2
Thời sự -
ThứHai 16-3-2020
NGUYỄNHOÀNGVIỆTHƯNG*
Đ
ã có cảnh báo tỉ lệ mắc
bệnh vàmức độ tử vong
tại các nước phương
Tây, đặc biệt là tại Ý, có thể
cao hơn tâm dịch Hồ Bắc,
Trung Quốc (TQ) nếu không
có biện pháp phù hợp. Vậy
nhưng châu Âu và cả Mỹ đến
nay vẫn đang loay hoay trong
việc phong tỏa chống dịch.
Bài toán đặt ra cho chính
phủ các nước phương Tây
chính là chọn thời điểm tối
ưu để ra quyết định phong
tỏa. Đáp số bài toán phụ thuộc
vào ba yếu tố chính: (1) Thiệt
hại kinh tế; (2) Áp lực từ thể
chế; (3) Khả năng chịu đựng
của hệ thống y tế.
Bài toán kinh tế
Trong cuộc chiến chống
COVID-19,cóthểthấyphương
Tây tiến hành các biện pháp
khoanh vùng, phong tỏa khá
chậm so với các nước châu Á,
điển hình là TQ. Bắc Kinh đã
sớm tiến hành phong tỏa Vũ
Hán và các thành phố ở Hồ
Bắc, chấp nhận khoảng 56
triệu người bị ảnh hưởng vì
không được phép rời nơi ở và
chịu cách ly với thế giới bên
ngoài. Trong khi đó, Ý lại ban
bố lệnh phong tỏa khá muộn
màng. Các hoạt động kinh tế,
văn hóa - xã hội cộng đồng ở
Ý và châu Âu nói chung vẫn
diễn ra rất bình thường, bất
chấp châuÁcăngmình chống
dịch và WHO cảnh báo đại
Phong tỏa chống COVID-19:
3 bài toán khó
Trong khi Trung Quốc đang tiến
gần hơn đến việc ngăn chặn thành
công đại dịch COVID-19, châu Âu
vàMỹ lại phải loay hoay giải ba bài
toán khó về phong tỏa chống dịch.
Mỹ cũng lúng túng bài toán kinh tế
Mỹ và Anh cũng gặp khó khăn trong áp dụng biện pháp
phong tỏa. Trước thực trạng chứng khoán lao dốc và người
dân hoảng loạn, hôm 9-3, Tổng thống Mỹ Donald Trump
đăng bài lên mạng xã hội Twitter so sánh COVID-19 với loại
cúm mùa thông thường vốn giết chết 27.000-70.000 người
Mỹ mỗi năm, kêu gọi người dân tập trung vào hoạt động
kinh tế cũng như cuộc sống thường ngày. Thế nhưng chỉ hai
ngày sau đó (11-3), Mỹ ban bố lệnh hạn chế di chuyển với tất
cả nước đồng minh châu Âu (trừ Anh và Ireland) và tiếp tục
ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia hôm 13-3 cũng vì lý do
dịchbệnh. Sựbất nhất tronghànhđộng cho thấyWashington
cũng bối rối trong việc chọn thiệt hại kinh tế hay chọn chống
dịch lây lan khi tình hình đại dịch COVID-19 ngày một phức
tạp và khó lường.
dịch có thể lan rộng toàn cầu.
Trước hết, châu Âu chần
chừ vì bài toán kinh tế. Các
nước phương Tây khó có thể
xác định thiệt hại chính xác
mà TQ phải gánh khi ban bố
quyết định phong tỏa, để từ
đó có thể rút bài học cho riêng
mình. Giới lãnh đạo châu Âu
có lý do để cảm thấy tiếc công
sức họ đã bỏ ra để vực dậy nền
kinh tế lục địa già vốn đã hơn
một thập niên không đạt mức
tăng trưởng GDP quá 3%.
Khảo sát xã hội châu Âu
(ESS) từ năm 2012 đến nay
cho thấy sự đi lên rõ rệt về
mức độ hài lòng của người
dân châu Âu đối với nền kinh
tế nước nhà, kể cả ởmột nước
được xem là “con bệnh” của
khối Tây Âu như Ý. Thế nên
chính phủ Ý đã mất một thời
gian loay hoay trước khi chính
thức ra quyết định phong tỏa
toàn quốc vào hôm 9-3 vừa
qua. Họ ý thức được rằngmột
cuộc phong tỏa, cách ly trên
diện rộng sẽ giáng một đòn
mạnh đến nền kinh tế đang
khó khăn, đặc biệt khi Ý là
quốc gia dựa rất nhiềuvàoxuất
khẩu và du lịch để phát triển.
