16
Quốc tế -
Thứ Tư 9-12-2020
ĐỖTHIỆN
V
ới việc ban hành dự luật
Hải cảnh, các chuyên
gia nhận định Trung
Quốc (TQ) muốn thực hiện
bốn mưu đồ: Tăng cường
kiểm soát Biển Đông; bành
trướng trên biển dưới chiêu
bài “thực thi pháp luật”; tạo
đà gia tăng bắt nạt các nước
láng giềng và áp đặt luật nội
địa lên các quốc gia khác. Trao
đổi với
Pháp Luật TP.HCM
,
các chuyên gia nhận định cần
phải thúc đẩy nhiều giải pháp
khác nhau để có thể chống
lại việc Bắc Kinh “quân sự
hóa” lực lượng hải cảnh.
Cốt lõi vẫn là sức ép
từ cộng đồng quốc tế
.
Phóng viên:
Có ý kiến
cho rằng TQ nếu thông qua
dự luật hải cảnh sẽ có thêm
một chiến thắng quan trọng
ở Biển Đông, đẩy các nước
vào tình thế khó khăn hơn.
Phải chăng TQ đang “chiến
thắng”?
+ Chuyên gia
Gregory B.
Poling
,
Giám đốc của Sáng
kiếnMinh bạchHàng hải châu
Á (AMTI), thuộc Trung tâm
Nghiên cứu Chiến lược Quốc
tế - CSIS
: Bắc Kinh đã chiếm
ưu thế ở Biển Đông từ trước
khi dự luật này ra mắt. Luật
hải cảnh TQ không thay đổi
được nhiều cục diện hiện tại
ở Biển Đông. TQ đang từng
bước kiểm soát Biển Đông
một cách mạnh mẽ hơn và
điều đó diễn ra suốt kể từ
giai đoạn 2013-2014.
Quá trình kiểmsoát ấy được
TQ tăng tốc kể từ năm 2016,
sau khi ông Rodrigo Duterte
đắc cử tổng thống Philippines
vàôngDonaldTrump trở thành
tổng thống Mỹ. Cả hai đều lờ
đi phán quyết của Tòa Trọng
tài thường trực vụ kiện của
Philippines và ngừng nỗ lực
vận động sự ủng hộ từ cộng
đồng quốc tế để gây áp lực
với Bắc Kinh.
. Theo ông, giải pháp của
các quốc gia ở Biển Đông
cần làm trong trung và dài
hạn là gì?
+ Trước những thách thức
mà luật hải cảnh TQ đặt ra,
các quốc gia có yêu sách
chủ quyền ở khu vực cần
nâng cao “nhận thức về hải
vực” (MDA), đồng thời tăng
cường năng lực tuần tra hàng
hải và sự răn đe của họ đối
Nhómtác chiến tàu sân bay USS Ronald Reagan trong cuộc tập trận chung với hải quânÚc, Nhật
trên BiểnĐông hồi tháng 10. Ảnh: AP
Điều duy nhất có thể
thay đổi cách hành
xử (phi pháp) của
TQ đó chính là việc
cộng đồng quốc tế
cùng vào cuộc, gia
tăng đầy đủ sức ép
ngoại giao và kinh
tế lên TQ.
“Nhận thức về hải vực” (MDA)
là gì?
Hiểu nôm na, MDA theo đề xuất của chuyên gia
Poling là sự nhận thức một cách hiệu quả đối với tất
cả lĩnh vực liên quan tới tất cả không gian biển và kề
cận biển, vốn có thể tạo ảnh hưởng đối với an ninh, an
toàn, môi trường và kinh tế.
Việc nhận thức tình hình hàng hải rõ ràng hơn sẽ
giúp các nước ra quyết định tốt hơn trước các vấn đề
cụ thể, trái lại sẽ dễ gặp rủi ro. Ví dụ, một số chuyên gia
cho rằng việc Philippines để mất bãi cạn Scarborough
vào tay TQ năm 2012 xuất phát từ việc Manila thiếu
thông tin và hình ảnh thực địa, từ đó đánh giá chưa
đúng tình hình, thế nên đã có quyết định sai lầm. Nếu
cóMDA tốt thì có thể họ đã không đểmất Scarborough
vào tay Bắc Kinh.
Mỹ đưa cảnh sát biển đến
Thái Bình Dương đối trọng TQ?
