CHỦNHẬT 13-12-2015
6
THỜI ĐẠI
Nhữngtácgiảnào
bị từchối
sẽđược
gửi thôngbáobằng
thư tín.
Quyền lựccủa
biêntậpviên
xuấtbản
Từ1-1-2016, các biên tập viên trong nước buộc phải có chứng
chỉ hành nghề thì cuốn sách họ biên tậpmới được cho phép xuất
bản. Còn ở các nước phát triển, biên tập viên xuất bản được tuyển
dụng rất khắt khe và nắm trong tay nhiều quyền lực.
TƯỜNGNGUYỄN
N
ói khôngngoa, tính
theo con số sách
được in thìhoạtđộng
chính của nhà xuất
bản (NXB) không
phải là phát hành mà là
từ chối
phát hành
! Một tác giả có thể bị
từchốihàng trăm lần rồimớiđược
xuất bản.Và tính trungbình, theo
báo
Le Nouvel Observateur
của
Pháp, chỉ 1/6.000 bản thảo được
chọn phát hành thành sách.
Nhận4.000bản thảo,
chỉ duyệtba
Tùy theo quy mô, mỗi NXB
thườngnhậnđược từvài trămđến
vài ngànbản thảomỗi năm. Bước
đầu tiên là loại ranhững tácphẩm
nào không đạt tiêu chí bởi có rất
nhiều tácgiả“gõnhầmcửa”, vídụ
tác phẩm thơ ca hay sách dạy nấu
ănmà lạigửiđếnNXB tiểu thuyết!
Sau khi loại xong, bản thảo sẽ
đượcchuyểnđếncácbiên tậpviên
(BTV)thẩmđịnh,họđượcđọckhông
hạn chế thời giannhưngphải càng
nhanhcàng tốtvìyếu tốcạnh tranh.
Việc đánh giá bản thảo thường
là câu chuyệndài về “thẩmmỹ cá
nhân” nhưng BTV phải biết cách
lập luậnbảovệvàphảnbiện, phải
xuyên suốt tư tưởng rằngđâymới
chỉ làmột sảnphẩm thô chứ chưa
phải làmột thành phẩm.
“Lời phán” của cácBTV trong
hội đồng thẩmđịnhbản thảo luôn
nặng ký khi có đến 99% bản thảo
gửi đến phải ngậm ngùi nhận thư
phúc đáp từ chối và tác giả phải
đợi dịpmay khác.
Đài phát thanh Europe 1 hé lộ
cách thứcmỗiBTVchọn tácphẩm.
Chẳnghạn4.000 -đó làconsốbản
thảomà BTVDenis Gombert của
NXBRobertLaffontnhậnđượcmỗi
nămnhưngôngchỉduyệtđược2-3
tácphẩmmà thôi.Vàkhoảng3.998
bản thảo kia hẳn nhiên sẽ bị “xù”.
Mộtnghềquáưlà“tànnhẫn”chăng?
NXBRobert Laffont cóbảy thành
viênchuyênnghiệp tronghộiđồng
xét duyệt, trongđó cóhai người là
nhàvăn,mộtđã làm trong lĩnhvực
sảnxuấtphim tài liệuvàmột làgiáo
viênngônngữbậc trunghọc.
Bị các tácgiảkhủngbố
tinh thần
Báo
Le Figaro
thuật lại chuyện
xảy ra tại NXB Grasset, nơi cô
MartineBoutang làm trưởngnhóm
thẩmđịnh tiểu thuyết vàmỗi ngày
nhận được từ 10 đến 15 bản thảo
đểchỉpháthànhđượckhoảngnăm
tiểu thuyếtmỗi năm.
Những tácgiảbị từchối thường
laókểcả thóamạ, cho rằngNXB
hẳn là chưa bao giờ đọc qua bản
thảo của họ nênmới từ chối phát
hành.Một số tácgiảyêucầuđược
giải thích rõ ràng lý do sau khi bị
từ chối hoặc càu nhàu, “cà nanh”
vì saoôngXhaybàYkiađược in
mà “không phải tôi”. Có tác giả
còndẫnchứngcụ thể ra rằng: “Tác
phẩm tôi viết ở trang 256 có chi
tiết một sợi tóc là vật chứng của
vụ ánnàymà quývị không chúý
hay saomà cho là truyện của tôi
không đạt”!
