CHỦNHẬT 17-9-2017
6
THỜI ĐẠI
TàuvũtrụCassini
hoạtđộng trên
saoThổ.
Ảnh:NASA
Toàncảnhtàu
vũtrụtỉUSDtự
sáttrênsaoThổ
Nướcmắt xen lẫn niềm tự hào là cảm xúc của các nhà khoa học đã
gắn bó với sứmệnhCassini suốt 20 năm trước khi tàu tự sátmới
đây. Sự kiện thu hút sự quan tâm lớn của toàn bộ giới khoa học và
truyền thông thế giới.
ANMIÊN
T
àu vũ trụ Cassini có
kích thước tươngđương
một chiếc xe buýt,
chạybằngnăng lượng
hạt nhân và có giá trị
khoảng 3,26 tỉ USD. Cassini vừa
kết thúc chặnghành trình20năm
khám phá sao Thổ bằng cách tự
hủy diệt trên chính hành tinh này
vàongày15-9.Cácchuyêngiacủa
Cơ quanHàng khôngVũ trụMỹ
(NASA) tạiTrái đất đãđiềukhiển
chocon tàu tự sát bằngcáchđểnó
lao vào bầu khí quyển.
Chặnghành trình
huyhoàng
Con tàu bắt đầu tiến vào vũ trụ
vào năm 1997. Bảy năm sau, tức
năm2004, tàu thànhcông tiếpcận
saoThổ.Từđóđếnnay, tàuCassini
đã có những đóng góp vô cùng
quan trọng cho khoa học với hơn
450.000 bức ảnh gửi về Trái đất
và hơn635GB dữ liệu khoa học.
Trongsuốt13năm trênsaoThổ,
tàu Cassani đã hoàn thành nhiều
nhiệm vụ quan trọng. Con tàu đã
theodõinhữngcơnbãoquáivậtcàn
quét hành tinh, chứngkiếnnhững
hạt băngbayxenkẽxuyênquahệ
thống vành đai và khám phá khả
năng tồn tại sự sống của các mặt
trăng saoThổ. Theo ôngMathew
Owens, giáo sưvật lývũ trụởĐH
Reading,Anh, con tàuđãpháthiện
sáumặt trăng, chụp 500.000 bức
ảnhvàchuyểnvềgầnmột terabyte
dữ liệu làm cơ sở cho hơn 4.000
nghiên cứukhoa học.
Một trongnhữngpháthiệnquan
trọng nhất của tàu Cassini có thể
kểđếnviệc tìm thấymột cột nước
phóng lên từEnceladus,một trong
nhữngmặt trăng của saoThổ, vào
năm 2005. Từ phát hiện này, các
nhà khoa học đã xác nhận rằng
Enceladuscómộtđạidươngkhổng
lồ bên dưới lớp băng trên bềmặt.
Sau đó đến lượt Titan - một mặt
trăngkhácvớikíchcỡ tươngđương
saoThủy - cũng códấuhiệu chứa
nước dạng lỏng.
Đây là những phát hiệnmà các
nhà khoa học chưa từng kỳ vọng
ởCassini, con tàu được phóng đi
với mục đích ban đầu là để quan
sát saoThổchứkhôngphải những
mặt trăngcủanó. “Việc tàuCassini
tìm thấynhữngđại dương có tiềm
năng nuôi dưỡng sự sống ở cách
xa mặt trời đã mở ra một hướng
đimới để tìm kiếm sự sống ngoài
Trái đất, cả trong lẫnngoài hệmặt
trời” -bàLindaSpilker, chuyêngia
củaNASA, cho biết.
Vì saophải tựsát?
Sau chặng hành trình 20 năm
trênvũ trụ, tàuCassini đãgần cạn
kiệt nhiên liệuvàkhôngbiết trước
được tương lai sẽ lang thang nơi
nào. Thêm vào đó, theo các nhà
khoahọc, dùmôi trườngvũ trụcó
nhiệt độvôcùng thấpnhưng trong
thân tàuCassini vẫnkhá ấm ápvà
có khả năng nuôi dưỡng vi khuẩn
từTrái đất.Nếuxảy ra trườnghợp
tàu đâm vào cácmặt trăng có khả
năng tồn tại sự sống của sao Thổ
nhưTitan vàEnceladus, lớp băng
dàybaophủbềmặt cácmặt trăng
nàycó thểbị tanchảyvàđạidương
nướcbên trongsẽbịnhiễmkhuẩn.
Dođó,NASAđànhphảiđểcontàu
tựhủydiệt trênchínhhành tinhnó
làmnhiệmvụ suốt hàngchụcnăm
để bảo toàn cácmặt trăng, chuẩn
bị cho những khám phá tiếp theo.
