9
THỨNĂM
30-7-2015
Cuocsong
Gócnhìn
N
hưbáo
PhápLuậtTP.HCM
đã thông tin trên các số
báo trước, tháng 7-2012,
ông Đặng Quang Cường ở thôn
6, xãBằngCốc (HàmYên, Tuyên
Quang) chết bất thường sau khi
đi đâu đó về mà gia đình không
biết. Gầnmột tháng sau, ngày 12-
8-2012, Công an huyệnHàmYên
nhậnđượcmộtđơnnặcdanh tốgiác
nămngười nghi vấncóhànhvi giết
ông Cường là BànVăn Thái, Bàn
VănTiếp,ĐặngVănQuang,Đặng
Văn Tuyên, Đặng Việt Sơn. Năm
người này lần lượt bị bắt, bị khởi
tố, điều travề tội giết người (hồ sơ
sau đó được chuyển lên Công an
tỉnhTuyênQuang).
Tuy nhiên, qua 14 lần xét xửmà
TAND tỉnhTuyênQuangvẫnkhông
kết tội được. Khi tòa trả hồ sơ lần
cuối cùng (vào tháng 11-2014), vụ
án bất ngờ rẽ sang hướng khác:
Cơ quan điều tra (CQĐT) thay đổi
quyết địnhkhởi tố, chuyển tội danh
năm bị can từ giết người sang cố ý
gây thương tích rồi sauđóđình chỉ
với lý do đại diện người bị hại rút
đơn yêu cầu khởi tố. Do vậy, năm
côngdânởTuyênQuangđãkhông
được xin lỗi, bồi thường oan theo
Luật Trách nhiệm bồi thường của
Nhà nước.
Dướiđây làýkiếncủahai chuyên
gia pháp luật về vụ án này.
Ông
ĐINHVĂNQUẾ
,
nguyên
ChánhTòaHìnhsựTANDTối cao:
Đốiphóvụngvềvà
trái luật!
Theo luật,
nếu không
chứng minh
đượctộiphạm,
CQĐT phải
đìnhchỉ điều
tra với lý do
đãhếtthờihạn
điều tra mà
khôngchứng
minh được tội phạm hoặc hành vi
không cấu thành tội phạm. Nhưng
vụán lại rẽsanghướngkhác:CQĐT
thayđổi quyết địnhkhởi tố, chuyển
năm bị can này từ tội giết người
sang tội cố ý gây thương tích. Và
sauđó, vinvào lýdođại diệnngười
bị hại rút đơn, CQĐT
đã đình chỉ vụ án.
Cứ cho rằngCQĐT
chuyển tội danh từ tội
giết người sang tội cố
ý gây thương tích là
đúng thì cũng phải
có bản kết luận điều
tra rõ ràng. Rằng các
bị can không phạm tội giết người
mà chỉ phạm tội cố ý gây thương
tích, rồi sau đómới tiến hành các
thủ tục “hợp pháp hóa” việc khởi
tố theo đơn yêu cầu của người bị
hại.Đằngnày, kết luậnđiều tra bổ
sungvào tháng12-2014vẫncònđó;
với kết luận này, CQĐT vẫn tiếp
tục đề nghị truy tố năm người nói
trên về tội giết người theo điểm n
khoản 1 Điều 93 BLHS. Vậy mà
CQĐTvẫncứkhởi tố tội cốýgây
thương tíchkhi kết luậnđiều tra
cũ vẫn còn
, sau đó lại ra kết luận
điều trakhác cho rằnghọphạm tội
cố ý gây thương tích rồi đình chỉ.
Đó là chưa nói, ngày 4-3-2015,
vợ nạn nhân có đơn yêu cầu khởi
tố năm ông Thái, Tiếp, Quang,
Tuyên, Sơnvề tội cốýgây thương
tích nhưng ngay hôm sau (5-3),
vợ nạn nhân đã rút đơn yêu cầu
này. Lẽ ra CQĐT phải thay đổi
tội danh khởi tố (từ giết người
sang cố ý gây thương tích) ngay
sau khi nhận đơn yêu cầu của vợ
nạnnhân.Đằngnày
một ngày sau
khi vợ nạn nhân rút đơn (6-3),
tức thời điểmmà sự kiện pháp
lý để khởi tố theo đơn yêu cầu
phíabị hại đã chấmdứt, CQĐT
vẫn cứ raquyết định
thayđổi tộidanhkhởi
tố
.Chỉ trongvòngvài
ngày tiếp đó, CQĐT
đã hoàn tất kết luận
điều tra về tộimới rồi
căn cứ vào việc phía
bị hại rút đơn để đình
chỉ vụ án.