Cô Martine Boutang kể ra có
nhiều tác giả quá khích “như là
điên dại” vậy: “Họ gửi thư chửi
rủa chúng tôi thậm tệ” và gửi thư
đủmàu sắc vàmùi vị! Có những
bức thư khiếu nại được tẩm nước
hoa, có thưđượcgửi kèmvớimột
gói kẹo, thậm chí có thư kèm ảnh
khỏa thân!Một số tácgiả còn chủ
ýgây áp lựcvớiNXBkhi tựnhận
mình làmột nhân vật có tầm ảnh
hưởng rộng do quen biết với ông
bộ trưởngnày,ôngbộ trưởngkia…
Hẳn nhiên là những thái độ đó
khiếnMartine Boutang bị stress
nhưng dần dần cô cũng tập quen
vàbãohòa.Cô tựnhủ: “Dù sao thì
mìnhcũngbiết thêmđượcmột tính
cáchkhác thường nữa”.
Giannanđể trở thành
biên tập viênxuấtbản
Theo
L’Express
, trở thànhmột
BTV xuất bản thật không dễ. Vì
chỉ do bạn hammê đọc tác phẩm
và yêu thích văn chương thôi thì
chưa đủ, mà phải hội đủ nhiều tố
chất khác như tinh thông và nhạy
bénvềngônngữ,một đầuócphân
tích sắc xảo tình huống bối cảnh
và diễn tiến phát triển các tuyến
nhân vật, cốt truyện. Song trên
thực tế các NXB đều thích tuyển
dụng những người đã “có chân”
trong lĩnhvựcnày rồi,vídụbạnbè
hay người thân bởi công việc này
khá khắc nghiệt, cácNXB không
muốn tuyển nhầm. Thường là họ
sẽchuộngcácứngviên tốt nghiệp
ngành văn chương, kế đến là tiêu
chuẩn “đammê vănhọc”.
Jessica, 22 tuổi,một BTV thẩm
định trẻ tuổi làm việc cho NXB
Balland, tốtnghiệpHọcviệnChính
trị (Sciences-Po), khởi nghiệp từ
một trangweb cá nhân giới thiệu
các tác giả và tác phẩm văn học.
Chính cô đã đích thân đến gõ cửa
các NXB để “chào hàng” và đã
đượcmột trong số đómời về làm
BTVxuất bản.
Một trường hợp khác làGilles
Froger, làmviệcchoNXBDenoël,
đượccho làmộtBTV“tựhọcmột
cách hoàn hảo”. Năm 1993 khi
đang đi du lịch với cô bạn gái,
anh đã gặp cố vấn văn chương
đang làm việc cho một NXB và
ông này đã nhìn ra chân tướng
sao đómà đề nghị Gilles về làm
“người đọc bản thảo” choNXB.
Anhnhận lời và sau sáunămmiệt
mài,Gillesđã trở thànhmộtBTV
chuyên nghiệp. Không ai nghĩ
rằngmột thầy giáo dạymỹ thuật
lại làmđượcnghềnàynhưng anh
chobiết là doniềmđammê cháy
bỏng là“đượcsốngchếtvớinhững
con chữ” và một niềm tin mãnh
liệt vào nghề nghiệp đã giúp anh
thành công.
Niềmđammêbất tận
đượcđọc
Capucine Roche, BTV củamột
NXB lớn tại Paris, từng làmột PV
báophụtráchmảngvănhọc,đãđồng
ý tiết lộmột sốbímật nghềnghiệp
củamình. Theo cô, “không cómột
quátrìnhđàotạochuyênbiệtnàocho
lĩnh vực công việc này. Tuy nhiên,
nhữngứngviênđã tốtnghiệpngành
vănchương sẽđượcưuái hơn”.Và
quan trọng hơn cả là phải có niềm
đammêcôngviệc,phải thíchđọcvà
đọcbấtkể thờiđiểmnào trongngày.
