thề. Cái bữa nó ở
nhàbàngoạiNămvề, nóvòng tay thưamá
con đi học về, tui mừng tui khóc! Ơn bà
ngoại Năm kể không hết!”.
Nhưng rồi tụi nhỏ học hết lớp 1, những
đứakhác lại xinvào.BàNăm lụi cụi đi gặp
lãnh đạo xã, huyện xin đất dựng trường.
Huyện cấp đất bên mép biển. Một phòng
họcmới ra đời. Sáng chia đôi cho lớp1và
lớp 2, chiều dạy lớp 4.
Nhiều đứa nhỏ nói muốn đi học nhưng
nhà con ở đầu dốc, nhà bàNăm cuối dốc,
cách xa bảy, tám cây số sao đi nổi? Bà
Nămđi gặp các chủxeđò chạy tuyếnPhan
Rang-PhanRí, tất cảgật đầu cái rụpkhi bà
nói cho tụi nhỏđi nhờxe. Bàmay chomỗi
đứahai bộđồngphục códấuhiệu riêng, xe
chạyngang thấy tụi nhócngoắc tay làdừng
lại.DânVĩnhHảo,VĩnhTânxuýt xoa:Học
miễn phí mà đi học được ngồi ô tô thì chỉ
cómấy đứa học trò trường bà ngoại Năm.
Rồi Oanh nghỉ dạy vì hoàn cảnh riêng,
bàNăm lại đi tìm đượcmột
cậu thanh niên người Chăm
vừa đỗ tú tài về dạy cho tụi
nhỏ, rồi thêmcôgiáoPhụng.
Rồi bà lên huyện: Tụi nhỏ
sắphết cấp I rồi, giờhông lẽ
để nó dốt, tụi nó còn muốn
học nữa. Phòng giáo dục cử
người về ra đề thi, tụi con
nít học trường bà ngoại Năm đều lên lớp.
Lứa học tròđầu tiênvào cấp II, với xóm
Dốc Dù là một giấc mơ vĩ đại thành hiện
thực.Nhiềungười từngnuốt nướcmắt vào
trongvì sợ cái dốt đeođẳng conmình, nay
khóc khi ngày đầu tiên nhìn tụi nhỏ xúng
xính đồng phục đến trường. Ngày tụi nhỏ
vào lớp 6, bà ngoại Năm cho sách, tập,
đóng học phí, cho gạo và còn cho cả tiền.
Nói cho ngay, mấy tháng hè sợ chúng nó
lêu lổng sinhhư, bà bắt đến trườngônbài,
cho ăn cơm, rồi phụbánquánvà trả lương
đàng hoàng, tới cuối hè đem tiền tới cho
cha mẹ nó. Nhận đồng tiền do con mình
làm ra bằng những ngày hè vừa học vừa
làm, những bà mẹ đơn thân xómDốc Dù
thêm lần nữa khóc.
3.
Có vốn, vợ chồng bà
Năm lại lo chuyện khác: Bà
con ở đây đã nghèomà tiền
mua nước mỗi ngày gần
bằng tiềnđonggạo.Đất đây
không có mạch ngầm, chỗ
có thì trên là đá sỏi, dưới là
nướcmặn không đào giếng được. Bàn với
chồng, ông Năm Tốt nhớ ra: Mình à, hồi
xưa tui đi kháng chiến, căn cứ đóng bên
kia núi, cách cỡ… 10 cây số. Bộ độimình
phát hiện ra trên núi ở độ cao 500 m có
một cái hồ nước thiên nhiên cả ngàn khối
gọi là SìnhBà Bão. Tui sẽ đưa nước về.
Nói chuyện này ra, dân đi rừng ai cũng
nói ông già điên hay lẩn thẩn. Để tới Sình
BàBão, thanhniên luồn rừngcũngmấtmột
ngày, ônggià cókhùnghaykhôngđòi dẫn
nước từ rừng về biển?
Trong 10 năm, ông Năm Tốt đã 50 lần
luồn rừng tìm đến Sình Bà Bão, ngủ lại
và hôm sau tìm đường khác trở về. 50 lần
khảo sát ấy giúp ôngmường tượng ra con
đườngdẫnnướcnhờ lợi dụngđịa thế.Ông
nhờ một người bạn kỹ sư thủy lợi giúp
mìnhvềkỹ thuật.Họ thiết kế…12 conđập
trữ nước thành từng bậc thang băng rừng
xuống núi. Con đập lớn nhất dài đến hơn
30m, vai đập hình thang rộng 6m và cao
gần 5m. Tất cả xây bằng đá.
