CHỦNHẬT 25-12-2016
5
HỒSƠ TƯ LIỆU
Trongsuốtcuộcđờigianghồdiễn rong, ôngQuýđãbiểudiễn
miễnphí chokhôngbiếtbaonhiêuđứa trẻmiệt lục tỉnh -Sài
Gòn. Saunàyhọ trở thành tiếnsĩ, giáosư... họvẫnnhớnhư inkỷ
niệmvềnhững tròbiểudiễncủaông.
PHẠMTRƯỜNGGIANG
C
uối tháng3-2009,giới
ảo thuật miền Nam
lặngđi khi biết tin ảo
thuật giaLêVănQuý
từ trần. 94 năm rong
ruổi cuộc đời ảo thuật khắp đất
NamBộ - Sài Gòn rồi cũng khép
lại trong thương nhớ của đồng
nghiệp và khán giả. Tôi hẹn với
diễn viênMạc Can, người đồng
nghiệp, học trò và cũng là con
ruột của ôngQuý, để trò chuyện.
MạcCan đã lấy cảm hứng từ cha
mìnhđể tạonênnhânvậtngườicha
trong tiểu thuyết
Tấm ván phóng
dao
, chodùnhânvật trong truyện
chỉ có10% lànguyênmẫu, còn lại
được hư cấu thêm.
Mộtđời với nghề
SàiGòncó lịchsử300năm, ông
Quýchỉbắtđầubiểudiễn từnhững
năm20của thếkỷ20nhưngnhiều
người vẫnđánhgiáông làảo thuật
giachuyênnghiệpđầu tiêncủaSài
Gòn.Vì lẽnghềảo thuậtcũnggiống
nghề ca hát sân khấu, được khán
giả thích song lại xem thườngnhư
xướng ca vô loài. Người ta thích
thú xem ảo thuật nhưng coi các
ảo thuật gia là nghề bịp. Ảo thuật
trướcđâychỉ lànhững tiếtmụcnhỏ
lẻchen lẫn trongcácchương trình
khác.Ngườibiểudiễnảo thuậthay
kiêmnhiều tròkhác,họ thườngchỉ
cóvài tròđơngiản truyềnnhauqua
lại kiếm sống độ nhật nên cũng
không đầu tư nghiên cứu làm gì.
Chỉ đếnôngQuýmới nâng tầmảo
thuật lên thànhchuyênnghiệp.Một
số gươngmặt tiêu biểu khác như
NguyễnĐạiBàng,NguyễnThành
Long... cũng vẫn sau ông.
Làcon trongmộtgiađìnhgiàucó
ở đất BạcLiêu nhưng không hiểu
vì saoôngQuý lại thíchbỏnhà đi
langbạtkỳhồ từkhicònrất trẻ.Ông
chọnconđường làmnghềảo thuật
kiếm sống không phải vì chuyện
mưu sinh thông thườngmàvì bản
thânông thựcsựyêu thíchnghềđó.
Giai đoạn đầu ôngmở gánh theo
kiểuSơnĐôngmãi võnhưngbiểu
diễnảo thuậtchính làđểbán thuốc.
Ông là người hoạt ngôn, miệng
mồmkhéo léo, nói chuyện cựckỳ
có duyên khiến khán giả gần như
Chẳngqua làôngQuý thíchđạo
cụgọnnhẹ, ôngkhông thíchdùng
rươnghòm, thùng chứa lỉnhkỉnh.
Ôngchỉcầnmột tấmkhăn,đồnghề
bỏvào tấmkhănđó túm lại làmang
đi biểu diễnhằng tháng được rồi.
ÔngQuý có tay nghề biểu diễn
tuyệt luânmàMạcCanvà cảmột
số ảo thuật gia sau này cũng thừa
nhậnkhông thểkhéo taybắt chước
theođược.Nghềbiểudiễnảo thuật
đường phố là cực khó vì khán giả
đứng gần sát, lại vây xung quanh
nên rất dễ“bểmánh”màôngQuý
diễnngọtxớt.Ông lạiứngbiếngiỏi
nên những khi bị khán giả cắc cớ
rình theodõi vừa lật tẩy, ôngkhéo
léochuyểnngay tròđangdiễnqua
tròkhácynhưngườigiỏivõchuyển
ngay thếvõbị đối phươngbắt bài.
Đồngnghiệpnểnhấtởông làcác
tiếtmụcảothuậtliênquanđếnlábài.
