4
Thời sự -
ThứBa14-9-2021
ĐỖTHIỆN
thực hiện
T
rước những thảo luận về
việc TP.HCM đang xây
dựng kế hoạch kịch bản
để mở cửa trở lại, TS Nguyễn
Thu Anh, Giám đốc Viện
nghiên cứu y khoaWoolcock
Việt Nam (ĐH Sydney, Úc),
nhậnđịnh:KhôngchỉTP.HCM
mà cảViệt Nam cần có chung
một khung đánh giá các yếu
tố quan trọng để có thể dựa
vào đó quyết định các chính
sách giãn cách.
Như thế nào là
“sống chung an toàn
với virus”?
.
Phóng viên
:
TP.HCM
phải thay đổi tư duy chiến
lược trong chống dịch, đổi từ
mục tiêu “zero-COVID” sang
mục tiêu sống chung an toàn
với SARS-CoV-2. Vậy có thể
hiểu và định nghĩa, đo lường
mức độ an toàn như thế nào?
+ TS
Nguyễn Thu Anh
:
Trước đây, chúng ta đo an
toàn dựa
vàosốca
nhiễm,vì
c h ú n g
ta muốn
“ b ó c
tách F0
ra khỏi
c ộ n g
đồng”. Tuy nhiên, khi không
còn theo đuổi mục tiêu “zero-
COVID”, TP phải chấp nhận
rằng trong đời sống hằng ngày
sẽ có một số lượng F0 nhất
định tồn tại, miễn là không
vượt quá “ngưỡng chấp nhận
được” của xã hội.
Hiểu “ngưỡng chấp nhận
được” là thế nào? Trước
hết là ngưỡng về y tế, gồm:
Năng lực phủ vaccine (nhất
là người yếu thế như trên 50
tuổi và có bệnh lý nền); năng
lực xét nghiệm (cho tất cả đối
tượng có nguy cơ cao); năng
lực chăm sóc và chữa trị cho
bệnh nhân (kể cả bệnh nhân
COVID-19 và bệnh khác; kể
cả nội trú và ngoại viện)…Về
tổng thể, mục tiêu chính của
chúng ta là giảm ca bệnh trở
nặng phải nhập viện, điều trị
ICU và tử vong.
Thứ nữa là ngưỡng về an
sinh xã hội. Người dân cần
được làm việc, sinh hoạt,
tiếp cận nhu yếu phẩm, thuốc
men; trong khi doanh nghiệp
có thể duy trì các hoạt động
kinh doanh, sản xuất để
không phải thua lỗ, phá sản
chủ động và thực thi đồng bộ.
Dịch bệnh không chỉ là vấn
đề của riêng TP mà còn của
các tỉnh lân cận, thậm chí là
của cả nước nếu chúng ta nhìn
vào mối quan hệ giữa các địa
phương về: Nguồn nhân lực
lao động, nguồn cung nguyên
liệu, nguồn cung thực phẩm,
vận chuyển hàng hóa…
Khung đánh giá trước tiên
phải đề cập đến “mức độ lây
nhiễm trong cộng đồng”. Lý
do là dù có vaccine nhưng
chúng ta chưa biết tương
lai còn có thêm biến thể
nào, mức độ lây lan ra sao.
Cạnh đó, mức độ lây nhiễm
sẽ cho chúng ta cơ sở để dự
báo và chuẩn bị năng lực hệ
thống y tế trong chữa trị, xét
nghiệm. Vì vậy, chúng ta phải
đo lường: (i) Số bệnh nhân
COVID-19 phải nhập viện;
(ii) Số bệnh nhân tử vong;
(iii) Số ca nhiễm mới; (iv)
Tỉ lệ ca dương tính trên tổng
ca xét nghiệm…
Nhóm tiêu chí thứ hai phải
đánh giá đó là khả năng chịu
áp lực của hệ thống y tế. Lý
WHO là phù hợp để áp dụng
ở Việt Nam. Dựa vào các dữ
liệu này, chúng ta có thể tính
toán được các cấp độ dịch
bệnh. Ví dụ, theo WHO, họ
phân thành bảy cấp độ, từ an
toàn đến báo động đỏ.
Triển khai thực tế
ra sao?
. Để triển khai chính sách
bình thường mới dựa vào các
cơ sở đã nêu, chúng ta cần
đến những công cụ nào để
có thể thực thi, giám sát, tạo
điều kiện cho người dân sinh
hoạt an toàn, doanh nghiệp
sản xuất an toàn?