Theocô, côngviệcnàycócái dở là
nhàmchánkhi phải đọcnhữngbản
thảo quá “cẩu thả”, rồi phải dành
nhiềuthờigianđể…giammìnhtrong
phòng làm việc, cô đơnmộtmình!
Song cái thích thú củanghề làham
muốnpháthiệnđượcnhững tàinăng
văn chươngmới và vui sướng biết
baokhi thấy tácphẩmmàmìnhưng
ýxuất hiện trênquầy sách.
PV hỏi: “Có khi nào cô chỉ cần
đọcmộtvài trang làcó thể thẩmđịnh
đượcchấtlượngtácphẩmđókhông?”
- “Không.Bởi vì nhưvậy thì bạncó
thể rơivàonhữngnhậnxét rấtphiến
diệnđấy.Cómột lầnnọ, tôiđọcmột
tácphẩmmàcâuchuyệnbắtđầumột
cách rất tuyệt vời. Saumấy chương
đầu, tôi rất hứng khởi và nghĩ rằng
đã tìm rađượcmột kiệt tácvănhọc.
Nhưnghỡiôi,đếnchươngthứnămthì
mọikỳvọngcủa tôi tanbiến.Saomà
câuchuyện lại xàmđến thế!Nhưng
dùsao thì tôicũngđọcđượcquánửa
bảnthảonênchắcchắnlàkhôngnhận
xétnhầm” -mộtBTVkể.
◄
(Theo
LeNouvel Observateur
,
L’Express
,
LeFigaro
)
Giữquanđiểmthẩmđịnhtuyệtmật
CapucineRoche
, BTV thẩmđịnhbản thảo:“Khôngbaogiờchúng
tôi traođổi ýkiếnvớiđồngnghiệp.Đasốchúng tôi khôngquen
biếtnhau, có thểchúng tôigặpnhau trongphòngbản thảo
nhưng rấthiếm,mànếucógặpnhau thì chúng tôi chỉgậtđầu
chàonhau rồi thôi.TheoquyđịnhbảomậtcủaNXB, chúng tôi
không traođổihay thamkhảoýkiếncủanhaukhiđangcùng làm
việc trênmộtbản thảo.Hẳnnhiên,mỗiBTVđềucómột sở trường
riêngvàkhi xinviệc, chúng tôiphảinói rõchoNXBbiết sở trường
củamình. Bởi không thểgiaomột tácphẩm thơcachomộtBTV
chuyênvềkhoahọcgiả tưởng thẩmđịnh, vídụnhưvậy.Tôi thì chỉ
xử lý thể loại tiểu thuyếtmà thôi”.
Hộiđồngxétduyệttranhcãikịch liệt
HộiđồngxétduyệtcủamộtNXBcónhiềuhay ítngười là tùyvào
quymôNXB lớnhaynhỏ, có thểcó1-5 thànhviênhoặchơn.Đội
ngũBTVnàysẽnhậnvàđọcbản thảo, sauđóghi lại tấtcảđánhgiá
vàomộtmẫuphiếunhậnxét theohình thức trắcnghiệmchọna,
b, c,…đểchấmđiểmnộidungbản thảo tácphẩm,nhưcác tuyến
nhânvật,diễn tiếncủacâuchuyện, kết thúccóhậuhaykhông,…
Hộiđồngxétduyệt sẽhọpđịnhkỳmỗi tuầnhoặcmỗi thángđể
thảo luận thốngnhấtchọn ra tácphẩmnàosẽđược in. Kếtquả
thẩmđịnhvàbìnhchọnnày thật sựđôi khimang tínhchủquan,
tùy theo“gu”thẩmmỹvănhọccủacácBTVkhácnhau trongmột
hộiđồngnênđôi khi là tranh luậnkịch liệt, cũnggiống lờiphêcủa
giáoviênvàobài làmcủahọcsinhsẽ thayđổi tùy theoquanđiểm
đánhgiácủamỗingười thầy.
BTVCapucineRoche:“Khôngbaogiờchúngtôitraođổiýkiếnvớiđồngnghiệp.Đó lànguyêntắcbảomậttrướckhitrìnhbàyvới
hộiđồngxétduyệt”.