Theo tạp chí
The Economist
, Mỹ ngày càng lo lắng về
vai trò ngày một gia tăng của Hải cảnh TQ. Năm ngoái,
một đô đốc Mỹ có ý rằng nếu xảy ra đụng độ với tàu
hải cảnh TQ, lực lượng hải quân Mỹ sẽ ứng xử với lực
lượng hải cảnh TQ như ứng xử với tàu hải quân của họ.
Có chuyên gia nhận định tàu hải cảnh TQ bản chất là
“tàu hải quân được sơnmàu trắng”. Hồi tháng 10-2020,
phía Mỹ cho biết họ tìm kiếm các khả năng triển khai
tàu cảnh sát biển của Mỹ đến lãnh thổ Samoa và nếu
thuận lợi, họ sẽ mở rộng sự hiện diện ra namThái Bình
Dương. Mục tiêu của Mỹ là chống lại các hoạt động
đánhbắt hải sảnbất hợppháp, khôngbáo cáo và không
được kiểm soát, cũng như các hoạt động quấy rối các
tàu thuyền nước ngoài mà TQ thực hiện.
Giải mã dự
luật nguy
hiểm của
Trung Quốc
- Bài cuối
TrungQuốc “quân sựhóa”
hải cảnh, các nước cần làmgì?
Các quốc gia phải hợp tác để gia tăng sức ép quốc tế đếnmức TrungQuốc phải “trả giá” về
ngoại giao, kinh tế. Nếu không như thế, hải cảnhTrungQuốc sẽ hoành hànhBiểnĐông.
với TQ. Tuy nhiên, giải pháp
này vẫn chưa đủ. Sau cùng
thì điều duy nhất có thể thay
đổi cách hành xử (phi pháp)
của TQ đó chính là việc cộng
đồng quốc tế cùng vào cuộc,
gia tăng đầy đủ sức ép ngoại
giao và kinh tế lên TQ. Việc
này phải được thực hiện cho
đến khi TQ nhận ra rằng sức
ép từ cộng đồng quốc tế đang
làmsuy yếumục tiêu trở thành
một lãnh đạo toàn cầu của TQ
(tức TQ thấy rằng họ đã phải
trả giá đắt vì làm sai).
Để làm được điều đó thì
các quốc gia có tranh chấp
cần tập trung nhiều hơn
vào các hoạt động phối hợp
chuyển tải thông điệp ngoại
giao. Cạnh đó, các nước cần
vận động hành lang để có
thêm sự ủng hộ từ châu Âu,
Ấn Độ và các nước khác, bổ
sung cho sự ủng hộ hiện có
của các quốc gia như Mỹ và
Nhật Bản.
. Vai trò của Mỹ ở khu vực
cũng cần được cải thiện?
+ Tôi nghĩ khi đối xử với
TQ, Mỹ nên đóng vai trò
“cảnh sát cứng rắn” (sử dụng
các biện pháp răn đe và sức
mạnh), trong khi các nước
Đông Nam Á nên đóng vai
“cảnh sát mềm dẻo” (bằng
việc thực hiện các giải pháp
linh hoạt và khéo léo. Cả hai
đều có chungmục tiêu là ngăn
chặn sự bành trướng phi pháp
của Bắc Kinh - PV). Mỹ cần
công khai chỉ trích các hành
vi của TQ, theo đuổi các biện
pháp trừng phạt tài chính
chống lại các doanh nghiệp
của TQ có những hoạt động
bất hợp pháp. Mỹ cũng cần
phải nâng cao hơn nữa khả
năng răn đe của họ trước TQ.
Tất cả giải pháp ấy đều nhắm
vào kỳ vọng là sẽ buộc TQ
phải theo đuổi một thỏa hiệp
côngbằngvà đúngđắnhơnđối
với các quốc gia láng giềng.
Không để bị can thiệp
đàm phán COC
. Về phần mình, ông có đề
xuất giải phápnàođể các nước
chống lại thách thức từ TQ?
+ Giáo sư
James Kraska
,
TrungtâmluậtquốctếStockton,
ĐHHải chiến Mỹ
: Mỹ và các
nước, bao gồm Nhật Bản,
Hàn Quốc, Úc cùng các quốc
gia Biển Đông nên xây dựng
một thỏa thuận hợp tác hỗ trợ
lẫn nhau để cùng nhau chống
lại các hành vi bành trướng
của TQ.