+ Trước hết, tôi muốn nói
về thẻ xanh COVID-19. Cần
hiểu rằng thẻ xanh không phải
giấy đi đường mà là chứng
nhận về khả năng có thể giảm
rủi ro khi tiếp xúc, hoạt động
ở môi trường có nguy cơ cao
(như trường học, trung tâm
thương mại, siêu thị, chợ, khu
vui chơi hay các nơi đông
người, dễ tiếp xúc gần). Như
vậy, nếuTPvẫn tiếp tục phong
tỏa kéo dài thì thẻ xanh cũng
không có ý nghĩa. Ngoài ra,
có nhiều người vẫn chưa được
tiêm vaccine, không phải vì
họ không muốn tiêm mà vì
nguồn cung còn hạn chế. Cho
nên nếu tính toán không khéo
sẽ để xảy ra tranh cãi về tính
công bằng trong xã hội.
Thứ hai, về vấn đề xét
nghiệm, chúng ta cần theo
nguyên tắc xét nghiệm đúng
nơi, đúng đối tượng. Khi dùng
xét nghiệm nhanh hay xét
nghiệm kháng nguyên thì chỉ
dùng cho người có dấu hiệu
của bệnh như ho, sốt. Lý do
là nhóm này có độ nhạy cao
và xét nghiệm thường cho kết
quả đúng. Nếu xét nghiệm
toàn dân mà dùng loại này thì
độ dương tính giả rất cao nên
không hiệu quả. ỞViệt Nam
thì người dân khi ho, sốt hay
ra tiệm thuốc Tây. Do vậy,
chúng ta nên tạo cơ chế để
bán trợ giá bộ test nhanh cho
người dân ở các hiệu thuốc
và được nhân viên bán thuốc
hướng dẫn cách xét nghiệm.
Khi đó, chúng ta đỡ phải làm
mất sức hệ thống y tế cơ sở.
Nhómthứhaicầnxétnghiệm
là các nhóm người làm dịch
vụ, thường xuyên tiếp xúc với
nhiều người khác như đội ngũ
y bác sĩ ở các cơ sở y tế, tiểu
thương trong chợ, nhân viên
siêu thị, hộ kinh doanh đường
phố…Những nhóm này tiềm
ẩn các chuỗi lây nhiễm, tạo
ra các ổ dịch. Vì vậy, cần xét
nghiệm định kỳ cho họ bằng
xét nghiệm PCR.
Nhómthứba cầnxét nghiệm
là người dân ở khu vực có tỉ lệ
lây nhiễm cao. Và cuối cùng
là xét nghiệm giám sát dịch tễ
học, bao gồm giám sát trọng
điểm và giám sát cộng đồng.
Điều đó giúp chúng ta nhận
xét được các xu hướng tăng
hay giảm về lây nhiễm, qua
đó tính toán được gánh nặng
y tế với TP. Điều quan trọng
đối với công tác xét nghiệm
là cần giải trình tự gen theo
định kỳ để kịp thời nhận diện
và phát hiện các biến thể mới
của virus và đưa ra cách ứng
phó phù hợp.
Thứ ba là vấn đề chữa trị.
Thời gian qua, TP đã thay đổi
mô hình điều trị, cho F0 tự
chăm sóc và điều trị tại nhà
có hướng dẫn của ngành y
tế. Điều này phải được thúc
đẩy bằng cách: Hướng dẫn
người dân tự chăm sóc, điều
trị tại nhà; tự nhận biết dấu
hiệu chuyển nặng để đến
các cơ sở y tế chữa trị kịp
thời. Quan trọng là TP phải
tổ chức mô hình y tế điều trị
bệnh nhân COVID-19 ở tất
cả tuyến cơ sở (đến tận các
bệnh viện quận, huyện; trạm
y tế phường, xã; các bác sĩ gia
đình; phòng khám hay bệnh
viện tư nhân…).•
Giải pháp để quyết định
chính sách giãn cách ở TP.HCM
hoặc gây ra sự đứt gãy trong
chuỗi cung ứng hàng hóa, ảnh
hưởng chung đến nền kinh tế
của TP. Đảm bảo kinh tế ổn
định cũng là đảm bảo các vấn
đề đầu tư an sinh xã hội bền
vững. Như vậy, về tổng thể,
mục tiêu của chúng ta là giảm
tần suất, mức độ và lượng thời
gian phải áp dụng các biện
pháp phòng chống dịch có
hại cho đời sống, sản xuất.
Nhiệm vụ của cơ quan
phòng chống dịch là phải tìm
ra bằng được điểm cân bằng
giữa hai ngưỡng trên. Trước
đây, chúng ta chỉ dựa vào
công cụ giãn cách xã hội để
làm giảm số ca nhiễm virus
thì nay chúng ta đã có thêm
hai công cụ quan trọng nữa là
vaccine và điều trị sớm. Phối
hợp tối ưu ba công cụ này sẽ
giúp chúng ta giảm thiểu tác
động lên an sinh xã hội.