Ngoài ra, hồ sơ vụ án và chứng
cứ cho thấy nạn nhân bị chết thì
không thể có chuyện lúc còn sống
nạn nhân chỉ bị thương tích có tỉ
lệ thương tật 6% được?! Các cụ
có câu “ăn vụng thì phải biết chùi
mép”. Cái cáchmàCQĐT làm
thể
hiện sự non kém về pháp luật
và vụng về trong đối phó
, đến
người dân không hiểu pháp luật
cũng thấy rõ.
Có thểnói, vụánnàycódấuhiệu
oan sai rất rõ. Liên đoàn Luật sư
ViệtNam,Hội Luật giaViệtNam,
Thanh traChínhphủ,ỦybanTrung
ương MTTQViệt Nam… đã vào
cuộc. Vậy còn Ủy ban Pháp luật
của Quốc hội và Đoàn đại biểu
Quốc hội tỉnh Tuyên Quang thì
sao?Chẳng lẽ cứ “để xem thế nào
đã rồi tính”!
Đã đến lúc vụ án này cần được
làm sáng tỏ để “trắng đen phải rõ
ràng”. Nếu không thì dư luận khó
có thể đồng tình.
Ông
PHẠMCÔNGHÙNG
,
nguyên
ThẩmphánTANDTối cao
:
Khôngthểcoi làkhởi tố
theoyêucầungườibịhại
Trước hết,
tôikhẳngđịnh
việc làm này
của các cơ
quan tố tụng
tỉnh Tuyên
Quang là hết
sức trái luật.
Theo tôi, vụ
ánnàykhông
thuộc trường
hợp khởi tố theo yêu cầu người bị
hại.Vìsao?TheoĐiều105BLTTHS
thì việc khởi tố theo khoản 1Điều
104 BLHS bắt buộc phải có yêu
cầu của chínhngười bị hại hoặcđại
diện hợp pháp của họ. Vụ án này
VỤ“BỊBẮTVÌLÁĐƠNTỐGIÁCNẶCDANH”ỞTUYÊNQUANG
Láchluật,đốiphóvụngvề
CácchuyêngiatốtụngchorằngviệccơquantốtụngtỉnhTuyênQuang"láchluật"đểnétráchnhiệmbồithườngoantrong
vụnàythểhiệnsựđốiphóvụngvề,tráiphápluật,gâybứcxúcchodưluận.
CảnhcácôngBànVănThái,BànVănTiếp,ĐặngVănQuang,Đặng
VănTuyên,ĐặngViệtSơnđang thựcnghiệmhiện trườngvụgiết
ngườidoCQĐTquybuộc.Ảnh:Tư liệu
Chuyệncơquantốtụngnébồithườngoantrongthờigianquakhông
phải làcábiệt.
TheoquyđịnhcủaLuật Tráchnhiệmbồi thườngcủaNhànước thì
người đượcmiễn tráchnhiệmhình sự, người bị khởi tố, truy tố trong
vụánhìnhsựđượckhởi tố theoyêucầucủangườibịhạinhưngvụán
đãđượcđình chỉ dongười bị hại đã rút yêu cầu khởi tố… thì không
đượcbồi thường (oan).
Luậtquyđịnhnhưvậy tưởngnhưđãchặtchẽvàđầyđủ.Nhưngcũng
chínhtừquyđịnhnàymàcơquantốtụng lại“vậndụng”trongnháynháy
đểnébồi thường chongười bị oan. Nào là “miễn tráchnhiệmhình sự
dochuyểnbiếncủa tìnhhình (nhưng thực tế thì chẳngcó tìnhhìnhnào
chuyểnbiếncả,màthựcchấtngườibịbắt,bị truytốhoặckếtánrõràng
làbịoan).Rồivụánbị trảhồsơđểđiềutrabổsungvì thiếunhữngchứng
cứquan trọngnhưngcơquanđiều trakhông thểchứngminhđược tội
phạmnhư lúcđầukhởi tố, bèn tìm ramột tộinàođócho “hợp lý”hoặc
“xúi”ngườibịhại rútđơnyêucầukhởi tố rồiđìnhchỉ.Vậy làkhôngphải
bồi thườngoan!Nếungườibịkhởi tố, truytốhoặcbịkếtánoancókhiếu
nại thì được trả lời là theoLuậtTráchnhiệmbồi thườngcủaNhànước,
ông/bà/anh/chị… thuộcdiệnkhôngđượcbồi thường.Vậy làxong !?
