CHỦNHẬT 6-8-2017
2
TUẦN THỜI SỰ
LTS:
TSVõĐại Lược, người từng tư vấn cho các TổngBí thư
TrườngChinh, NguyễnVăn Linh, ĐỗMười; các Thủ tướng Võ Văn
Kiệt, PhanVănKhải. Nhân Thủ tướngNguyễnXuânPhúc vừa
thành lập Tổ tư vấn kinh tế, TSVõĐại Lược nhìn lại câu chuyện
về quá trình tư vấn, cố vấn cho những vị lãnh đạoĐảng vàNhà
nước từ những năm đầu thập niên80 của thế kỷ trước.
Vaitrò
“ôngcốvấn”
quacácthờikỳ
TSVÕĐẠILƯỢC
T
ôi bắt đầu “sự nghiệp”
cốvấnchocácTổngBí
thư(TBT),Thủtướngdo
mối thân tình với ông
ĐặngXuânKỳ, concố
TBTTrườngChinh.
Chỉ dámđềcậpđếnxóa
bỏquan liêubaocấp
Trongmộthội thảonăm1982, tôi
có tham luậnvề chính sáchkinh tế
mới nhưng không được đọc ở hội
trường.Khi thảo luận tổ thì tôiđược
đọcvàôngĐặngXuânKỳđemvề
choôngTrườngChinhxem.
Sauđó,đếnkhiôngTrườngChinh
giữcươngvịTBTthayôngLêDuẩn
thìmộtnhómcácchuyêngia tưvấn
nhưDương PhúHiệp, ĐàoXuân
Sâm,NguyễnThiệu,HồngGiao,Trần
Ngân,HàNghiệp…đượctậphợplại.
Lúcđó tôi là trẻnhất trongnhóm
đượccụTrườngChinhgiaochohai
chuyênđề: Chính sáchkinh tếmới
vàchínhsáchđốingoại.ÔngTrường
Chinhmuốnđổimới, xóabỏcái cũ
nhưngvẫnphải có “cáimũ”Lênin.
ThủtướngPhanVănKhảivàBannghiêncứu.
TSVõĐạiLược
(giữa)
trongmột
hộinghị vớiTBTTrườngChinh.
Vàotùtraobằngkhen
TSLượckể: Khiđườngdây500kVBắcNamđượcđưa ra thảo luận,
rấtnhiềuýkiếnđềuphảnđối.NhưngThủ tướngVõVănKiệtvà
TBTĐỗMười kiênquyết làm.
Nhưngcũngvìđườngdây500kVđó, ôngVũNgọcHải khiđó là
bộ trưởngBộNăng lượngphải vào tù.
TSLượckể:Chuyệnnàycónguyêncớcủanó.Một trongnhững
nguyêncớđó làanhHải kýmộthợpđồngnhậpkhẩu linhkiện
gìđósaimộtvàinguyên tắc.Thế làanhấybị truy tố.Tuyvậy, ông
ĐỗMười cũngnói vớiBộCônganđể thuxếp tốtnhấtchoanh
Hải khiở trong tù.VàôngVõVănKiệtđãvào tận trong tùđể trao
bằngkhenchoanhHải.
Saukhi ra tù, ôngVũNgọcHải có trả lờibáochí rằng:“Việckhó
khănnhất là làmsaonói chocấp trênhiểuvà raquyếtđịnh”.Nhận
địnhđiềunày,TSLượckhẳngđịnh:“Sự thật lànhưvậy.Nêuýkiến
gìđối với cấp trên làphảihết sức thuyếtphục.Vả lại,điềuquan
trọngnhấtđối vớingười làm tưvấn làphảiđượccấp trên tin
tưởng tuyệtđốiquahiệuquảcôngviệc”.
Mặcdùvậy, khi nhữngđềxuất của
nhómtưvấnnàyđượcđưalênthìcũng
chỉdámđềcậpđếnxóabỏquan liêu
bao cấp, chuyển sang kinh tế hàng
hóanhiều thànhphần.
