6
THỨHAI
4-1-2016
Phong su-Chuyen de
ĐẠITHẮNG
thựchiện
N
hững ngày qua Cộng đồngASEAN và công dân
ASEAN lànhững từkhóaphổbiến trêncácphương
tiện thông tinđại chúng.Từcác trườngđại học, cao
đẳng, trung cấp đến các khu công nghiệp, khu chế xuất,
hayngaynhư các cơquanhành chínhđịaphương thi nhau
mừng Cộng đồngASEAN ra đời. Sau đêm 31-12-2015,
thế giới xuất hiện hơn nửa tỉ công dânASEAN. Tuy vậy,
đến thời điểmhiện tại nhiềungười vẫn cònmơhồvề khái
niệm, nội hàmvà ảnhhưởng củaCộngđồngASEAN.Nói
một cách nôm na, vô số người saumột đêm tỉnh giấc trở
thànhcôngdânASEANnhưngcũngchẳngnhận thứcđược
quyền lợi, cơhội và rủi ro sắpxảy ravới nghềnghiệp, công
việc kinh doanh, di chuyển ra nước ngoài,... của họ là gì.
Các con số và đánh giá có phần tiêu cực về nhận thức
quákém củađại bộphận côngdânASEANđãđượcmột số
nghiêncứuđiều trahaybàiviếtcủacáchọcgiảchỉ ravàcảnh
báo trên các phương tiện thông tin đại chúng. Trao đổi với
PhápLuật TP.HCM
về thực trạngđáng tiếcnày,TSTrương
Minh HuyVũ, Giám đốc Trung tâmNghiên cứu Quốc tế
(SCIS), TrườngĐHKHXH&NVTP.HCM, cho rằng đang
có vấn đề lệch pha giữa nhận thức và hành động về Cộng
đồngASEANvà nhu cầu thông tinhóa.
Xuhư ngnhanhnhưô tô,
nhận thức thì nhưđi bộ
.
Phóng viên
:
Ông đánh giá như thế nào về nhận thức
củanhiềungười dânViệt Nam lẫn các quốc gia thành viên
ASEAN về sự rađời củaCộng đồngASEAN?
+TS
TrươngMinhHuyVũ
:Hiệnnayđãcónhiềunghiên
cứuvềnhận thứcASEANcủacácnước.Tuynhiên,cácnghiên
cứuvàđánhgiácònhạnchế trongviệcchọnmẫu,chỉ tập trung
vàophạmvi 1-2quốcgiavàquan trọngnhất là chưa cómột
phươngpháp luậnchungđểđịnhnghĩanhận thứcASEAN là
gì.Chúng ta thườngđượcnghe,đượcbiếtđếnASEAN làHiệp
hộiCácquốcgiaĐôngNamÁ,baogồm10nước thànhviên.
Nay tựnhiênquamộtđêmkháiniệmquen thuộcnày trở thành
một cộngđồngvới ba trụcột, nhiều tổchứcvànhiềunguyên
tắckhácnhau.Điềunày lýgiải cho sựhiểu lầmvànhầm lẫn.
Trongmột bối cảnhkhác,CộngđồngASEANcònđi liền
với những cảnh báo của các chuyên gia kinh tế về việc các
hàng rào thuếquanbị cắtgiảm, thị trường riêng trở thành thị
trường chung, các cơhội kinhdoanh làm ăn ào ạt đến cùng
với những nghi ngại “thua trên sân nhà” hay bị thôn tính
bởi cácđại gia từcácnước lánggiềng.Câuchuyện từnhầm
lẫnchuyển sangquanngại vềcác lựachọncủacácnhà lãnh
đạoASEAN. Trong khi đó những quan ngại này dù chính
đáng nhưng vẫn có nhiều cách thức khác nhau để tiếp cận.
. Xinônggiải thích thêm về sựquanngại này. Và tại sao
ông cho rằng những quan ngại này dù chính đáng nhưng
vẫn có nhiều cách thức khác nhau để tiếp cận?
