16
Tiêu điểm
Quốc tế -
Thứ Tư20-5-2020
ÁNHNGỌC
T
rung tướngYe Gou-huei,
đặc trách các chiến dịch
quân sự và thiết lập kế
hoạch hành động tại Cơ quan
phòng vệ Đài Loan, cho biết
hiện vẫn chưa có dấu hiệu gì
cho thấy Trung Quốc (TQ)
sẽ thiết lập ADIZ ở Biển
Đông, báo
Focus Taiwan
đưa
tin hôm 18-5. Theo tướng
Ye Gou-huei, cần phải xem
xét nhiều yếu tố, ví dụ như
việc chồng lấn với ADIZ mà
Philippines tuyên bố trước
đây (1953), trước khi Bắc
Kinh quyết định tuyên bố
ADIZ của họ.
Nếu xem xét kỹ các yếu tố
về bối cảnh và lợi ích chiến
lược, thời điểm hiện tại nếu
TQ đưa ra một tuyên bố về
ADIZ dù mang tính tối thiểu
(tức ở một phạm vi nhỏ nhất,
ảnh hưởng ít quốc gia nhất)
cũng có thể khiến TQ chịu
thiệt hại.
Uy tín Trung Quốc
đang suy giảm
trầm trọng
Uy tín TQ trước và sau đại
dịch COVID-19 đã suy giảm
báo động. Việc để bùng phát
dịch, thiếu minh bạch thông
tin, ngoại giao y tế lợi bất cập
hại và leo thang ở các vùng
biểnẤnĐộDương-Thái Bình
Dương đã khiến không chỉ
châu Á mà cả EU và Mỹ suy
giảm trầm trọng niềm tin vào
một TQ cư xử trách nhiệm.
Chính trị gia, báo chí quốc
tế gần như đã đạt đồng thuận:
Đại dịch, vốn là một sự kiện
cần đến trách nhiệmnhân đạo
của nước lớn như TQ, cũng
không thể khiến Bắc Kinh
tạm dừng thực hiện tham
vọng độc chiếm Biển Đông.
Thậm chí, TQ còn lợi dụng
các nước đang khó khăn để
lấn chiếm, bắt nạt, đe dọa.
Điều đó thể hiện qua việc TQ
cho đâm chìm tàu cá, ngang
nhiên thể chế hóa, quân sự
hóa các thực thể TQ chiếm
trái phép; đẩy phạm vi hoạt
động của hải quân TQ ra rất
xa bờ biển nước này; thách
thức và khiêu khích nước khác
trên các diễn đàn ngoại giao...
Suy giảm uy tín khiến các
sáng kiến của TQ, điển hình
là Vành đai-Con đường, có
khả năng đổ vỡ. Chính phủ
các nước đang kêu gọi doanh
nghiệp rút khỏi TQ để về
nước hoặc đầu tư sang quốc
Lý do Trung Quốc chưa lập ADIZ
ở Biển Đông
Trung Quốc chưa thể lường hết hậu quả xảy ra nếu nước này ngang ngược lập vùng nhận diện phòng không
(ADIZ) ở BiểnĐông thời điểmnày.
ASEAN, Mỹ sẽ không ngồi yên để TrungQuốc lậpADIZ ở BiểnĐông. Trong ảnh: Trực thăngMỹ trong
một lần tiếp tế cho tàu bệnh việnUSNSMercy. Tàu này từng đến Việt Namnăm2018, 2019.
Ảnh: USNAVY
Việc Bắc Kinh lập
ADIZ ở Biển Đông
sẽ càng thúc đẩy các
nước ASEAN đưa
Biển Đông lên bàn
nghị sự, với các gợi
ý gia tăng hợp tác,
tạo điều kiện cho
phương Tây và các
nước thứ ba hiện
diện mạnh hơn ở
khu vực.
Hôm 4-5, báo
Taiwan News
dẫn lời ôngYenTe-fa, lãnh đạo
Cơ quan phòng vệ Đài Loan,
chobiết Cơquanphòng vệĐài
Loan xác nhận TQ đang có kế
hoạch lập ADIZ ở Biển Đông
mặc dù Bắc Kinh chưa thông
báo chính thức. Cụ thể, TQ
muốn lập hai ADIZ, gồm một
ở biển Hoa Đông và cái còn lại
ở Biển Đông.
Trung Quốc vẫn nuôi ý đồ lập ADIZ
TQ cho đến nay không lập được ADIZ ở Biển Đông cũng là
chuyện bất đắc dĩ. Nước này, bằng việc xây dựng hệ thống
đảo nhân tạo hùng hậu được quân sự hóa, đã nuôi ý đồ lập
ADIZ để kiểm soát vùng biển nhộn nhịp bậc nhất thế giới.
