11
Kinh tế -
Thứ Tư9-12-2020
Chợ online, xe công nghệ… vào tay
“cámập” ngoại
CHÂNLUẬN
M
ột số loại hình kinh
tế chia sẻ đang có
tác động lớn đến nền
kinh tế Việt Nam. Điều này
được khẳng định tại “Báo
cáo đánh giá tác động của
một số loại hình kinh tế chia
sẻ chính tới nền kinh tế” do
Viện Nghiên cứu quản lý
kinh tế trung ương (CIEM)
xây dựng.
Nở rộ mô hình
kinh tế chia sẻ
Tại hội thảo lấy ý kiến về
báo cáo này diễn ra ngày
8-12, Phó Viện trưởng CIEM
Nguyễn Hoa Cương cho rằng
sự tác động của loại hình kinh
tế chia sẻ như Grab đến các
lĩnh vực kinh tế truyền thống
là hiện hữu.
Ông Cương kể mấy năm
trước, ông đi công tác tại TP
Miami thuộc bang Florida
của Mỹ, gặp cảnh các tài xế
taxi truyền thống tụ tập phản
đối Uber. Thực tế, khi các
loại hình kinh tế chia sẻ như
Uber, Grab… ra đời đã tác
động thẳng vào những ngành
nghề truyền thống, chia sẻ
thị trường và làm giảm thu
nhập, công việc của những
lao động khác.
“Tuy vậy, khi kinh tế chia
sẻ ra đời nó cũng tận dụng
được các phương tiện, tài
sản… nhàn rỗi của người
khác để đóng góp vào phát
triển, tạo công ăn việc làm,
thu nhập cho một bộ phận
lao động khác bên ngoài lĩnh
vực” - ông Cương nhìn nhận.
Ông Lưu Đức Khải, Phó
Trưởng Ban nghiên cứu các
vấn đề xã hội của CIEM,
nhận định: Kinh tế chia sẻ
khai thác tài nguyên có sẵn
của người dùng, kết hợp với
công nghệ để tạo mô hình
kinh doanh. Vì vậy, việc huy
động và sử dụng nguồn lực
là phương tiện, tài sản nhàn
rỗi góp phần nâng cao hiệu
quả sử dụng nguồn lực cho
phát triển.
Ví dụ,Airbnb - mô hình kết
nối người cần thuê nhà, thuê
phòng nghỉ với những người
có phòng cho thuê đến tháng
1-2019 đã huy động được
khoảng 18.230 cơ sở lưu trú
tại Việt Nam tham gia. Bên
cạnh đó còn nhiều cơ sở kinh
doanh chia sẻ phòng ở, phòng
làm việc đăng ký ở các ứng
dụng khác.
“Thời gian tới có thể sẽ phát
sinh thêmnhiềumô hình kinh
tế chia sẻ ngoài các lĩnh vực
như vận tải, lưu trú và cho
vay ngang hàng như hiện
nay” - Viện CIEM dự báo.
Ít bị tổn thương bởi
các cú sốc
Viện Nghiên cứu quản lý
kinh tế trung ương nhận định
“kinh tế chia sẻ ít bị tổn thương
bởi các cú sốc”. Chẳng hạn
như khi COVID-19 làm đứt
gãy các chuỗi cung ứng khu
vực và toàn cầu thì kinh tế
chia sẻ với các nền tảng kết
nối trực tuyến vẫn duy trì
được nhiều hoạt động giao
dịch kinh tế, giúp giảm thiểu
tác động tiêu cực.
Bằng chứng rõ nhất là bán
hàng online, trực tuyến, vận
tải trực tuyến (vận chuyển đồ
ăn, đồ uống, nhu yếu phẩm…)
hay dịch vụ tài chính đã biến
nguy thành cơ để phát triển,
chiếm lĩnh thị phần của kinh
tế truyền thống.