Tínhkếhoạchvẫnphải làđặc tính
thứnhất.Nhưngcũngkhôngổn.Vì
nhữngýtưởngđổimớiấy,ôngTrường
Chinhbị nhiềuýkiếnnói rằng theo
tưbảnvìkhuyếnkhíchkinh tếhàng
hóa và gọi ông là “con ngựa thành
Troy”. Nhiều ý kiến cho rằng cần
phảixemôngTrườngChinhcóphải
là theo tưbảnhaykhông.
ÔngTrườngChinhsauđógiaocho
nhóm tưvấnphảixemxét lại.Vàrất
may trongcácđềxuấtấyvẫnđềcao
“tínhkế hoạch” nênnhữngđề xuất
dầndầnđượcchấpnhận,bởinócho
thấykinhtếnhànướcvẫnlàchủđạo.
KhiĐạihộiVIdiễnra,TBTTrường
Chinhkhi đóđã82 tuổi vàdùđược
tiếncửnhưngôngvẫn từchứcTBT
và ôngNguyễnVănLinh là người
kếnhiệm.
Khi TBTNguyễnVănLinh đắc
cử thì suốt một năm, vì chưa quen
“thông thổ”HàNộinênôngNguyễn
VănLinhthườngxuyênlàmviệcvới
những người tư vấnmà ông chọn
hoặcđượcgiới thiệu.
TBTNguyễnVănLinhnóitôi,anh
LêĐăngDoanh vàNguyễnThanh
Sơnmỗingườiphátbiểu30phútvào
băngghiâmđểôngấynghe.Sauđó
thìTBTNguyễnVănLinhchọnanh
LêĐăngDoanh.
Khi ôngĐỗMười làm chủ tịch
HộiđồngBộ trưởng thayôngPhạm
Hùngquađời thì tôivànhiềungười
khác lại tiếp tục“sựnghiệp tưvấn”.
Bảothủquyết liệt,
đổimới quyết liệt
NhiềuýkiếnnóiTBTNguyễnVăn
Linh làngườiđổimới, cònTBTĐỗ
Mười làngườibảo thủ.Tuyvậy, tôi
khôngđồngýđiềuđó.
Phải nói rằng người khởi xướng
đổimới làTBTTrườngChinh,TBT
NguyễnVănLinh làngười thựchiện
vàTBTĐỗMười là người tiếp tục
đổimớimột cáchquyết liệt.
Khi ôngĐỗMười trở thành chủ
tịchHội đồngBộ trưởng, một nhà
sửhọcCanadaviếtbàibáonói rằng:
Ngườibảo thủnhấtcủaTrungQuốc
làĐặngTiểuBình lại là người đổi
mới quyết liệt. TBTTrườngChinh
củaViệtNamcũng thế.Vậy liệuông
ĐỗMười,cũng làngườibảo thủ,có
tiếp tụcxuhướngnày.
TôimangbàibáođếnchoôngĐỗ
Mười đọc, ôngchỉ cười.
Thời điểmnăm1989, lạmphát ở
mứckhoảng200%nhưngvẫn thấp
vìhồinăm1986lêntới600%-700%.
Lúc ấy, mọi cơ quan đều tìm cách
chống lạmphátbằngnhiềuhội thảo,
đề án khác nhau. Tôi thấy trên bàn
ôngĐỗMười cóhơn40đềán.
Tôiđềxuấtthựchiệnlãisuấtdương
và tựdobuônbán.Vì thực tếhồiđó
mộtngườinôngdânnếubánmộtcon
bòđi đemgửi tiết kiệm thì vài năm
sau chỉ mua được con gà. ÔngHồ
Tế,Bộ trưởngBộTài chính, lúcđó
là thường trực ban chống lạm phát
được ôngĐỗMười gọi đến và chỉ
đạo tổchứchội thảođể thựchiện lãi
suấtdươngvà tựdo lưu thônghàng
hóa.Nhưnghội thảokhôngđồngý
phươngánđó.
ÔngĐỗMườivẫnkiênquyếtthực
hiện, trướchết thíđiểmởHảiPhòng
tănglãisuấtlên12%, tựdohànghóa,
khôngngăn sôngcấmchợvà thành
công.GiácảởHảiPhòngđangcao
vút tựnhiên tụt xuống. Sauđóông
quyết định ápdụng trên toànquốc.