+Quá trình hội nhập của các nền kinh tếASEAN không
phải làcâuchuyệnmột sớmmột chiều.Nếubạnnhìnvàokế
hoạch tổng thểxâydựngCộngđồngkinh tếASEAN (AEC)
chẳng hạn thì lộ trình các biện pháp ưu tiên được đưa ra
cách đây đã hơn tám năm, từ 2007, cho giai đoạn thực thi
2008-2015.Đểgiámsátquá trình thựchiện thìbiểuđánhgiá
ASEAN được thiết lập nhằm kiểm điểm tiến độ thực hiện
các kế hoạchđược lãnh đạoASEAN thống nhất.
Trongmỗi giai đoạn thì cácbáo cáo từbiểuđánhgiáđưa
ra số liệu% thực hiện công việc và những việc còn lại cần
tiếnhành tiếp.Tínhđếnđầunăm2015, theocácbáocáo thì
tỉ lệ thực thi của kế hoạch lên đến 90,5% các biện phápưu
tiênđượcđặt ra.Xét vềmặt con số, đây làmột tỉ lệkhácao.
Nhưngcũngchínhconsốnàyđã làmnhữngngườiphân tích
như chúng tôi phải giật mình khi đọc những báo cáo đánh
giá về nhận thứcASEAN của nhiềunhóm khác nhau trong
xã hội. Báo cáo năm 2012 đượcBanThư kýASEAN thực
hiệnchỉ ra76%ngườidânkhôngbiết rõvềAEC,45%doanh
nghiệpkhôngcóhiểubiếtcănbảnvềASEAN.Vềcácnghiên
cứu như đã nói ở trên, dù chưa tiếp cận đượcmột đánh giá
mang tính toàndiệnnhưngnhữngcon sốkhoảng40%-50%
về ý thức của cộng đồng doanh nghiệp hay người dân về
AEC đang làmột thực tế. Nói một cách ví von, xu hướng
hội nhậpASEANvới cáccộngđồnghình thànhđangđi với
vận tốcô tô, trongkhinhận
thức về nó vẫn di chuyển
bằng tốcđộcủangườiđibộ.
Vàđây làvấnđềcầnđược
giải quyết càng sớm càng
tốt để đảm bảo mục tiêu
CộngđồngASEANđề ra.
Hai khoảng trống
cầnkhỏa lấp
. Vậy theoông chúng ta
đã thiếu sót chỗnàokhiến
hai tốc độ của hành động
và nhận thức hội nhập
chưađồngđiệuvàvẫncòn
lệchpha?
+Đầu tiên cầnxácđịnh
“chúng ta” trongkháiniệm
CộngđồngASEANởđây
làai.Khi lựachọnmôhình
“cộngđồng”, cácnhà lãnh
đạoASEANkhônggiớihạn
cuộc chơi củamình trong
khuônkhổbịbóhẹp, tứccó
nghĩaCộngđồngASEAN
không phải chỉ có các đại
diện làcácpháiđoànngoại
giaonhànước.Cộngđồng
cũng không phải chỉ là
những tiếngnói ảo củadư
luậnnhândânchungchung,
không có địa chỉ, không
có họ tên.Một cộng đồng
hình thànhbaogồmnhiều
tác nhân hoạt động vì các
mục tiêu chung, theomột
khuôngiá trị được đồng thuậnvà chia sẻ côngbằng các lợi
íchmà tập thể chungmang lại. Nó có những đối tượng cụ
thể với các lợi ích nhất định sẽ được thặng dư hoặc bị tổn
thương từquá trìnhhộinhậpkhuvực.Đó là lýdo tại saochữ
“chúng ta”cầnphảiđượcđặt trongbốicảnh rộngvàđachiều.