Không có đơn vị đứng ra bảo vệ
quyền lợi
Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương nhận định
trongmột số doanh nghiệp kinh tế chia sẻ, người cung ứng
dịch vụ không được ký hợp đồng lao động, không được
đóng bảo hiểm xã hội và bảo hiểm thất nghiệp.
Người lao động tham gia mô hình kinh doanh chia sẻ
không được đảmbảo quyền lợi của người lao động; không
có đơn vị đứng ra bảo vệ quyền lợi người lao động khi xảy
ra vấn đề tranh chấp.
Tình hình đó làm gia tăng bất bình đẳng của các chủ thể
tham gia thị trường, tăng thêm gánh nặng lên hệ thống
an sinh xã hội.
Tại cuộc thi Gạo ngon nhất thế giới năm 2020 vừa diễn ra
ở Mỹ, gạo của Thái Lan đoạt giải nhất, gạo ST25 của Việt
Nam đoạt giải nhì và giải ba thuộc về gạo của Campuchia.
Điều đáng nói là trước đó, vào năm 2019, loại gạo thơm
ST25 đại diện cho Việt Nam đã giành giải nhất cuộc thi
Gạo ngon nhất thế giới 2019 tổ chức tại Philippines.
Việc gạo ST25 từng đoạt giải gạo ngon nhất thế giới
nhưng nay chỉ về nhì gây ra nhiều ý kiến khác nhau. Trao
đổi với báo chí, đại diện Hiệp hội Lương thực Việt Nam
(VFA) giải thích rằng phải chọn những loại gạo ngon nhất
Việt Nam hiện tại mang đi dự thi để có kết quả tốt nhất.
Gạo ST25 đoạt giải gạo ngon nhất Việt Nam năm 2020
nên mang dự thi là đương nhiên.
Tuy nhiên, một số công ty xuất khẩu gạo lại cho rằng
việc đưa gạo ST25 ngon nhất thế giới đi thi là không hợp
lý. Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Vina T&T
Group, nêu quan điểm: “Tôi không hiểu mục đích của
việc đưa gạo ST25 đi thi để làm gì khi năm 2019 loại gạo
này đã đoạt giải gạo ngon nhất thế giới rồi. Nếu không đi
thi tiếp, danh hiệu đó có thể sử dụng cho nhiều năm sau.
Bây giờ mang đi thi, chỉ giành được giải nhì thì làm sao
Việt Nam mở miệng ra nói gạo ST25 ngon nhất thế giới
được nữa, vì Thái Lan họ làm ầm lên ngay”.
Đồng quan điểm, một số công ty xuất khẩu gạo khác
cũng phản ánh sự kiện này gây ảnh hưởng không nhỏ tới
hoạt động kinh doanh gạo. Bởi trong một năm qua, sau khi
gạo ST25 đoạt giải gạo ngon nhất thế giới, khi bán ra thị
trường họ đều giới thiệu với khách hàng là gạo ngon nhất
thế giới, bao bì cũng để là gạo ngon nhất thế giới… Bây giờ
mọi thứ phải sửa đổi lại, bao nhiêu công sức làm thương
hiệu, quảng bá sản phẩm này “đổ sông, đổ biển”.
AN HIỀN
Bên cạnh những tác động
tích cực đối với nền kinh tế,
kinh tế chia sẻ cũng có những
tác động không lành mạnh
mà nguyên nhân đầu tiên là
do thiếu khung chính sách,
thể chế.
Ví dụ, Grab và các ứng dụng
gọi xe kinh doanh bằng hợp
đồng điện tử thuận lợi hơn.
Điều này khiến nhiều công
ty kinh doanh taxi truyền
thống không thể cạnh tranh
và buộc phải thu hẹp quy mô
kinh doanh.
“Kinh tế chia sẻ có thể phá
vỡ kết cấu của kinh tế truyền
thống và gây ra xung đột lợi
ích. Nhiều công ty theo mô
hình kinh tế chia sẻ khi đã
chiếm được thị phần sẽ cạnh
tranh không bình đẳng với
các công ty truyền thống. Vụ
Vinasun kiệnGrab ởTP.HCM
là điển hình” - ông Lưu Đức
Khải dẫn chứng.