“Chúng tôi cần bảo vệ những địa
điểmnày cho các chuyếnduhành
trong tương lai” - ông JimGreen,
lãnh đạo chương trình Khoa học
hành tinh củaNASA, nói.
Kết thúchành trình
vĩ đại
NASA trướcđóđã lênkếhoạch
cho“Chặngkết lớn”của tàuCassini
gồm22cúbổnhàoxuốngkhíquyển
củasaoThổ.Con tàusẽ laovềphía
saoThổ,bốccháyvàvỡ tung thành
ngànmảnh.Và cho đến thời khắc
cuối cùng, tàu Cassini vẫn làm
nhiệm vụ hướng camera về phía
hành tinhđểchụpnhữnghìnhảnh
chưa từng thấy về saoThổ và gửi
vềTrái đất.
“Tôi cảm thấybuồnsuốt cả tuần
nay. Chúng tôi đều biết việc này
rồi sẽ xảy ra. TàuCassini đã hoàn
thànhxuất sắcnhiệmvụcủamình
vàđãgửi truyềnvềmặt đất những
dữ liệu tuyệt vời vềbầukhí quyển
củasaoThổ” -ôngJonathanLunin
tạiTrườngĐHCornell(Mỹ)chiasẻ.
Theohãng tin
BBC
, việcmất tín
hiệuchỉ ra tàu thămdòđã lộnnhào
mất kiểm soát trongkhí quyển sao
Thổ.TàuCassini laoxuốngsaoThổ
lầncuốivới tốcđộkhoảng120.700
km/giờ, bốccháygiữanhữngđám
mây trên tầng khí quyển.
Tạiphòngkiểmsoátsứmệnhthuộc
Phòng thí nghiệm sứcđẩyphản lực
(JPL) củaNASAởPasadena, bang
California,tàuCassiniđãmấtliênlạc
hoàn toànvớiTráiđấtvào lúc11giờ
55(giờquốctế,khoảng18giờ55giờ
ViệtNam)ngày15-9,đúngnhư thời
điểmdự tính.Hãng
Bloomberg
dẫn
thông cáo từNASAcho biết trong
khoảng30giâysaukhimất tínhiệu,
tàuCassininổtungvàtrongvòngvài
phútsauđó, tấtcảmảnhvụncủa tàu
đãchìmvào trongkhí quyển.
“Chúcmừng tất cảcácbạn.Đây
làmột sứmệnh tuyệt vời,một con
tàu vũ trụ tuyệt vời và tất cả các
bạn làmộtđội tuyệtvời.Tôi tuyên
bốsứmệnhđãkết thúc” -ôngEarl
Maize,chuyêngiaquản lýdựán tàu
Cassini, nói với các đồng nghiệp
sau khoảnh khắc tàu Cassini kết
thúc hành trình vĩ đại.
“Đây làmộtkhoảnhkhắc lịchsử.
Tôi nghĩ tâm trạng củamọi người
đã phản ánhđiềuđó, thời khắc kỷ
niệmcủamộtsứmệnhkỳdiệu,một
huyền thoại vĩ đại” - ôngMorgan
Cable, nhà khoa học tại JPL, xúc
độngnói.
◄
TàuvũtrụCassinicó
kíchthướctươngđương
mộtchiếcxebuýt,
chạybằngnănglượng
hạtnhânvàcógiátrị
khoảng3,26tỉUSD.
CácnhàkhoahọccủaNASAchiasẻkhoảnhkhắcxúcđộng lúctàuCassinichínhthức
mất liên lạcvớiTráiđất.Ảnh:BBC
Làmthayđổihoàntoànhiểubiếtcủa
nhân loạivềsaoThổ
“Con tàuđã thayđổihoàn toànhiểubiếtcủanhân loại vềsao
Thổkhi truyềnvềTráiđấtnhữnghìnhảnhđẹp tới sửngsốtvềcác
đámmây, vànhđai vàmặt trăngcủahành tinh, chophépchúng
tacảm thấynhư thểmìnhđangở trênđócùngvới con tàuvũ trụ”
-ôngMarekKukula, nhà thiênvănhọcởĐàiquansátHoànggia
Greenwich, nhậnxét.“SứmệnhcủaCassini làmộtcuộcphiêu lưu
vĩđại. Khôngnghingờgì, những thành tựucủasứmệnhsẽvẫn
đượcnhắc tới trongnhiều thậpniênsau”.
