14
THỨSÁU
11-11-2016
Phóng sự - Chuyên đề
Babướcđểphòngbệnhung thư
Không chỉ có sốngười bị ung thưđanggia tăngmàviệc
điều trị cănbệnhnày cũng rất khó khăn, tốn kém, làgánh
nặnglớnchonhiềungười
vàxãhội. TS-BS
Nguyễn
TiếnQuang
,
PhóTrưởng
khoaĐiều trị theo yêu
cầu
-
BV K (BVU bướu
Trung ương)
, trao đổi
về vấn đề làm sao để
phòngngừa cănbệnh
quái ácnày:
.
Phóngviên
:
Những
lýgiải khoahọcvànguyênnhândẫnđếnbùngphátung thư
tạiViệtNam?
+TS-BS
NguyễnTiếnQuang
:Việcbùngphátung thư tại
Việt Nam có rất nhiềunguyênnhân. Thứnhất, do tuổi thọ
củangườiViệtNamtăng lên.Cácbệnhcủangườigiànhưtim
mạch, ung thư, đái tháođường…cũng tăng theo tuổi tác.
Tỉ lệhút thuốc láởnamgiới củangườiViệtNam tăng lên
đãkéo theonhữngcamắcung thư tăng lên (tỉ lệnàychiếm
30%).Mộtnguyênnhânnữa làdoănuống.Trướcđâyngười
Việt ănnhiều rau, đi lại hoạtđộngnhiều.Nhưnghiệnnay tỉ
lệngười béophì tăng lêndoănnhiều chất béovà lười vận
động, kéo theobệnhung thư (30%). 30% còn lại doyếu tố
môi trườngnhư tia cực tím,môi trườngđộchại, không khí
ônhiễm… khiếnngày càng cónhiềungười phải điều trị vì
ung thư.
.
Xinông chobiết nhữngkhókhăn trongviệc chữa trị ung
thưhiệnnayđối vớingànhyvàngườidân?
+Phần lớnngười bệnhđếnkhámvàđiều trị ung thưkhi
ởgiaiđoạncuối (80%)nênchiphíđiều trị lớnnhưng tỉ lệ tử
vong cao, trên 70%. Mặc dùngười bệnhđược nhận sựhỗ
trợkhôngnhỏ từquỹbảohiểmy tế (BHYT)vàcácnguồn tài
trợkhácnhưngchiphíđiều trị vàkhảnăng tiếpcậncác loại
thuốcmới vẫn làvấnđềkhókhăn.
Nếubệnhnhânđếnởgiai đoạn sớm thì có thể điều trị
khỏihoàntoàn.Đếnmuộnthìkếtquảđiềutrịgiảm,phảikết
hợpvớinhiều loạiđiều trịnên rất tốnkém.Điềukiệnkinh tế
củabệnhnhân cũng làmột vấnđề trong công tácđiều trị.
Ví dụ, cónhữngbệnhnhân cónhững chỉ địnhđiều trị cao
cấpnhưngvìhọkhôngcóđiềukiệnkinh tếnênđãgâyhạn
chếcông tácđiều trị.
Điều trị ung thư rất tốnkém. Sau12 thángđiều trị (kể từ
khipháthiệnbệnh),cóđến66%ngườibệnhphảiđivaytiền
để tiếp tục cứu chữa, 34%bệnhnhân khôngđủ tiềnmua
thuốcđiều trị…Chỉ tính riêngchi phí điều trị cho sáubệnh
ungthưthườnggặpnhấtđã lêntớigần26.000tỉđồng,bằng
0,22%GDPnăm2012.
.
Ông cóđưa ranhững cảnhbáogì đối với người dânđể
phòngngừa?
+VấnđềungthưởViệtNamrấtđángbáođộng.Tuynhiên,
ởnước ta lại đang tồn tạimộtmâu thuẫn, đại đa sốngười
dânđềucoi ung thư làcănbệnh“tử thần”, lànỗi sợhãi kinh
hoàngnhưng ít người quan tâmđến việc dựphòng trong
khiung thư làbệnhhoàn toàncó thểphòng tránhđược.Do
vậy, người dânnên thựchiệncácbước sauđểphòngbệnh:
Bước 1: Đểhạn chế yếu tố tiếp xúcgâynguy cơung thư
như từbỏhút thuốc lá để khôngbị ung thưphổi; chế độ
dinh dưỡng hợp lý, hạn chế ăn đồmốc, thực phẩm bẩn;
tăng cường thểdục thể thao, tăng sứcđề khángđể cơ thể
chống lại bệnh tật.