Khôngchỉdoôngquákhéo tay,khó
ai bắt chước đượcmà ông còn tìm
tòi rarấtnhiều tròmới lạchứkhông
đượcai dạyvà truyềnnghề, bởi có
aiđi trướchơnôngđược.Cónhững
tiếtmụccủaôngđếnnaychỉ còn là
huyền thoại, không ai tìm ra được
bíquyết,vídụôngđểcảbộbàixòe
rachokhángiả thinhauchọn lábài
củahọ rồibỏvô lại,xào lên, sauđó
cầmcảbộbàimàôngbúng lần lượt
các lá đã chọn trước đóbayxuyên
qua tấmkhănmỏng rangoài trong
sựngơngác củakhángiả.
“Thầnbài” trênsân
khấu, conbạccháy túi
ởngoài đời
Dù rất yêu quý và ngưỡng mộ
cha nhưng diễn viên Mạc Can
cũng không hề giấu giếm khi nói
vềkhuyết điểmcủachamình: “Ai
cũng có khuyết điểm, mà khuyết
điểmcủacha tôi quá lớn, đó làcha
quámêbài bạc.Ông lẽ rađãcó rất
nhiều tiền nhờ tài năng củamình
nhưng lạimất tất cả chođỏđen”.
Đúng làkhó ai có thể tinnổi sự
thật này.Ai có thể tinmột ảo thuật
giavớibàn tayđiêu luyệnbiếnhóa
những lá bài theo ý mình, lại có
thể thường xuyên thua bài. Ngay
người chơi cũngnói: “Aimàchơi
lại ôngLêVănQuý, “chả” có thể
biếnbàibù thànhchínnút,biếnbài
thường thành ba Tây... đánh với
chả chỉ có cháy túi”. Thế nhưng
người thường xuyên cháy túi lại
chính là ôngQuý.
Đấy làsựkhácnhaugiữaảo thuật
vàđời thường.Trênsânkhấuphép
thần thông biến hóa lá bài chỉ là
những thủ thuật đơn giản không
ai ngờ đến, còn ngoài đời là trăm
phương ngàn kế, thiên biến vạn
hóa. Ông Quý thua bài vì những
lẽ đơn giản: Bài có rủi ro, nhận
được những quân bài xấu thì có
tính toángiỏimấycũngchưachắc
đã đổi vận. Thứ hai, người ta nói
cờbạc ănnhauvề sáng. ÔngQuý
mê bài bạc cũngnhưmê ảo thuật,
ôngngồiđánhđếnhết sứchoặchết
tiềnmới thôi, ngồi lâu đầu ócmụ
mị, có giỏi đến mấy rồi sai lầm,
thua sạchbách.
Cuối cùng làcờgianbạc lận.Có
đánhgiỏi đếnđâumàđụngcờbạc
bịpvẫn tiêu.Nhữngkhi gặpngười
đánh chung đều là tay trong của
nhà cái, họ có ám hiệu để báo bài
hoặchợp lực tiến thủ thì nạnnhân
chỉ cóđườngbị dồnvào ngõ cụt.
Ông Quý cũng có cơ may đổi
vận, khi cha ông chết, di chúc để
lại cho ôngmột vườn trái cây lớn
ở Lái Thiêu. Ban đầu ông không
đượcnhậnvì khôngđúng tên.Cha
ông tênNguyễnVănQuờn,dichúc
choông làNguyễnVănQuới.Tên
LêVănQuý không phải tên thật,
là nghệ danh thôi. Lúc đầu không
lấy tên thậtnhưng rồi chết tên theo
câuvè:“
LêVănQuý,mắthíhí,đầu
có chí, ănmứt bí, nhổ răng thí, vợ
caonhưcâyđènquý
”mà lấynghệ
danh luôn vào giấy căn cước. Cả
họ phải họp lại xác định đúng tên
đúngngười, rồichongười lênquận,
lên tòacamđoan thì ôngQuýmới
nhậnđược khu vườn.
DoôngQuý luônđidiễnnênông
giao khu vườn lại cho người con
trai trưởng coi giữ. Ai ngờ người
con trưởng lại đammê cờbạcnên
khuvườncũngnhanhchóng rađi.