Có thể thôn tính và
lũng đoạn thị trường
CIEM lo ngại các tập đoàn
lớn của nước ngoài với ưu thế
về vốn và công nghệ đẩymạnh
mua lại cổ phần chi phối tại
các công ty thuộc loại hình
kinh tế chia sẻ của Việt Nam.
Thậm chí, các ông lớn nước
ngoài chấp nhận lỗ trong
ngắn hạn để chiếm lĩnh thị
phần tại Việt Nam. Các nền
tảng thương mại điện tử như
Tiki, Sendo là ví dụ điển hình.
Thực tế, kinh tế chia sẻ ở
Việt Nam hiện nay chủ yếu
do các đại gia nước ngoài
cung cấp nền tảng kết nối
chi phối. Điển hình như Grab
Car, Fastgo trên thị trường
dịch vụ vận tải trực tuyến.
Airbnb, Expedia trên thị
trường dịch vụ chia sẻ phòng
ở. Tương tự, trong lĩnh vực
đặt dịch vụ du lịch trực tuyến,
những cái tên thống lĩnh đều
là công ty ngoại như Agoda.
com, Booking.com, Trivago.
com, Airbnb.com…
“Khi kinh tế chia sẻ chiếm
giữ thị phần, các tập đoàn lớn
có thể thôn tính và lũng đoạn
thị trường. Các đơn vị này sẽ
kinh doanh với mức giá thấp
để lôi kéo người tiêu dùng và
tiến tới độc quyền sau khi loại
các công ty kinh doanh theo
phương thức truyền thống”
- CIEM cảnh báo.
Trong khi đó, các quy định
pháp luật còn có nhiều lỗ hổng.
Đáng chú ý, dù kinh tế chia
sẻ và các nền tảng số đã xuất
hiện gần 10 năm ở Việt Nam
nhưng tới nay Nhà nước chưa
có một văn bản luật và đầu
mối quản lý thống nhất các
nền tảng số.
Tuy nhiên, nguy cơ này
có thể được kiềm chế, kiểm
soát nếu Nhà nước có chính
sách và cơ chế quản lý hợp
lý; giám sát chặt chẽ quyền
lực của các nền tảng trên thị
trường từng ngành sản phẩm.
Đặc biệt, nếu không khẩn
trương triển khai chiến lược
hỗ trợ công ty trong nước thì
có thể dẫn đến hiện tượng bị
nước ngoài chi phối hoàn toàn
thị phần.•
NếuNhà nước không có chính sách phù hợp thì các tập đoàn nước ngoài sẽ chiếm lĩnh thị trường như
trường hợp của Grab, Gojek, Airbnb…
Nhiều loại hình kinh tế chia sẻ đang phát triểnmạnh tại Việt Nam.
Trong ảnh: Dịch vụ xe công nghệ đang giao hàng. Ảnh: HOÀNGGIANG
Nguy cơ các ông
lớn nước ngoài liên
kết, tăng giá để tối
ưu hóa lợi nhuận,
cuối cùng người tiêu
dùng chịu thiệt.
Gạo thơm
ST25 đoạt
giải nhất
cuộc thi
gạo ngon
Việt Nam.
Ảnh:
QUANG
HUY
Gạo ngon nhất thế giới giành… giải nhì
Tiêu điểm
Taxi truyền thống
giảm mạnh
Theo Bộ KH&ĐT, trước sự
phát triển mạnh của các loại
hình kinh tế chia sẻ như Uber,
Grab…, số lượng đầu xe taxi
truyền thống giảmmạnh. Đơn
cửtaxicủaVinasunliêntụcgiảm,
với 6.561 xe năm 2016 thì đến
năm2019 chỉ còn 4.921 xe. Các
hiệp hội taxi cũng cho hay số
lượng xe taxi truyền thống đã
giảm 30%-35%.