Bước 2: Khám sàng lọc ung thư vì ung thưhoàn toàn có
thểđiều trị thànhcôngnếupháthiện sớm.
Bước 3: Nâng caonăng lực chẩnđoán, điều trị ung thư
theophươngpháphiệnđại.
.
Năng lựcđiều trị ung thư của y tếViệtNamhiệnnaynhư
thếnào, thưaông?
+Gầnđây, các loại ung thưnhưung thư vú, cổ tử cung,
trực tràng, khoangmiệngđãđược phát hiện sớm và chữa
được rấtnhiều.Nhiềungười saukhi chữaung thưvẫnsống
với giađìnhnhiềunăm. Cónhữngngười vài chụcnăm sau
khi chữabệnh, đếnkhi già thì chết vì bệnhkhácchứkhông
phải vìung thư.Đó lànhờnhững tiếnbộyhọc trên thếgiới
đãđượccậpnhậtởViệtNam.
HÀPHƯỢNG-HƯƠNGGIANG
M
ỗi nămởViệtNam cókhoảng126.000 camớimắc
thêm, 94.000 ca chết, ước tính tới năm 2020 có
khoảng189.000caung thưmớimắc.TạiViệtNam,
xu hướng mắc ung thư ngày càng tăng dần. Theo thống
kê, đánh giá nhiều năm qua, nhất là giai đoạn 2008-2012,
những loại ung thưphổbiếnnhất hiệndiệnởnamgiới bao
gồm ung thư phổi, gan, dạ dày, đại trực tràng, vòm. Còn
đối với nữgiới ung thưvúchiếmvị trí caonhất, sauđóđến
ung thư cổ tử cung, đại trực tràng, phổi và ung thư tuyến
giáp. Chođến thời điểmhiện tại, tức năm2016, số liệuvà
thống kê này vẫn không có gì thay đổi.
Cầnđiều tradịch tễnghiêm túc, khoahọc
TheoGSNguyễnBáĐức,PhóChủ tịchHộiUng thưViệt
Nam,80%nguyênnhânung thưcó thểphòng tránh liênquan
đến thuốc lá, ônhiễmmôi trường, thựcphẩm, nguồnnước,
bệnh nghề nghiệp (công việc thường xuyên tiếp xúc với
hóa chất độc hại..., tia phóng xạ, vi khuẩn…). Còn đối với
các yếu tốgồm tuổi cao, giới tính, chủng tộc, gendi truyền
chiếm 20% nguyên nhân gây ung thư và các yếu tố này lại
không thểphòng tránh.Người cao tuổi dễmắcung thưhơn
người trẻ tuổi, vì thời gian tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ
vềmôi trường lâu hơn, nhiều hơn.
BàNguyễnThị Hoài Nga, Trưởng phòngChỉ đạo tuyến,
BVKTrung ương, cho biết không phải bây giờmà trước
đây báo chí cũng nói về “làng ung thư”. Do vậy, thời gian
quaCụcY tếdựphòng,BộY tếđãcóđề tài nghiêncứucấp
nhà nước điều tra về nguồn nước tại 37 làng có tên trong
danh sách làngung thưmàbáochí đãphảnánh.Nghiêncứu
này sẽ lấymẫu thử nguồn nước; các tiêu chí, thông số, chỉ
số chophép về nước tại những làngnày.
Tuynhiên, con sốnghiên cứu từ37ngôi làngkia nếu so
sánh với tỉ lệ người mắc ung thư ở hai TP lớn là Hà Nội
vàTP.HCM thì chưa ghi nhận con số cao hơn. Do vậy, để
có thông tin cụ thể và chính xác phải làm cuộc điều tra cơ
bản, đắt tiền.Mà cuộc điều tra này kể cả những nước tiên
tiến cũng khó thực hiện, không phải ngàymột ngày hai là
làm được.
Các yếu tốnguy cơ
Theo BS Phạm Xuân Dũng, Phó Giám đốc BVUng
bướu TP.HCM, hiện nay vẫn chưa có đơn vị nào đứng
ra nghiên cứu và có đánh giá cụ thể về tình hình ung thư
tại Việt Nam. Tuy nhiên, nước ta có hai đơn vị ghi nhận
ung thư và tập trung nghiên cứu làHàNội và TP.HCM,
đây là hai trung tâm lớn nhất. Ngoài ra còn có nhiều
trung tâm nghiên cứu ung thư khác nhưHải Phòng, Đà
Nẵng… và những đơn vị nghiên cứu theo số lượng ung
thư quần thể.