Thế làôngQuýcảđời trắng tayvì
bài bạckểcảkhi ôngđãkhôngbài
bạc nữa.■
SÀI GÒNNHỮNGCÁI ĐẦU TIÊN, NHẤT - BÀI 8
Ảothuật
giachuyên
nghiệp
đầutiên
Ông Lê VănQuý là ảo thuật gia chuyên
nghiệp đầu tiên của Sài Gòn, trước ông, rất
ít người biểu diễn ảo thuật và cũng chỉ là
nghiệp dư, trò vặt.
bị mê hoặc. Đáng tiếc
là khi chuyểnqua biểu
diễnảo thuật thuần túy
khả năng này bị hoài
phí dongười biểudiễn
ảo thuật chủ yếu dùng
các động tác là chính.
Có rất nhiềuảo thuật
gianhưng thựcsựsống
được hoàn toàn bằng
nghềảo thuật sốnày rất
hiếm hoi. Ông Quý là
ngườinhưvậy,bởi tính
tìnhphóngkhoáng,ông
không đòi hỏi nhiều.
Ôngđammê nghề đến
nỗi saunàykhiquá lớn
tuổi, khôngcònđi biểu
diễnnữa, cónhững lúc
rảnh rỗi ngồi hóngmát
trước hiênnhà, connít
có mấy đứa đi ngang
quathấyôngđứngngoài
hàng rào nhìn vô, vậy
làông lại lấymấymón
đồnghềrabiểudiễnbày
trò cho chúngnó.
Mạc Can kể ông rất
thíchmỗikhiđượcnhà
vănNguyễnĐôngThức
rủđi làm từ thiện.Trong
khi chờ phát quà ông
biểu diễn mấy trò ảo
thuật cho bọn trẻ xem.
Chúng nó hào hứng
xúm xít kêu “ôngTiên
ơi (một nhân vật ông
đóng phim), ông biến
cho tụi con xem đi...”.
Ảo thuậtgiasiêuđẳng
ÔngQuýđượcmệnhdanh làvua
ảo thuật trònhỏvìôngchỉ thích làm
trònhỏ.Có thông tincho rằngông
thích làm trònhỏvìnghèokhôngcó
tiền đầu tư đạo cụ là không đúng.
ÔngQuý từng làm nhiều trò lớn,
ví dụ như trò chồng hai chiếc ghế
rồi cho một cô gái ngồi lên trên
cùng, sau đó phủ vải làmmất ghế
mà cô gái vẫn lơ lửng trên không
(bí mật của trò này là chuyển ghế
giấu dưới sàn sân khấu nên sân
khấunàokhôngcómiệnghầm trên
sânkhấu thì phải bỏ không diễn).
Nghệ sĩ MẠCCAN:
Đừngsosánhảothuậtcủatôivới
chatôi,tộinghiệp lắm
Cha tôibiết tiếngPháp (dohồinhỏđượchọc trườngTây), ngoài ra
ôngcònbiết tiếngTrungQuốc, tiếngCampuchia.Má tôi làngười
QuảngĐông,bịông tánđổ, chấpnhậnbỏnhà theocha tôi sống
phiêubạtđếnhếtđời.
Ông thường thức thâuđêmsuốt sángđểnghiêncứunghĩ ra trò
mới.Mỗi khi tìm ra tròmớiông lạigọi tôi tớibiểudiễnchoxem.
Ông tìm ranhữngđiều ítaingờ.Nhưảo thuậtvới rubik, ôngmày
mòchếbiến thếnàomàđưacục rubikchokhángiảvặnchỉnh tùy
thích, khiđưa lạiôngchỉ cầmném lênmộtcái, trongvàigiây rơi
xuốngkhối rubikđã trở lại sáumặt, sáumàunhưcũ.
Tôi chỉhọc lỏmcha tôi saucánhgàđượcmột ítvì 14 tuổi tôi cũng
bỏnhàđi langbạtynhưchahồi trước.Tài ảo thuậtcủa tôi chỉ là
dùnghàihướcđểkhángiảcười, chớđừngsosánh tôi với cha tôi
tộinghiệp lắm.Nói vềảo thuật thìđúng là“chadạyhọc, conđốt
sách”.Tài củacha tôi làsiêuđẳng.
Đúng làhaichacon
ôngQuývàMạcCan
rấtgiốngnhau,họmê
hoặckhángiảnhưng
chínhhọcũngbịmê
hoặcbởinụcườihồn
nhiêncủatrẻthơ.
Cáimáuảothuậtnóchảytronghuyếtquản,chỉđếnkhinằm liệtgiường
ôngNguyễnVănQuýmớithôidiễn.