Đối với người dân thì cái
được gọi là an toàn sẽ được
đo lường bằng hiểu biết và ý
thức cá nhân. Còn với doanh
nghiệp, họ cũng cần tự đo
lường về mức độ an toàn
của cơ sở kinh doanh, sản
xuất của họ.
Ngoài ra còn một mức độ
an toàn cần đặc biệt lưu tâm,
đó là an toàn cho cộng đồng.
Cộng đồng sẽ không an toàn
khi vẫn còn cá nhân không
an toàn. Điều đó có nghĩa là
phải bảo vệ được cả nhóm
có nguy cơ làm tăng gánh
nặng cho hệ thống y tế, dẫn
tới các quyết định buộc phải
giãn cách xã hội nghiêm ngặt
như thời gian qua.
Cần khung đánh giá
chung
. Ở góc độ chính quyền TP,
các cơ quan chức năng sẽ phải
đưa ra các quyết định về giãn
cách xã hội, dù là nới lỏng
hay siết chặt. Chính quyền
TP cần dựa vào những cơ sở
nào để đưa ra quyết sách?
+ Không chỉ TP.HCM mà
cả Việt Nam cần có chung
một khung đánh giá các yếu
tố quan trọng để có thể dựa
vào đó quyết định các chính
sách giãn cách. Như tôi đã
nói ở trên, “sống chung với
virusmột cách an toàn” không
chỉ là điều cơ quan ban hành
chính sách quan tâm mà còn
của các cấp cơ sở, xã/phường,
các gia đình, doanh nghiệp…
Vậy nên khung đánh giá phải
thực tiễn vàminh bạch đểmọi
người dân, mọi tổ chức đều
có thể tiếp cận, hiểu đúng,
do là phải biết năng lực điều
trị thì mới có thể tính toán
chính sách để điều chỉnh phù
hợp với mức độ lây nhiễm.
Chúng ta đo lường số giường
bệnh đã được sử dụng, số
ca đã được xét nghiệm (test
nhanh hoặc PCR), số mẫu
tồn đọng…
Nhóm tiêu chí thứ ba là
độ phủ vaccine, gồm cả độ
phủ toàn dân và độ phủ dành
cho nhóm người có nguy cơ
cao. Nếu chúng ta bỏ qua
việc ưu tiên độ phủ vaccine
cho nhóm người cao tuổi,
có bệnh lý nền thì trong bối
cảnh vaccine khan hiếm, ca
nhiễm, trở nặng và tử vong
sẽ tăng mạnh, gây áp lực lên
hệ thống y tế.
Với cả ba nhóm tiêu chí
này, tôi đã tham khảo các
khung tham chiếu ở 10 TP
của 10 nước và của Tổ chức
Y tế Thế giới (WHO). Tôi
cũng đã lấy các khung tham
chiếu đó áp dụng cho các tỉnh,
thành và một số địa phương
ở TP.HCM. Qua đó, tôi thấy
rằng khung tham chiếu của
Phải sớm hoàn thành cơ sở dữ liệu
Tôi cần nhấnmạnh rằngTP phải nhanh chóng hoàn thiện
cơ sở dữ liệu gồm tất cả chỉ sốmà TP cần theo dõi để có thể
đánh giá được mức độ dịch bệnh tới tận đơn vị hành chính
nhỏ nhất và tính cấp thiết của các hoạt động kinh tế. Dựa
vào bảng điều khiển dữ liệu (dashboard), TP có thể tự tin
và có cơ sở để nói“sống chung một cách an toàn với SARS-
CoV-2”, nói khi nào siết giãn cách và khi nào thì có thể nới
lỏng. Nếu chúng ta đánh giá mức độ dịch bệnh một cách
cảm tính thì rất khó có thể thoát khỏi giãn cách xã hội theo
Chỉ thị 16 hay các chỉ thị khác và chúng ta sẽ luẩn quẩn với
mục tiêu “zero-COVID”.
TS
NGUYỄN THU ANH
“Tôi thấy rằng
khung tham chiếu
của WHO là phù
hợp để áp dụng ở
Việt Nam.”
Chuyên gia nhận địnhmục tiêu chính của TP.HCM trong bình thườngmới là giảm ca bệnh trở nặng
phải nhập viện, điều trị ICU và tử vong.
Một trong những bệnh nhân đầu tiên xuất viện khi điều trị tại BV hồi sức COVID-19 TP ThủĐức.
Ảnh: NGUYỆTNHI