TìmthấyTPLaMãcổđạinằm
dướiđáybiểngầnTunisia
Các nhà nghiên cứuđưa ra giả thuyết cho rằngmột phần
TP cổ xưa được biết đến với cái tên Neapolis đã bị nhấn
chìm trongmột trận sóng thần vào 1.700 năm trước. Một
nhóm nghiên cứu từViệnDi sảnQuốc gia Tunisia vàĐH
SassariởÝđãhợp tácđể tìmkiếmNeapolisvàonăm2010.
Nhưng cho đến gần đây người tamới tìm thấy tàn tích của
nó.Việc tìm thấy thànhcôngmột phần lànhờ thời tiết thuận
lợi, trang
Phys.org
cho hay.
Trong tiếng Hy Lạp, Neapolis có nghĩa là “thành phố
mới”. Tàn tích dưới đáy biển nằm ở ngoài khơi thị trấn
Nabeul củaTunisia. Theo các chuyên gia, những ghi chép
vềNeapolis là rất hiếm trong hồ sơ lưu trữ của LaMã, có
lẽbởiTPnày từngphảnbội lòng trung thànhđốivớiLaMã.
Neapolis từngnằmdưới quyền cai quản củađế chếLaMã,
đế chếCarthaginian và đế quốcẢRập.
Trongmộtcuộc thámhiểmdướinước,người tađã tìm thấy
các con đường, tượngđài và hơn 100 bể đựng nướcmắm.
“KhámphánàykhẳngđịnhchắcchắnrằngNeapolis từng là
một trung tâmchủchốt trongsảnxuấtnướcmắmvàcámuối,
có lẽ là trung tâm lớn nhất củaLaMã. Có lẽ tiếng tăm của
Neapolis lànhờvàomónnướcmắmnày” -Mounir Fantar,
trưởngđoànkhảo cổhợp tácgiữaÝvàTunisia, nhậnđịnh.
Khu vực tàn tích trải rộng đến hơn 20 ha. TP được xác
nhận bị nhấn chìmmột phần trong trận sóng thần gây ra
bởi độngđất và chính trận sóng thầnnày cũngđã gây thiệt
hại cho TPAlexandria, Ai Cập và đảo Crete, Hy Lạp vào
ngày 21-7-365. Nhóm nghiên cứu đã có thể khớp nối các
dữ liệu lịch sử với những gì họ phát hiệnđược.
Tại thời điểm xảy ra thảm họa, hai trận động đất đã làm
rung chuyển khu vực, một trận có cường độ 8 độ Richter
khiếnmột phầnđảoCreteđượcđẩy lên cao (trồi lên) 10m.
Những tàn tíchNeapoliskhôngnằmdưới nước làmột bộ
phậncủa thị trấnNabeul.Trong lịchsử,khingườiẢRậpđến
đây,họđãchoxâyNabeulngaybên trênNeapolis.
T.THỊNH
Váchđákỳlạcókhảnăng“đẻtrứng”
Một vách đá nhỏ ở Trung Quốc cứ 30 năm lại nhô ra
nhữngviênđá hìnhquả trứng làm các nhà khoa học không
khỏi đau đầu.
Theo tờ
Sun
, váchđánàyđượcđặt tên làChanDYa (Sản
ĐảnNhai),cónghĩa
là“váchđáđẻtrứng”
theotiếngTrungQuốc,
nằm tại châu tự trị
Kiềm Nam thuộc
tỉnhQuýChâu,Tây
NamTrungQuốc.
Mộtcáchkhóhiểu, từváchđánàynhữngviênđáhình trứng
trơnnhẵncứdầnnhô lên rồi rơixuốngsuối saumỗi30năm.
Váchđá nàydài 20mvà cao6m. Nhiềungười dân làng
đem những viên trứng đá về nhà vì họ tin rằng chúng đem
lạimaymắnvà phúc lành.
Kết quả phân tích địa chất cho thấy loại đá lấy ở Chan
DanYahình thànhcáchđây500 triệunăm trongkỷCambri.
Tuy nhiên, vách đá đặc biệt thuộc núi Gandeng này được
tạo thành từ đá vôi phổ biếnở nhiều khu vực trênTrái đất.
Trongnhữngquả trứngđá chứamột lượng lớn trầm tích.
Rất nhiều nhà khoa học đã tới khu vực này nghiên cứu
nhưng cho đến nay vẫn chưa thể lý giải những viên đá
được tạo hình dạng tròn và nhô dần lên như thế nào; hay
tại sao cả khu vực địa chất có niên đại nửa tỉ năm lại chứa
thànhphần đá vôi.
TUẤNTHỊNH