Bởi ôngý thứcôngđang“ngồi trên
chiếcghếnóng”.Quảnhiên,lạmphát
đang từ 12%/tháng tụt xuống còn
1%-2%, thậmchí có thángcònâm.
ĐếnTếtnăm1989,ôngĐỗMười
rất lo lắng về việc khan hiếm hàng
hóa.BởimỗinămNhànướcphải in
300 tỉđồngđểmua lúagạocủanông
dânrồibáncho thành thịvớigiánhư
chokhông.Chúng tôi đềxuất tựdo
buônbán,đảmbảoNhànướckhông
cần in300 tỉđồng.Tôivẫnkhông tin
lắmvì dạdàycủa toàndânmàNhà
nướckhông lo thì ai lo?
Chúng tôi đềxuất ngayTết 1989
cho thí điểm tựdobuônbán tạiHà
Nội, dân chúng xung quanh được
phépmanghànghóavào thủđôđể
bán.Quảnhiên,giápTết1989ởHà
Nội hànghóaêhề, đủmọi thứ.Các
cômậudịch “ngồi chơi xơi nước”.
Và sauTết, ôngĐỗMười đã ra chỉ
thịtựdohóabuônbántrêntoànquốc.
Tuyvậy,khitổngkếtchốnglạmphát
vàphát triểnkinh tếkhôngphảimọi
ýkiếnđềuđồngýđó là thànhcông.
VõVănKiệtvàtưvấn
“bốnkhông”
TBTTrườngChinh,NguyễnVăn
Linh hayĐỗMười đều không có
quyết định thành lập tổ tưvấn. Chỉ
mỗikhicầnhọp tưvấn thìcácvịcho
người ký thưmời từngngười đến.
VàđếnthờiThủtướngVõVănKiệt
thìBannghiêncứu (BNC) củaThủ
tướngmớiđược thành lập.KhiThủ
tướngVõVănKiệtmớinhậmchức
đã chỉ đạo chúng tôi thành lậpmột
nhóm tưvấnchoông.Khiấychúng
tôi đề ra các tiêu chí cho nhóm tư
vấn tựuchungphải là“bốnkhông”.
Trướchết là“không thủ trưởng”.
Mục đích là để cho các nhà tư vấn
được quyền nói trái với ý kiến của
Thủ tướngvànhững cơquankhác.
Bởiquyềnđượcnói tráinàyrấtquan
trọng,nó tránhđượcviệcnói theoý
của cấp trên.Khi đóýkiến của các
thành viên hầu hết là đổi mới, trái
với nhữnggì đangdiễn ra.
Điểm thứhai là:Đểcó thểnói trái
thì khôngcóchứcvụ.
Thứbalàkhôngcólợiích.Bởinếu
có lợi ích thìcác thànhviêncó thểbị
muachuộcbất cứ lúcnào.
Thứ tư làkhôngbiênchế.Nếucó
biênchế thìkhinói tráisẽgặprắcrối
vớicơquanmàmìnhđangcông tác.
Bởi vậy, trongBNCcủaThủ tướng
thì chỉ cóvàingười cóbiênchếnhư
ôngTrầnĐứcNguyên.
Lúc đóôngTrầnĐứcNguyên là
trưởngban, ôngĐặngĐứcĐạm là
phó ban, rồi ôngNguyễnKý làm
phó ban phụ trách hành chính nữa.
Ngoài ra có các thành viên, cộng
tác viên thường xuyên và cộng tác
viênkhông thườngxuyên.Cộng tác
viên thườngxuyên thìmỗi tuầnhọp
vài lần,cộng tácviênkhông thường
xuyên thì mỗi quý chúng tôi gặp
nhaumột lần.
Đến thời ôngTrầnXuânGiá làm
trưởngBNC củaThủ tướng thì hơi
khácmộtchút.Điềunàycũngdễhiểu
bởi ôngGiá từng làbộ trưởng.
◄
CHÂNLUẬN
ghi
KhiThủtướngVõVăn
Kiệtmớinhậmchức
đãchỉđạochúngtôi
thành lậpmộtnhóm
tưvấnchoông.Khi
ấychúngtôiđềracác
tiêuchíchonhómtư
vấntựuchungphải là
“bốnkhông”.