Theo dịch tễ học, rất khó xác định nguyên nhân dẫn đến
ung thưmột cách chính xác
nhất,chínhvì lýdođóngười ta
haygọi tácnhândẫnđếnung
thư hay gọi đúng hơn là các
yếu tố nguy cơ dẫn đến ung
thư. Những yếu tố tác động
và ảnh hưởng trực tiếp, tích
tụ dần dần gây ra ung thư có
rất nhiều, điểnhìnhnhưhút thuốc là nguy cơhàngđầudẫn
đến ung thư phổi, vi trùng, các nhóm vi khuẩn, gen, yếu tố
di truyền... dẫn đếnkhả năngmắc ung thư khá cao.
BSPhạmXuânDũng phân tích trên từng loại bệnh ung
thư có nhiều yếu tố hoặc tác nhân khác nhau. Các yếu tố
môi trường như nơi có chất độc dioxin hay nơi có nhiều
khu công nghiệp, thường xuyên tiếp xúc với chất thải,
khả năng gây ô nhiễm ngày càng nhiều hơn đã và đang
ảnhhưởngđến chất lượng sống của conngười.Tuynhiên,
không phải nó gây ra ung thư ngay lập tứcmà phải tích tụ
một thời gianmới ảnh hưởng đến bệnh ung thư. Cũng vì
lý do đó, số lượng người chết vì ung thư đa phần là người
lớn tuổi, sống trongmôi trường chịu ảnh hưởng lâu năm
nênmắc bệnh.
Lối sống và vệ sinh an toàn thực phẩm
Lối sống, cách sinh hoạt ngày nay cũng ảnh hưởng rất
nhiều đến chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng trực tiếp đến
sức khỏe con người, như trẻ em ăn quá nhiều hamburger,
đồ chiên, béo không đảm bảo vệ sinh; thực phẩm bẩn, rau
củ quả nhiễm hóa chất độc... các yếu tố này được xem là
nguy cơdẫnđếnung thưđángnói nhất kèmvới hút thuốc,
chế độ ăn uống không hợp lý và ô nhiễm vệ sinh an toàn
thực phẩm.
Yếu tốmôi trườnggầnnhưchắcchắn liênquanđếnnguy
cơgâyung thưnhưng tùyvào từngchất làcómứcđộđộchại
riêng. Căn cứvàonghiên cứu trên từng chất, nhất là khi có
một chấtmới ra đời người ta chia ra các chất gần như chắc
chắn liên quan đến ung thư, các chất có liên quan đến ung
thư, các chất có thể gây ung thưởmức độ thấp và cũng có
những chất hoàn toàn không gây ra ung thư. Và tùy thuộc
vào cơ địamỗi người nên rất khó quy kết một chất nào đó
100% ảnhhưởng trực tiếpđến ung thư.
Hiện tại, tính trên 100.000 dân, tỉ lệ ung thư nước ta so
sánhvới nhiềunước trên thếgiới vẫnđangởmứcđộ trung
bìnhnhưngcóchiềuhướng tăng sovới cácnăm trướcđây.
RiêngBVUng bướuTP.HCM, trung tâm điều trị ung thư
lớn tại miền Nam, số lượng bệnh nhân ung thư tăng lên
hằng năm do số lượng dân số tăng, độ tuổi cao hơn, cuộc
sống phát triển nên có điều kiện đi kiểm tra ung thư, chẩn
đoánmỗi lúcmột chính xác hơn kéo theo ung thư liên tục
tăng và diễn biến phức tạp.■
ÁMẢNHUNG THƯ - BÀI CUỐI
80%ung thưcó thể
phòng tránh
Cácnghiêncứuchothấyhútthuốclá,thiếuantoànvệsinhthựcphẩmvà
ônhiễmmôitrườnglàtácnhânlàmgiatăngungthưtạiViệtNam.
MộtcamổởbệnhviệnKTrungương.Ảnh:HG
Đasốngườidânđềucoi
ungthưlàcănbệnh“tử
thần”,lànỗisợhãikinh
hoàngnhưngítngườiquan
tâmđếnviệcdựphòng.