Sự lệchphavềnhận thứcvàhànhđộng, chẳnghạnnhưvề
AEC, có thể nằmmột phần trong khâu truyền tải thông tin
nhưngcũngcó thểnằmở sựvắngmặt, chưamạnhdạnhiện
diệncủacáchiệphội, đại diệndoanhnghiệp trongquá trình
đàm phán và hoạch định các chính sách ưu tiên được triển
khai khiAEC được đưa vào vận hành. Trong khi đó chính
họ là nhữngđối tượngbị tác động trực tiếp từnhững chính
sáchnày.Mặt khác, việc tươngđối thụđộng trong tiếpnhận
thông tin còn cho thấy cómột khoảng trống thông tin trong
việc vận động các chiều tiếp cận giữa hai khu vực công và
tư, từ trong khuônkhổViệt Nam cho đếnngoài khuvực.
.Vậy theoôngchúng taphải làmgìđểhai tốcđộcủahành
động vànhận thức có thể bắt kịp nhau?
+Dựa trên những nguyên nhân dẫn đến lệch pha tôi vừa
phân tích, theo quan điểm của cá nhân tôi thì các hiệp hội,
các trung tâm nghiên cứu, các tổ chức dân sự và cơ quan
ngôn luận, truyền thông, báo chí cầnhoạt độngnhư cầunối
để lấpđầynhữngkhoảng trốngnày, baogồmkhoảng trống
thông tin (hiểuchưađúngvàhiểuchưađủ)vàkhoảng trống
hiện diện (không hiện diện hoặc thụ động hiện diện trong
quá trình xây dựng, triển khai và phản hồi thực thi chính
sách). Không gianASEAN và cuộc chơi mới tầm khu vực
(và cả quốc tế qua những hiệp định thươngmại tự doViệt
Nam đã ký kết và sẽ thực thi) đang là những chất xúc tác
choquá trìnhkhỏa lấp cáckhoảng trốngmà tôi đãnêu trên.
. Xin cámơnông.
s
Chuyểnđộng
vớiCộngđồng
KhiCộngđồngASEANđượctuyênbốthànhlậpvàchính
thứcvậnhànhthìnhậnthứccủarấtnhiềucôngdânASEAN
v ncònchưakhởiđộng.
Vượtràocản
chênh lệch
giàunghèo
ASEAN
TheođánhgiácủaNgân
hàngPháttriểnchâuÁ(ADB),
mộttrongnhữngtháchthức
lớnnhấtcủaCộngđồngkinh
tếASEAN (AEC)chính làkết
nối cácnềnkinh tếASEAN
vốncóchênh lệch lớngiữa
nhómnước“ASEANcũ”đang
pháttriểnởbậccaohơngồm
Singapore,Brunei,Indonesia,
Malaysia,PhilippinesvàThái
Lan(haycòngọilàASEAN-6),
với nhóm nước gia nhập
ASEANmuộn hơn và có
nềnkinh tếkémphát triển
hơnbaogồmCampuchia,
Lào,MyanmarvàViệtNam.
Tươngtựnhưvấnđềchênh
lệchgiàunghèotrongxãhội
một nước, việc chênh lệch
giàunghèotrongCộngđồng
ASEANnóichungvàAECnói
riêngsẽcảntrởhợptácthực
hiệnmục tiêuxâydựng thị
trường chung củaASEAN.
Nhậnthứcđúngđắnvàsẵn
sàngchiasẻmangtínhtương
trợsẽ làđiềukiệntiênquyết
đểxâydựngcộngđồngtrở
nên thuận lợi.
Thành lập
Cộngđồng
ASEAN
đượcđánh
dấumốc
bằngbuổi
lễkýkết,
tuynhiên
vậnhành
Cộngđồng
ASEANmột
cáchhiệu
qu ph ibắt
đầubằng
sự thayđổi
nhận thức
củacáccông
dânASEAN.
Ảnh:AP
Nhận thức
đúngvề
ASEANsẽ
giúpcông
dânASEAN
theokịpcác
mục tiêu
chung.
Ảnh:ADB
ASEAN