Khi xãhội đòi hỏimọi người phải được sốngbìnhđẳng trướcpháp
luật thì ởnơi nàyhoặcnơi kháccơquan tiếnhành tố tụng lại tìmcách
lách luậtđểné tránh tráchnhiệm.Họcốbiệnminhchoviệc làmsai trái
củamìnhđểgiữ thểdiệnvới cấp trênhay ít ra thì cũng "tiếtkiệm"được
mộtkhoản tiềnchoNhànướcvì khôngphảibồi thườngoan.
Tình trạng làmoanngười vô tội tuyđãgiảm sovới trướcnhưngqua
giám sát củaQuốchội thì nhiềunơi tình trạngoan, sai vẫn cònnhức
nhối.NếukhôngpháthiệnvụoancủaôngNguyễnThanhChấnởBắc
GiangvàsauđóQuốchộiphảicóhẳnmộtnghịquyếtvềcông tácgiám
sáttìnhhìnhoan,saithìnhữngvụánbịoanhoặccódấuhiệuoankhông
biết đếnbaogiờmới đượcphanhphuimột cách côngkhai. Qua công
tácgiám sát tìnhhìnhoan, sai vàocuối năm2014, có thểnói giám sát
tớiđâuthìpháthiệnoantớiđó.Nhiềuvụgâybứcxúcchoxãhộiđãđược
giảiquyếtnhưngcũngcònnhiềuvụvẫnnhìnhằng,cơquantốtụngvẫn
khôngchịu thừanhận sai hoặcđổ lỗi chonhau. Cóvụđượccông luận
nêunhưngcònbaonhiêuvụbáochí chưacóđiềukiệnphanhphui.Rốt
cuộc thìngườidânbịoanvẫn làngườibị thiệt thòinhất.
Có lẽđãđến lúcQuốchội,cácủybancủaQuốchội,đặcbiệt làỦyban
Tưphápvà các cơquannhànước có thẩmquyềnnên sòngphẳngvới
người dânhơn.Nếucần thì nên sửađổi, bổ sungLuật Tráchnhiệmbồi
thườngcủaNhànướcđểnhững trườnghợpnébồi thườngoankhông
cònđấtđểnảymầm,mọc rễ!
ĐINHVĂNQUẾ
cơ quan tố tụng xác định cái chết
của ông Cường có nguyên nhân từ
hànhvi phạm tội củanămcôngdân
này, tứcôngCường làngười bị hại.
Tuynhiên, rõ ràng làôngCườngđã
chết,ngườichết thìkhông thểcóyêu
cầukhởi tốvụánđược.Còn trường
hợpkhởi tố theoyêu cầu củangười
đại diện hợp pháp thì chỉ được xét
tronghai trườnghợp:Một là người
bịhại làngười chưa thànhniênhoặc
ngườibịhại làngười cónhượcđiểm
về tâm thầnhoặc thểchất.Từđó,
có
thểkhẳngđịnhquyếtđịnhkhởi tố
theo yêu cầu người bị hại trong
trườnghợpnày làbất hợppháp
.
Vềvấnđề chứngminh tội phạm,
lẽ ra tòa án khi xét thấy vụ án có
dấu hiệu oan, sai hoặc chứng cứ
khôngvữngchắcđểkết tội thì phải
tuyên bố người ta vô tội chứ ai lại
mở phiên xử đến 14 lần rồi hoãn
xử, trả hồ sơ tới lui nhiều lần như
thế. Nhưng dù sao thì việc trả hồ
sơ để yêu cầu điều tra bổ sungmà
không phải là cố kết tội đến cùng
vẫn là việc làm cầnđược ghi nhận
và hoan nghênh. Dù sao điều này
cũng thể hiệnđược chất lượngxét
xử, tòa không kết tội khi không
đồng tìnhvới kết luậnđiều tra, với
cáo trạng…
Sau khi nhận hồ sơ, nếu không
điều tra thêmđượcgìmới thìCQĐT
cần đình chỉ điều tra với lý do hết
thời hạn điều tramà không chứng
minh được tội phạm. Sau đó, cơ
quan tố tụng nên tổ chức xin lỗi,
bồi thường oan cho năm công dân
này.Cơquan tố tụngkhôngnên cố
gắng tìmcáchné tránh tráchnhiệm
nhưđã làm, gâybứcxúckhôngchỉ
chocáccôngdânbịoanmàcòn làm
bức xúc cho dư luận.
▲
Vụánnàycầnđược
làmsángtỏđểtrắng
đenphảirõràng,nếu
khôngdư luậnkhócó
thểđồngtình.
Phảisòngphẳngvới
ngườibịoan