Cùng thời điểmđó, lãnh đạo
EU tổ chức họp báo để tiết lộ
các biện pháp kích cầu kinh tế
để hỗ trợ doanh nghiệp đang
laođaovì dịchbệnh.Đức tuyên
bố đầu tư 12,4 tỉ euro để đảm
bảo tính thanh khoản và tạo
thêmviệc làm. Pháp vận động
Ngân hàng Trung ương châu
Âu (ECB) nới lỏng quy định
đối với các khoản nợ xấu của
các ngân hàng quốc gia trong
thời điểm nhạy cảm này. Khi
cả châu Âu trước bờ vực vỡ
trận vì dịch, ưu tiên trên bàn
nghị sự dường như là khắc
phục thiệt hại kinh tế hơn là
các biện pháp phòng dịch.
Bài toán thể chế
Khác với cơ chế quản lý
tập trung quyền lực vào đảng
cộng sản ở TQ, các chính phủ
phương Tây thường phải dựa
vào thỏa thuận và đàm phán
trước khi đưa ra được quyết
định. Trong công tác ứng phó
với dịch COVID-19, dễ hình
dung sẽ có nhiều nhóm lợi ích
(kinh tế, xã hội) can dự.
Ở một quốc gia có thể chế
đại nghị Tây Âu như Đức,
mặc dù các nhân vật quan
trọng trong nhóm lập pháp
cũng là những lãnh đạo bên
nhánh hành pháp, quy trình
đưa ra quyết định luôn đòi hỏi
sự thỏa thuận giữa liên minh
cầm quyền và các đảng khác,
đặc biệt là đảng đối lập vì đảng
này thường được đứng đầu ủy
ban ngân sách của quốc hội.
Nên nhớ rằngmô hình kinh tế
chính trị theo kiểu Đức luôn
đề cao yếu tố đàm phán ở cấp
độ quốc gia giữa các nhóm lợi
ích với nhau, hay giữa công
đoàn và các hiệp hội doanh
nghiệp hơn là đàm phán ở
mức độ cá nhân. Vì thế, bất
kỳ một quyết định lớn nào
đều mất nhiều thời gian cho
chuyện tranh luận cấp cao ở
phía sau bức màn.
Mô hình tổng thống củaMỹ
có sự tách bạch rõ ràng ở hai
nhánh lập pháp và hành pháp,
nhưng cũng chính điểm đó
làm cho khả năng hành động
của chính phủ bị hạn chế, chí
ít là trong chuyện chống dịch
lần này. Mặt khác, quyền lực
của chính quyền liên bangMỹ
lại bị phân tán về các chính
quyền bang, dẫn đến khó đồng
nhất trong quan điểm và hành
động. Các chính trị gia Mỹ vì
thế thường chịu trách nhiệm
với các cử tri địa phương
đã bầu cho mình nhiều hơn
là hoạt động thống nhất với
đảng phái mà mình là thành
viên. Hai đảng Cộng hòa và
Dân chủ, vì lẽ này, thực ra là
vỏ bọc cho rất nhiều nhóm
lợi ích và các tập đoàn kinh
tế lớn đứng phía sau.
Dư luận, hay quan điểm
cộng đồng, cũng là một yếu
tố khác ảnh hưởng khá nhiều
đến quyết định của các chính
trị gia. Nhiều quan điểm cho
rằng mục tiêu tối thượng của
chính trị gia và các đảng phái
ở phương Tây là chiến thắng
các kỳ bầu cử. Chương trình
khảo sát quốc tế về các vấn
đề xã hội (ISSP) năm 2016
Nghiên cứu sinhNguyễn
Hoàng Việt Hưng, ĐHBremen,
CHLBĐức.
Hàng quán tại quảng trường SanMarco, TP Venezia (Ý) trở nên vắng vẻ sau khi chính phủ công bố
phong tỏa nước Ý hôm9-3. Ảnh: REUTERS
794
836
961
2
56
359
Đáp số bài toán phụ
thuộc vào ba yếu tố
chính: (1) Thiệt hại
kinh tế; (2) Áp lực
từ thể chế; (3) Khả
năng chịu đựng của
hệ thống y tế.