Đặc biệt, các quốc gia có
yêu sách chủ quyền ở Biển
Đông nên từ chối bất kỳ sự
can thiệp không cần thiết nào
đối với Bộ quy tắc ứng xử
về Biển Đông (COC) từ các
nước ASAEN không có yêu
sách. Việt Nam, Malaysia,
Philippines nên tiến hành
các phiên đàm phán ba bên
về COC và có thể mời TQ
tham dự.
+ Chuyên gia
Hoàng Việt
,
ĐH Luật TP.HCM
: Tôi cho
rằng các quốc gia nên tập trung
vào ba nhóm giải pháp quan
trọng. Thứ nhất, phải lên tiếng
về mặt ngoại giao, cảnh báo
các rủi ro và nguy cơ, đồng
thời phản đối các hành vi vi
phạm pháp luật quốc tế, ảnh
hưởng quyền lợi chính đáng
của nước khác mà Hải cảnh
TQ gây ra. Các nước thu hút
được dư luận quốc tế càng
đông thì sẽ tạo ra áp lực càng
lớn nhắm vào TQ.
Song song đó, các quốc gia
phải chủ động nâng cao năng
lực lực lượng cảnh sát biển
nói riêng và các lực lượng
trên biển nói chung để có thể
đối trọng với Hải cảnh TQ.
Chúng ta không chỉ phải mạnh
lên, mà phải hiểu rõ về Hải
cảnh TQ để có nhiều kịch bản
ứng phó. Quan trọng không
kém, các quốc gia cũng nên
tìm kiếm các giải pháp pháp
lý khi xung đột hay va chạm
với Hải cảnh TQ. Ví dụ như
kiện TQ ra tòa án quốc tế các
vấn đề liên quan đến thẩm
quyền, hành động, phạm vi
hoạt động của Hải cảnh TQ
có phù hợp với luật pháp quốc
tế hay không.
Thống nhất quy chế
giải quyết đối đầu
. Các quốc gia khu vực
Biển Đông cũng có quy định
pháp lý về cảnh sát biển.
Theo ông, khả năng xảy ra
va chạm với Hải cảnh TQ
sau khi luật hải cảnh được
thông qua sẽ như thế nào?
Giải pháp nào để giảm thiểu
các rủi ro xung đột?
+ThS
NguyễnThếPhương
,
Khoa quan hệ quốc tế, ĐH
Kinh tế Tài chính
: Bản thân
Việt Nam và các quốc gia ở
Biển Đông cũng có những
quy định pháp lý để quản
lý hoạt động của cảnh sát
biển. Trong đó, như trường
hợp Việt Nam, luật quy định
cảnh sát biển Việt Nam có
thể sử dụng vũ lực trong một
số trường hợp đặc biệt. Tuy
nhiên, cần phải phân biệt
cho rõ rằng luật pháp Việt
Nam phù hợp với cách giải
thích của luật pháp quốc tế
và yêu sách của Việt Nam
cũng phù hợp với Công ước
Liên Hợp Quốc về Luật Biển
(UNCLOS).
Trong khi đó, dự luật Hải
cảnh TQ nếu chiếu theo yêu
sách đường chín đoạn phi
pháp của họ thì bao trùm cả
BiểnĐông, bao gồmvùng đặc
quyền kinh tế và thềm lục địa
của các nước khác. Như vậy,
việc va chạm là điều hoàn toàn
có thể đoán được. Tuy nhiên,
các sự việc đối đầu trên biển
giữa hải cảnhTQvà tàu thuyền
các nước thường xuyên diễn ra
trước khi có dự luật này. Thế
nên việc đối đầu trên biển có
gia tăng nhiều hay ít thì phải
chờ thêm thời gian.
Để tránh xung đột leo thang,
các bên cần phải thống nhất
các quy chế giải quyết chung
khi đối đầu giữa các lực lượng
chấp pháp trên biển và đảm
bảo khả năng hữu hiệu của
các cơ chế tiếp xúc trực tiếp,
ví dụ như đường dây nóng.
Ngoài ra, với sức mạnh áp
đảo của lực lượng Hải cảnh
TQ, các quốc gia khác, ngay
cả Mỹ cũng phải cùng nhau
hợp sức, không thể một mình
đối đầu TQ.•