Các đảo nhân tạo được xem là các tiền đồn quân sự, được
hỗ trợ bởi hệ thống không quân, hải quân và các lực lượng
dân quân biển nhằm tạo ra năng lực đe dọa lực lượng dân
sự, quân sự của các nước.
Sau khi lập ADIZ ở biển Hoa Đông (năm 2013), TQ đã đánh
tiếng lập một vùng nhận diện tương tự ở Biển Đông để gây
sức ép, buộc Mỹ rời khu vực và các nước phải chấp nhận sự
đã rồi. Đến nay, dù ý đồ ấy chưa được thực hiện nhưng Bắc
Kinh từng nói “sẽ lập vào thời điểm thích hợp”. Việc áp dụng
các biện pháp khác nhau từ nhiều phía, bao gồm cả ASEAN
và Mỹ, sẽ xóa bỏ cái gọi là “thời điểm thích hợp” để TQ hiện
thực hóa ý đồ lập ADIZ ở Biển Đông.
gia khác. TQ cũng trở thành
tầm ngắm của nhiều quốc gia
trong cuộc điều tra nguồn gốc
và nguyên nhân lây lan chóng
mặt của đại dịch. Tổ chức Y
tế Thế giới (WHO) sau thời
gian tỏ ra “nhẹ tay” với TQ
và gặp áp lực từ Mỹ thì nay
đã bắt đầu đánh tiếng điều
tra TQ về đại dịch. Việc TQ
lập ADIZ có thể khiến “giọt
nước tràn ly”, kích thích các
quốc gia cùng lúc lên tiếng
phản đối và trả đũa bằng các
biện pháp kinh tế, ngoại giao.
Nguy cơ bị Mỹ
phản ứng ngoài
mong muốn
Việc lậpADIZởBiểnĐông
có thể sẽ chọc giậnWashington
trongbối cảnhnước nàykhông
ngừng chỉ trích TQ leo thang
Biển Đông thời gian qua. Vào
cuối tháng 4, Mỹ cử hàng loạt
chiến hạm đến Biển Đông,
trong đó có thể kể đến USS
America, USS Bunker Hill,
USSBarry, GabrielleGiffords.
Washington cũng triển khai
không quân với nhiều máy
bay ném bom đến Biển Đông
với thông điệp rất rõ: Đảm
bảo tự do hàng hải khu vực.
Đầu tháng 5, Mỹ cử hai tàu
chiến đến Biển Đông, gồm
USS Montgomery và USNS
Cesar Chavez với mục đích
hỗ trợMalaysia thămdò, khai
thác dầu khí khi đối mặt hoạt
động gây rối củaTQ. Hải quân
Mỹ đã có thông báo liên quan
đến hoạt động lần này, khẳng
định: Các hoạt động của Mỹ
cho thấy hải quân Mỹ ủng
hộ sự minh bạch, tinh thần
thượng tôn pháp luật và tự
do hàng hải cũng như hàng
không tại Biển Đông. Ngoài
ra, Washington cũng ủng hộ
các nguyên tắc cởi mở và
tự do giúp củng cố an ninh
và thịnh vượng cho khu vực
Ấn Độ Dương-Thái Bình
Dương. Từ đó, quốc gia nào
trong khu vực cũng đều có
thể được hưởng lợi. Tư lệnh
Hạm đội Thái Bình Dương,
Đô đốc John Aquilino, cũng
lên tiếng yêu cầu TQ phải
ngừng bắt nạt, ngừng đẩy các
nước Đông Nam Á ra khỏi
các nguồn tài nguyên dầu,
khí và hải sản ở Biển Đông.
Mỹ cũng là động lực để
đồng minh, đối tác hiện diện
ở Biển Đông. Úc, Nhật Bản
thời gian qua đã năng động
hơn ở Biển Đông, cùng với
Mỹ thực hiện hoạt động tập
trận, tuần tra hàng hải để trấn
an khu vực. Ấn Độ cũng dần
nhận ra ý đồ “chuỗi ngọc
trai” mà TQ đang dần thiết
lập nhằm kiểm soát từ Biển
Đông kéo dài đến Ấn Độ
Dương, lập ra các tuyến hàng
hải thoát khỏi sự kiểm soát
của Mỹ. An ninh của TQ gia
tăng đồng nghĩa quân đội TQ
đi xa hơn và an ninh, lợi ích
của Ấn Độ bị đe dọa. Trong
khi đó, EU bắt đầu nhận thức
rõ ràng hơn về “mối đe dọa
TQ” khi Bắc Kinh leo thang
Biển Đông bất chấp phán
quyết của Tòa Trọng tài 2016
vụ Philippines kiện TQ hay
thảm họa đại dịch 2020.