Ởmột vùngđất cao, ôngxâymột bểchứa
vàđườngốngdẫnnướcđến từngnhà.Năm
2009, ông Năm Tốt làm xong công trình
đưa nước về thôn Vĩnh Hưng (xã Vĩnh
Tân, huyệnTuyPhong,BìnhThuận).Năm
2011, công trình đưa nước về xã Phước
Diêm (huyện Thuận Nam, Ninh Thuận)
cũng hoàn thành. Tổng cộng 12 con đập
và hơn 20 km đường ống dẫn nước lẫn bể
chứa, ông bà đã đầu tư đến 7 tỉ đồng tích
lũy được trong mười mấy năm trời nuôi
tôm sú và kinh doanh nhà hàng.
Mấy trăm hộ dân mừng khôn tả. Nếu
trước đây ngày ngày họ phải đi nhiều cây
sốđểchở40 lít nướcbằngđôi thùngbênxe
đạp, chỉ đủ để ăn uống còn tắm nhờ nước
đọng và nước lợ thì giờ 700 gia đình có
nước ngọtmát lành từ đỉnh núi. Họ không
cònphảimuavới giá20.000-30.000đồng/
m
3
khi khan hiếm nước. Vợ chồng ông bà
Năm Tốt cho bà con sử dụng miễn phí
trong hai năm đầu, sau đó thu tiền nhưng
với giá rất phải chăng: 5.000 đồng/m
3
đối
với cáchộgiađình, 7.000đồng/m
3
đối với
các hộ kinh doanh.
4.
Câu chuyệnkéodài từ19năm trước.
Lũ trẻhọcbàNămnaynhiềuđứađã rađời,
có nghề nghiệp, việc làm. Sự thất học ở
Dốc Dù đã chấm dứt. Chị em người buôn
bán nhỏ, người làm công nhân. Những bà
mẹ đơn thân ngày nào giờ đã có người
thành bà ngoại, bà nội ầu ơ ru cháu. Giấc
ngủ đã thôi lam lũ, nhọc nhằn. Hàng trăm
đứa trẻ, hàng trămgia đìnhđã cómột diện
mạo khác, không phải chỉ để sống lầm lụi
với nhau trong tủi nhọcmà để vươn ra với
cuộc đời.
Nhiềunămnay, tôi đã thấynhữngđứa trẻ
Dốc Dù lớn lên, đã thấy những cay đắng
trênmặt những người đàn bàDốcDù dần
phai dù có già theo tuổi tác.
Trước tết rồi về quê, ghé thăm ông bạn
giàcủacha tôi ởPhanRang, ôngkểchuyện
ngàyxưahoạnnạnđượcvợ chồngbàNăm
giúp nên thoát khỏi vụ oan khiên. Bởi bà
Nămkhi ấy là chánh án thị xãPhanRang-
ThápChàm, còn chồng bà công tác ởBan
Kinh tế Tỉnh ủy Ninh Thuận. Càng nghe,
chắp nối với ký ức 20 năm của Dốc Dù
càng thấyđôi vợchồnggiàấy thật…vĩ đại.
28 tết, tôi rời quê trở lại Sài Gòn, như
mọi khi lại dừngquánbàNăm.Nó làquán
Biển Vĩnh Hảo nhưng tôi thích gọi quán
côNămhơn, để ăn sáng.Anhquản lý chạy
ra. Tôi hỏi thăm bà Năm. Anh nói dạ cô
Năm Tốt của con mất hôm kia rồi, sáng
nay chôn, quán nghỉ bán.
BàNămTốt đã sống cuộcđời hơn cả cái
tênmình.Nếuở cuộcđời này có cổ tích thì
sự đổi thay của Dốc Dù chính là cổ tích.
Tôi nghĩ thế!
▲
CổtíchởxómDốcDù
BàNămTốtđãsốngcuộcđờihơncảcáitênmình.NếuởcuộcđờinàycócổtíchthìsựđổithaycủaDốcDùchínhlàcổtích!
BàNămTốtvànhữngđứahọc tròDốcDù.Ảnh:VIỄNSỰ
ÔngNăm
Tốtbên
mộtcon
đậpdẫn
nước từ
SìnhBà
Bãovề.
Ảnh:
VIỄNSỰ
Bàtừngbịđịchkếtánnăm
nămkhổsai,trongđócó
gầnbanămởnhàtùCôn
Đảo.Saunàybà làchánh
ánTANDthịxãPhanRang-
ThápChàm.