Việc TQ thiết lậpADIZ tại
Biển Đông, cho dù ở phạm
vi nhỏ nhất (như chỉ ở quần
đảo Hoàng Sa củaViệt Nam),
cũng sẽ khiến các quốc gia
khác ngoài khu vực lo ngại
và hành động răn đe. Đã có
những đề xuất về việc Mỹ
cùng với Nhật Bản, Úc, Ấn
Độ, EU phối hợp với nhau
đảm bảo tự do hàng hải tại
Biển Đông, đồng thời giúp
các nước nhỏ hơn gia tăng
năng lực đảm bảo tự do hàng
hải. Việc TQ đơn phương lập
ADIZ sẽ khiến đề xuất này
được xúc tiến mạnh hơn. Hệ
quả là ADIZ bị xem là bất
hợp pháp, không được nước
khác tuân thủ, trở thành minh
chứng hiệu quả cho yêu sách
phi pháp của TQ ở khu vực.
Đó là chưa kể quá trình “rời
khỏiTQ”củacácdoanhnghiệp
nước ngoài sẽ được thúc đẩy
mạnh hơn, càng khiến nền
kinh tế TQ bị cô lập, lâm vào
quá trình suy thoái.
Phản đòn từ ASEAN
Khác vớiADIZ ở biển Hoa
Đông, vốn chỉ xung đột với
Nhật Bản, nếuTQ lậpADIZ ở
Biển Đông thì chắc chắn gặp
phản ứng từASEAN hoặc chí
ít là phần đông gồmMalaysia,
Philippines, Indonesia, Brunei,
Việt Nam... Ngay cả khi TQ
chọn vùng biển của một hay
hai nướcASEAN để tuyên bố
ADIZ thì điều đó cũng khiến
phần còn lại bất an. Việt Nam
đang làm chủ tịch ASEAN,
trong khi Philippines đang
đóng vai trò điều phối quan
hệ ASEAN-TQ trong việc
đàm phán Bộ quy tắc ứng xử
Biển Đông (COC).
Việc Bắc Kinh lậpADIZ ở
Biển Đông sẽ càng thúc đẩy
các nước ASEAN đưa Biển
Đông lên bàn nghị sự với
các gợi ý gia tăng hợp tác,
tạo điều kiện cho phương
Tây và các nước thứ ba hiện
diện mạnh hơn ở khu vực.
Khi đó, phản ứng từASEAN
không đơn thuần là phản đối
ngoại giao, mà còn để lại các
hậu quả rõ ràng: Từng nước
hoặc tất cả các nước có yêu
sách khởi kiện TQ; ASEAN
đẩy mạnh hợp tác kinh tế với
phương Tây, gây sức ép TQ;
ASEAN tập trận chung, tuần
tra chung đảm bảo tự do hàng
không cũng như đánh bắt cá…
TQlâunay luôn tạo ra “vùng
xám”, tức va chạm dưới mức
xung đột ở Biển Đông. Một
ADIZ chắc chắn sẽ bị nhiều
nướcASEANphản đối và các
quốc gia có yêu sách trực tiếp
sẽ không tuân thủ. Điều đó
khiến TQ lưỡng nan: Không
chế tàimáy bay vi phạmADIZ
cũng không được, mà chế tài
thì có khi xảy ra xung đột vũ
trang - đường nào cũng mang
về thiệt hại khó lường cho
Bắc Kinh.
Giới quan sát cũng cho rằng
với tầm chiến lược quan trọng
của Biển Đông, Mỹ sẽ không
để TQ hợp pháp hóa ADIZ
ở đây. Chưa kể, nếu ADIZ
mà TQ tuyên bố bao gồm cả
khu vực TQ gọi là quần đảo
Đông Sa (Pratas) thì khả năng
xung đột với Đài Loan vàMỹ
càng cao. Mỹ trong vòng hai
tháng qua đã gia tăng hoạt
động quân sự tại eo biển Đài
Loan nhằm củng cố cam kết
với vùng lãnh thổ này. Lập
ADIZ ở Biển Đông có thể
khiến chính sách “Một TQ”
của Bắc Kinh bị tổn thương,
bởi vì Mỹ càng có lý do để
thúc đẩy Đài Loan độc lập
khỏi chính quyền đại lục.•
